باغ هرندی
در حدود سال ۱۲۹۰ قمری، محمدرضا خان عدل‌السلطان که یکی از صاحب منصبان نظامی کرمان بود، اقدام به احداث باغی تفریحی خارج از حصار شهر کرمان کرد. مساحت این باغ ۲۵ هزار متر مربع می‌باشد . عدل السلطان از نوادگان وکیل الملک حاکم کرمان و فرزند مرتضی قلی خان وکیل الملک دوم (ثانی) و برادر میرزا حسین خان عدل‌السلطنه بود. عدل‌السلطنه بعداً لقب "سردار نصرت" را گرفت.[1]
| باغ هرندی | |
|---|---|
 باغ هرندی | |
| نام | باغ هرندی |
| کشور | ایران |
| استان | استان کرمان |
| شهرستان | کرمان |
| بخش | مرکزی |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | باغ هرندی |
| نام‌های دیگر | موزه ساز |
| کاربری | باغ • موزه |
| کاربری کنونی | باغ موزه |
| دیرینگی | قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | قاجار |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۱۷۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | فراهم است |
| وبگاه | میراث فرهنگی استان کرمان |
این باغ در سال ۱۳۱۳ شمسی به مبلغ ۴۰ هزار تومان به ابوالقاسم هرندی که یکی از تجار مطرح کرمان بود فروخته شد. این مجموعه به دلیل توقف چند روزهٔ رضاخان در مسیر سفر تبعیدش مورد توجه قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ توسط مالک باغ به وزارت فرهنگ و هنر اهدا شد.
باغ هرندی مدتی نیز به عنوان ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان مورد استفاده قرار گرفت و در حال حاضر طبقهٔ همکف ساختمان موجود در آن به‌عنوان موزهٔ سازهای سنتی و طبقهٔ اول آن به‌عنوان موزهٔ باستان‌شناسی مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. این اثر در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[2][3]
معماری
نقشه ساختمان مرکزی باغ (ساختمان فعلی موزه) را پسر عدل‌السلطان، دکتر مرتضی قلی اسفندیاری که بین سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۵ در فرانسه مشغول به تحصیل بود تهیه و برای پدرش فرستاده است. در واقع این بنا براساس نقشهای فرنگی و ساختاری تلفیقی با ویژگیهای معماری ایرانی بنا گردیده است و ساختمانهای جنبی به آن اضافه شد (ساختمان خدمه، حمام، اصطبل و گاوگرد). مجموعه باغ هرندی که در زمان احداث در خارج از حصار شهر کرمان قرار داشت، تمامی ویژگیهای یک باغ عمارت ایرانی را دارا بوده‌است. اصول باغسازی این مجموعه براساس طرحهای هندسی مربع و مستطیل و بهصورت نوارهای متصل شکل گرفته که معمولاً در هنر باغسازی ایرانی، این شیوه مرسوم بوده‌است. ساختمان مرکزی این باغ در دو طبقه و در قسمت شمالی باغ و در کنار آبنماهای مختلف بنا شده و مساحت تقریبی زیربنای آن حدود 2000 مترمربع است و دارای اتاقهایی از جمله بهارخواب و در طبقه زیرین ساختمان یک سالن جهت استراحت وجود داشته‌است (معروف به تنبلخانه). در طبقه بالا هم تعداد زیادی تخت جهت پذیرایی از مهمان‌ها موجود بوده‌است. در این طبقه دو ایوان سرپوشیده نیز وجود دارد.[1]
از جمله قسمتهای باغ می‌توان ساختمان اندرونی، بیرونی، بهارخواب، حمام آشپزخانه و اتاق‌های مستخدمین، گاو گرد (گاوچاه) حوض و آب‌نما، اصطبل و درختان میوه را نام برد که بر اثر مرور زمان دستخوش تغییرات زیادی شده که می‌توان به تخریب اصطبل و انبارها، تبدیل آشپزخانه به ساختمان اداری اشاره کرد. آبرسانی درختان این باغ از چاه و گاوگرد باغ تأمین می‌شد است.
