گردشگری در ایران

صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و گسترش برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است در سال ۱۳۹۵، مجموعاً ۴٬۹۱۱٬۹۲۰ گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده‌اند و نسبت به سال قبل از آن ۹٫۹ درصد کاهش داشته‌است.[1]

به نظر کارشناسان، این صنعت از توسعه‌ای که شایستهٔ آن است برخوردار نبوده‌است. از دلایل آن می‌توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.[2] بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار منفی از ایران، محدودیت‌های اجتماعی و مذهبی برای گردشگران خارجی[3][4] و همچنین تنش‌های سیاسی با بعضی کشورهای غربی نیز از دیگر موانع در راه رشد صنعت گردشگری در ایران است.[5][6]

در مقایسه با ایران، برخی کشورها توانسته‌اند کارنامه موفقی را در این زمینه از خود برجای بگذارند. به‌طور مثال تنها در سال ۲۰۰۷ میلادی، حدود ۵میلیون گردشگر خارجی از شهر دبی در کشور امارات متحده عربی در جنوب خلیج فارس دیدار کردند.[7] این در حالی است که کشور ایران با سهمی کمتر از یک پانزدهم تعداد گردشگران شهر دبی در سال مشابه، تنها کمتر از یک درصد سهم درآمد جهانی از صنعت توریسم را به خود اختصاص داده‌است.[8]

بیشتر گردشگران وارد شده به ایران عموماً از ۲ کشور عراق و لبنان هستند که برای زیارت یا درمان به ایران سفر می‌کنند. برای مقایسه وضعیت ضعیف گردشگری ایران کافی است به کشور سنگاپور با مساحت اندک ۷۲۰ کیلومتر مربع (تقریبا نصف مساحت جزیره قشم ایران که۱۴۹۰ کیلومتر مربع مساحت دارد) نگاه کنید که با ۵/۵ میلیون جمعیت، ۱۵٫۵ میلیون (یعنی تقریباً ۳ برابر ایران) توریست دارد![9]

جاذبه‌های گردشگری ایران

مناطق شمالی
نوشتار اصلی: گردشگری در شمال ایران
نوشتار(های) وابسته: راه‌آهن در شمال ایران، آزادراه دریایی شمال ایران و گردشگری دریایی در دریای خزر
غار یخ مراد از جاذبه‌های طبیعی گردشگری ایران
تله کابین و نمایی از شهرک توریستی تفریحی نمک آبرود در استان مازندران

سواحل دریای خزر (کاسپین)، تالاب انزلی و ماسوله از دیدنی‌های این ناحیه هستند. منطقه کوهستانی ماسوله در استان گیلان که حدود ۳۰ آبادی کوچک و بزرگ را دربردارد خانه‌ها با استفاده از چوب و پنجره‌های مشبک چوبی به صورت مشرف بر یکدیگر در دامنه کوه بنا شده‌اند. از جمله جاذبه‌های طبیعی این ناحیه پارک جنگلی سی سنگان است که در شرق شهرستان نوشهر قرار دارد. در این ناحیه جنگلی امکاناتی نظیر میز و نیمکت‌های چوبی، سرویس‌های بهداشتی، آلاچیق چوبی، اجاق‌های آتش و چادرهایی جهت اسکان مسافران ساخته شده‌است که البته به نسبت انبوه مسافران ناکافی است. متأسفانه در این ناحیه به دلیل عدم فرهنگ صحیح استفاده از پارک و کارهایی نظیر روشن کردن آتش زیر درختان، کندن پوست درختان با چاقو، ریختن زباله و استفاده از تفنگ‌های ساچمه‌ای محیط زیست تخریب می‌شود.

یکی دیگر ار جاذبه‌های برجسته طبیعی در شمال ایران پارک ملی گلستان است که بین گنبد کاووس و بجنورد قرار دارد. در این پارک همانند پارک‌های ملی دیگر کشورها، منطقه‌ای به بخش تفرجگاه اختصاص یافته که سالیانه صدها هزار نفر به آن وارد می‌شوند. تجمع بیش از اندازه توریست‌ها در مراکز تفریحی این ناحیه سبب، آسیب رساندن به پوشش گیاهی و فرار و جابه‌جایی غیرعادی حیوانات می‌شود و آلودگی‌های ایجاد می‌کند.

سواحل جنوبی ایران
نوشتار(های) وابسته: گردشگری در جزایر جنوبی ایران

کناره‌های خلیج فارس و تنگه هرمز به دلیل آب و هوای گرم برای گذراندن اوقات فراغت به ویژه در فصل زمستان مناسب است. جنگل‌های سحرآمیز حرا در سواحل بندرعباس که به هنگام مد تا نیمه به زیر آب می‌روند و هنگام جزر سر از آب بیرون می‌آورند از دیدنی‌های این ناحیه است.

مناطق مرکزی
نوشتار(های) وابسته: گردشگری در تهران

گردشگری در تهران
نوشتار اصلی: گردشگری در تهران

شهر تهران دارای انواع گردشگری‌ها می‌باشد، از جملهٔ آنها جاذبه‌های گردشگری به جا مانده از تهران قدیم مانندِ مجموعه برج آزادی یا گردشگری هنری مانند دیدن از انواع موزه‌ها همچون موزه فرش ایران و…، دیدار از اماکن فرهنگی/تاریخی مانندِ کاخ‌موزه سعدآباد، انواع گسترده‌ای از امکانات برایِ گردش و فضای سبز با داشتن امکاناتی همچون ژوراسیک پارک تهران و…، و گردشگری ورزشی با وجود امکاناتی همچون پرواز پاراگلایدر شهران در بوستان جنگلی کوهسار یا فضاهایی همچون بوستان جنگلی پردیسان، گردشگری علمی با بازدید از موزه زمان (تماشاگه زمان) یا جای‌هایی همچون رصد خانه زعفرانیه، مکان‌های تجمعات تجاری همچون محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، و سایر اماکن تفریحی همچون برج میلاد و پارک ارم که همگی قادر به جذب گردشگرهای خاص خود هستند.

مناطق غرب و شمال غربی

ارتفاعات البرز و زاگرس در هنگام زمستان که پوشیده از برف است حوزه‌های ورزش زمستانی را تشکیل می‌دهند. در فصل تابستان دامنه‌ها این ارتفاعات با آب و هوای معتدل، چشم‌اندازهای طبیعی زیبا، آبشارها، چشمه سارها و غارهای طبیعی به نواحی جاذب تبدیل می‌شوند. لرستان وکوهستان و جنگلهای بلوط و آبشارهای زیبا و دامنه‌های شاهو و آبیدر در کردستان و همچنین دامنه‌های سبلان و سهند در آذربایجان و مراغه و سراب، اردبیل و مشگین‌شهر منطقه دماوند در البرز و… از نواحی عمده جذب مسافر در فصل تابستان است. از حوزه‌های مهم ورزش زمستانی در ایران می‌توان آبعلی، دیزین، شمشک و توچال را در ارتفاعات البرز نام برد.[10]

جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی
شاهچراغ شیراز

اماکن مقدس مذهبی

در ایران مراکز و اماکن مقدس مذهبی مهم‌ترین قطب‌های جاذبه گردشگری را تشکیل می‌دهند. شهر مشهد به دلیل وجود بارگاه امام رضا (ع) مهم‌ترین قطب مذهبی کشور است. همه ساله تعداد زیادی از زائران ایرانی و خارجی از کشورهای همسایه و مسلمان به این شهر سفر می‌کنند. در اطراف حرم مطهر نیز بناهای متعددی، چون صحن مسجد گوهرشاد و … وجود دارد که از نظر کاشی کاری، معماری و هنرهای تزئینی از جالب‌ترین بناهای مذهبی اسلامی به‌شمار می‌رود. بارگاه حضرت معصومه (ع) در شهر مذهبی قم، شاهزاده عبدالعظیم حسنی در شهر ری و شاهچراغ فرزند امام کاظم (ع) در شهر شیراز و بارگاه سید جلال الدین اشرف، برادر امام رضا در شهر آستانه اشرفیه نیز از جمله مراکز مهم گردشگری مذهبی ایران به‌شمار می‌روند. در شهر مشهد به دلیل حجم میلیونی زائر در ایام تعطیل چون عید نوروز هتل‌ها مراکز تفریحی و رستوران‌های بسیاری در این شهر وجود دارد.