گاوگرد که در قسمت جنوبی و انتهای باغ و نزدیک استخر قرار دارد دارای محور اصلی چوبی بوده که آب حاصل از این چاه پس از جمع آوری در استخر، جهت آبیاری باغ مورد استفاده قرار می گرفته‌است. در کنار گاوگرد در انتهای باغ تعدادی اتاق وجود داشته که محل خدم و حشم بوده‌است.[1]
کاربری‌های باغ در گذشته
در زمان عدل السلطان از باغ به صورت تفریحی استفاده می شده و در زمان ابوالقاسم هرندی باغ محل سکونت دائمی بوده‌است. این بنا در دوران حیات یکصد ساله خود، به خصوص در زمان زندگی زنده یاد ابوالقاسم هرندی اغلب به عنوان محل پذیرایی از برخی رجال سیاسی و نظامی و دیگر شخصیتهای مملکتی که برای انجام مأموریتی به کرمان مسافرت می کردند، مورد استفاده قرار می گرفته‌است.[1]
منابع آب و نظام آبیاری
در گذشته آبرسانی درختان این باغ از طریق حوض که به وسیله چاه و گاوگرد (که در گذشته آب مورد نیاز آبیاری درختان را از دل زمین بیرون می آورد) پر می شد، تأمین می شده‌است. اکنون خوشبختانه گاوگرد و همه تجهیزات آن در ضلع جنوبی باغ موجود هستند. به گفته خانواده هرندی دو مسیر عبور آب مربوط به قنات طهماسب آباد و حسن آباد نیز از این باغ می گذشته است که یکی نزدیک در ورودی اصلی و دیگری نزدیک محل سکونت خدمه قرار داشته، که در حال حاضر آثار زیادی از آن‌ها باقی نمانده است.[1]
درختان و گیاهان باغ
درختان باغ اکثراً در قسمت جنوبی آن قرار داشته‌اند. درختان اصلی در گذشته شامل درختان در حاشیه مسیرها و درختان میوه مثل انار و انگور در کرتهای اکثراً مستطیلی شکل کاشته شده بودند. از درختان قدیمی باغ درختان کاج و تعدادی درخت انار اکنون موجود هستند و امروزه گیاهان زینتی مثل گل رز و گلهای یک ساله در بخش‌های مختلف آن کاشته می‌شوند. درختان انجیر، توت، سیب، زرشک و گلابی هم در این باغ وجود داشته‌است. کنار ضلع شرقی در سمت چپ ورودی داربستهای انگور چسبیده به دیوار نیز وجود داشته‌اند.[1]
موزه سازهای سنتی
موزهٔ سازهای سنتی کرمان در سال ۱۳۸۱ افتتاح شده‌است و در آن سازهایی از قبیل قیچک، سنتور، قانون، رباب و عود که از جمله کارهای هنرمندانه اساتیدی چون یحیی، نریمان و سعود می‌باشد به نمایش گذاشته شده‌است.
به گفتهٔ مسوول موزهٔ ساز باغ هرندی هدف اصلی از ایجاد این موزه آشنا نمودن بازدیدکنندگان با سازهای بومی و سنتی ایران و همسایگان کشور ایران است که موسیقی آنان با موسیقی کشور ما قرابت و نزدیکی بسیار دارد.[3]
موزه باستان‌شناسی
هدف از ایجاد این موزه معرفی تمدن‌های کهن و باستانی استان کرمان و ارتباط تاریخی آن‌ها با محوطه‌های تاریخی همجوار می‌باشد.
در این موزه آثار تاریخی از تمدن‌های شهداد، حوزهٔ فرهنگی هلیل‌رود، دورهٔ تاریخی استان کرمان و بخش اسلامی به نمایش درآمده است.
اشیاء سفالی، مهره‌های سنگی و درفش فلزی از جمله اشیایی است که در بخش تمدن شهداد این موزه به چشم می‌خورد. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که هزارهٔ سوم و چهارم قبل از میلاد مسیح در شهداد (با نام قدیمی خبیص) مردمانی صنعتگری زیسته‌اند که با وارد کردن مواد اولیه از دور دست ابزار سنگی و فلزی ساخته و به مناطقی چون ترکستان، دره سند، سواحل جنوبی خلیج‌فارس و بین‌النهرین صادر می‌کرده‌اند.
از حوزهٔ فرهنگی هلیل رود نیز سفالینه‌های خاکستری رنگ بسیار ظریف با نقوش زیبای این حوزه به نمایش گذاشته شده‌است که متعلق به حداقل ۵هزار سال پیش است.
هم‌چنین آثار به نمایش گذاشته شده از دورهٔ تاریخی جازموریان که متعلق به دورهٔ هخامنشیان است شامل جام‌های سفالین، بشقاب، کوزه، قمقمه و ریتون‌های منتهی به سر جانورانی چون اسب، قوچ و گاو است. هجری در دورهٔ صفاریان، آل‌بویه و نیز دورهٔ سلجوقیان به نمایش درآمده است.[3]
نگارخانه
موزه ساز سنتی
اتومبیل آقای هرندی
ورودی باغ
ابوالقاسم هرندی
سازهای موجود در موزه ساز
گنبد عمارت مرکزی
عمارت جانبی باغ
عمارت مرکزی باغ
داخل عمارت مرکزی
سازهای موجود در موزه ساز
عمارت مرکزی باغ
جستارهای وابسته
منابع
- «پژوهشی در زمینه پیشینه تاریخی، خصوصیات و منظر باغ هرندی شهر کرمان» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸.
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
- «باغ‌های تاریخی ایران - باغ هرندی کرمان».
| آذربایجان شرقی |
|    | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آذربایجان غربی | |||||||||
| اردبیل | |||||||||
| اصفهان | |||||||||
| بوشهر | |||||||||
| تهران |
| ||||||||
| خراسان رضوی | |||||||||
| فارس | |||||||||
| قزوین | |||||||||
| کرمان | |||||||||
| کرمانشاه | |||||||||
| گیلان | |||||||||
| مازندران | |||||||||
| هرمزگان | |||||||||
| همدان | |||||||||
| یزد | |||||||||
| سایر استانها |
| ||||||||
| جستار وابسته | |||||||||
| |||||||||