کاروانسرای تاریخی دیر گچین در میانه پارک ملی کویر

ابنیه و آثار تاریخی

استان فارس با بناهای و آثار باستانی قبل از تاریخ شامل سنگ نگاره‌های غار نشینان روستای دهمورد و بناهای باستانی چون تخت جمشید، نقش رستم و خرابه‌های استخر، پاسارگاد (مقبره کوروش) و آسیاب‌های تاریخی روستای دهمورد به همراه آتشکده و تپه چندین هزار ساله اش و آثار تاریخی «پس از اسلام» چون مسجد و حمام و بازار وکیل شیراز، دروازه قرآن و آرامگاه حافظ و سعدی از قطب‌های عمده گردشگری فرهنگی و تاریخی کشور محسوب و پایتخت فرهنگی ایران باستان می‌باشد. شهر اصفهان نیز با وجود میدان نقش جهان، عمارت عالی قاپو، مسجد امام خمینی (ع)، مسجد شیخ لطف‌الله، بازار قیصریه، سی و سه پل، پل خواجو و کاخ چهل ستون گنجینه‌ای از هنرهای گوناگون معماری، مینیاتور، کاشی کاری و حجاری را به وجود آورده‌است و به عنوان پایتخت فرهنگی ایران اسلامی شناخته می‌شود. استان آذربایجان شرقی با داشتن اماکن تاریخی زیاد مانند روستای کندوان، رصدخانه مراغه، قلعه بابک کلیبر، قلعه ضحاک، گنبد سرخ مراغه و در شهر تبریزکه به عنوان شهر اولین‌ها ایران شناخته می‌شود و درسال ۲۰۱۸ به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی انتخاب شد، دارای اماکن تاریخی چون ارگ تبریز (علیشاه)، عمارت ائل گلی، ربع رشیدی، مسجد کبود، مسجد جامع، بازار بزرگ تبریز، مقبره الشعرا، کاخ شهرداری، موزه قاجار، موزه مشروطه، برج آتشنشانی، آرامگاه دو کمال، موزه سفال، موزه آذربایجان و…، از قطب‌های گردشگری کشور محسوب می‌شود. استان کرمانشاه هم با وجود آثار تاریخی قبل از اسلام چون موزه پارینه سنگی، سنگ‌نگاره آنوبانی‌نی، سنگ نبشته بیستون (بزرگترین نبشته جهان)، طاق بستان، طاق گرا، معبد آناهیتا، تندیس هرکول، فرهادتراش تپه و شکارگاه و آثار تاریخی بعد از اسلام مثل کاروانسرای عباسی، تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، مسجد شافعی، مسجد عمادالدوله، مسجد و حمام حاج شهبازخان، بزرگترین بازار سنتی خاورمیانه، معماری، آینه کاری، کاشی کاری، این استان را یکی قطب‌های گردشگری فرهنگی، تاریخی ایران را به وجود آورده‌است.[10]

  • آمارگیری ملی یکی از طرح‌های مرکز آمار ایران است که باهدف تهیه آمار و اطلاعات مربوط به سفرهای گردشگری، برای بررسی‌های اقتصادی و تصمیم‌گیری مدیران و برنامه ریزان در حوزه گردشگری به‌صورت فصلی در سطح ایران، توسط مرکز آمار ایران و با همکاری معاونت برنامه‌ریزی استانداری‌های کشور ایران به اجرا درمی‌آید. مشهد، تهران، رشت، قم، ساری، بندرانزلی، شیراز، اصفهان، کرمانشاه و چالوس با بیشترین تعداد سفر، ده شهرستان با بیشترین گردشگر پذیر در کشور ایران در تابستان سال هزار و سیصد و نود و دو بوده‌اند. عمده سفرها در شهرستان‌های مشهد، تهران، قم، ساری، شیراز، اصفهان و چالوس از نوع سفرهای با اقامت شبانه و عمده سفرها در شهرستان‌های رشت، قزوین و بندرانزلی از نوع سفرهای بدون اقامت شبانه بوده‌است. شهرهای مشهد، تهران، رشت، شیراز و قم ۵ شهری بوده‌اند که بیشترین مقصد اصلی سفر را به خود اختصاص داده‌اند.[11][12]
  • بر اساس آمارهای غیررسمی در سال ۹۸ شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، رشت، قم، کرمانشاه، سنندج، اهواز، یزد، چالوس، کرمان، رامسر، همدان، بندر انزلی، قزوین، خرم‌آباد، بندرعباس، ساری و کرج دارای بیشترین مسافر بوده‌اند که بیشترین اقامت در ۷ شهر تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، رشت و کرمانشاه بوده‌است.

آمار و برآوردهای اقتصادی

به گفته کارشناسان گردشگری به صورت غیر مستقیم ۶٫۱ تولید ناخالص ملی و نیم درصد اشتغال را به عهده دارد و توجه بیشتر به آن، می‌تواند کشور را از بحران اشتغال خارج سازد.[13]

هتل‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری

در ۸ بهمن ۱۳۹۹ رئیس جامعهٔ هتل‌داران ایران اعلام داشت که گرانی، چراییِ مراجعه نکردن مردم به هتل‌ها نبوده‌است و به دلیل وجود «برخی محدودیت‌ها» در هتل، مردم به سمت خانه‌های اجاره‌ای می‌روند.[14]

فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش

فصلنامه گیلگمش با رویکرد آگاهی‌رسانی و ایجاد انگیزه تحقیق و پژوهش برای علاقه‌مندان، دانشجویان، محققان، دست‌اندرکاران میراث فرهنگی، میراث طبیعی، میراث ناملموس، گردشگری، هنرهای سنتی و سایر مخاطبان، با پرداختن به موضوعات فرهنگی و تاریخی، محیط زیست و طبیعت گردی و با نگاهی به چالش‌های روز صنعت گردشگری به صورت فصلی و زیر نظر کانون راهنمایان گردشگری ایران (IFTGA) تهیه و منتشر می‌شود.[15][16][17]

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گردشگری در ایران موجود است.
  1. «آمار گردشگران خارجی در ۳ ماه اول ۹۶/ رشد ۵۶ درصدی سفر اروپایی‌ها». ایسنا. ۱ شهریور ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۳ دی ۱۳۹۶.
  2. «راهی به سوی توسعهٔ گردشگری ایران». وبگاه آفتاب. ۸ مرداد ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۱ دی ۱۳۸۶.
  3. Dancing girls video embarrasses Iranian tourism chief (گاردین)
  4. Iran Is Offering Bounty to Agents Who Can Entice Western Tourists (نیویورک تایمز)
  5. «آرزویی دست یافتنی برای صنعت گردشگری ایران؟». وبگاه آفتاب. ۲۴ شهریور ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۱ دی ۱۳۸۶.
  6. Tehran's standoff with west sees tourists snub Persian treasures (گاردین)
  7. برنامه استراتژیک دبی تا سال ۲۰۱۵ بایگانی‌شده در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine (وزارت توریسم و جهانگردی دبی)
  8. سهم ایران از درآمد جهانی صنعت گردشگری بسیار ناچیز است (آفتاب)
  9. http://kayhan.ir/fa/news/141222
  10. جغرافیای سال دوم آموزش متوسطه
  11. «رشت و انزلی در جمع 10 شهر مهم گردشگرپذیر ایران گیلان انتخاب اول گردشگران برای سفر». روزنامه گیلان امروز. ۲۰۱۵-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۱-۲۶.
  12. «ساری پنجمین شهر گردشگرپذیر کشور شد». خبرگزاری تسنیم. ۲۰۱۵-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۱-۲۶.
  13. سهم گردشگری از تولید ناخالص ملی 6.1است . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  14. «چرا مردم کمتر هتل می‌روند؟». ایسنا. ۲۰۲۱-۰۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۷.
  15. «فصلنامه گردشگری «گیلگمش» از فردا در کیوسک مطبوعات». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
  16. «یک مجله سنگی در حوزه میراث و گردشگری منتشر شد». خبرگزاری مهر.
  17. ««گیلگمش»، نخستین مجله راهنمای گردشگری کشور منتشر شد». خبرگزاری فارس.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.