شهرستان شهربابک
شهرستان شهر بابک، با مرکزیت شهربابک، از شهرستانهای استان کرمان است.
| شهرستان شهربابک | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | کرمان |
| مرکز شهرستان | شهربابک |
| سایر شهرها | شهربابک، خرسند، خاتون‌آباد، دهج، جوزم |
| بخش‌ها | مرکزی، دهج |
| سال تأسیس | ۱۳۵۴ |
| نام‌های پیشین | سمنگان |
| اداره | |
| فرماندار | قاسم شمسی |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۰۳،۰۰۰نفر (سرشماری ۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۱۳۰۰۰نفر سال ۹۲ نسبت به سال۹۰ |
| مذهب | شیعه |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۳۵۷۴ کیلومتر مربع کیلومتر مربع |
| آب‌وهوا | |
| روزهای یخبندان سالانه | ۹۰ روز |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۳۴ |
مساحت و رتبه شهرستان
این شهرستان با مساحتی در حدود ۱۳۵۷۰ کیلومتر مربع پس از کرمان و راور سومین شهرستان استان کرمان به لحاظ مساحت میباشد.
پیشینه
بیشتر تاریخ نگاران پیدایش شهربابک را در خاک استخر فارس دانسته اند و بنیانگذار آن را بابک جد مادری اردشیر بابکان گفته اند،ولی بیشتر تاریخش را در خاک کرمان گذرانده است.در زمان ناصر الدین شاه قاجار در سال ۱۲۸۵ هجری قمری برابر با ۱۲۴۷ هجری شمسی توسط موسی خان حاکم وقت شهربابک ضمیمه دارالحکومه یزد گردید. همزمان با تقسیمات جدید کشوری شهربابک هم بعنوان بخش شهربابک شهرستان یزد استان دهم(اصفهان)مطرح گردید ، تا اینکه در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی به دنبال اقدام فرماندار یزد مبنی بر انتقال مرکز حوزه انتخابیه از شهربابک به تفت عده ای از اهالی شهربابک به سرپرستی ابوالفتح خان محمود نژاد در تهران نزد نخست وزیر وقت آقای منوچهر اقبال رفته و شهربابک را از شهرستان یزد منتزع و به استان هشتم(کرمان)ملحق می نمایند.به این ترتیب پس از حدود ۹۰ سال مجددا شهربابک به کرمان ملحق میشود.سرانجام پس از ۱۷ سال شهربابک در تاریخ ۱۳۵۴/۱۱/۱۴ با الحاق چند روستا از شهرستان آباده استان فارس از جمله هرابرجان ، ترکان و ... به شهرستان تبدیل میگردد.اولین فرماندار شهربابک محسن تفضیلی بود و نماینده تفت و شهربابک هم در مجلس حسن صدر یزدی بود.پس از انقلاب هم حوزه انتخابیه شهربابک هم بطور کامل مجزا گردید و دارای نماینده مستقل گردید.با نگاهی به کتاب (شهربابک سرزمین فیروزه)
جغرافیا
شهرستان شهربابک در قسمت باختری استان کرمان واقع گردیده است. از جنوب و جنوب خاوری با شهرستان سیرجان، از جنوب باختری با شهرستان نی‌ریز در استان فارس، از باختر با شهرستان خاتم (هرات و مروست) در استان یزد، از شمال با شهرستان مهریز در استان یزد، از شمال خاوری با شهرستان انار و از خاور و جنوب خاوری با شهرستان رفسنجان مرز مشترک دارد است. لازم به ذکر است که در سال ۱۳۵۸ منطقه راویز از شهرستان شهربابک منتزع و به شهرستان رفسنجان الحاق گردید . و در مردادماه سال ۱۳۵۹ هم مناطق هرات،مروست،هرابرجان،ترکان وفتح آباد به استان یزد ملحق گردیده و پس از چندی به شهرستان خاتم ارتقا یافتند.
جمعیت
این شهرستان بنا بر سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر ۱۰۳۹۷۵ نفر داشته‌است. بر پایه این آمار ۵۱۶۲۰ نفر در شهر شهربابک و مابقی جمعیت در نقاط شهری و روستایی این شهرستان ساکنند.
تقسیمات کشوری
بر پایه تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ که در وب‌گاه مرکز آمار کشور آمده است این شهرستان دارای ۲ بخش مرکزی و دهج و ۹ دهستان میباشد که بخش مرکزی شامل دهستانهای خورسند ،خاتون آباد ، استبرق ، مدوارات ،پاقلعه ، میمند و بخش دهج شامل دهستان های دهج ، جوزم ، خبر می باشد. که در مجموع شهرستان در بردارنده پنج شهر شهربابک، خورسند، خاتون آباد، جوزم، و دهج می‌باشند.[1]
آثار تاریخی و گردشگری
از آثار تاریخی و گردشگری شهرستان میتوان به (دهکده تاریخی میمند، عمارت موسی خانی معروف به عمارت والی، مسجد باستانی شهر کهنه ، غار ایوب بزرگترین غار آذرین ایران ، دشت بهاره شگفت انگیز ریواس ، دریاچه فصلی مخرگه ، دشت ریگ سفید ، آتشکده آذربغ ، قلعه کمر مرج ، غار ایوب ، مناطق گردشگری کوهستانی آبدر که بزرگترین دهانه آتشفشانی ایران میباشد ، همچنین پدیده های آتشفشانی عاج بالا و عاج پایین در بخش دهج ، جوزم ، مسینان ، مدوارات ، کرم ، پاقلعه و ... ) اشاره کرد. در سال ۱۳۹۴ منظر فرهنگی میمند (خانه‌های دستکند میمند) به عنوان نوزدهمین اثر جهانی ایران در یونسکو به ثبت رسید.[2]
دشت شگفت انگیز ریواس
دشت بهاره ریواس (بهترین زمان بازدید اردیبهشت و خرداد است و میتوان از جاده اصلی بندرعباس-تهران به جاده معدن مس میدوک پیچید و پس از چند کیلومتر به این دشت زیبا رسید)،[3]
موقعیت ارتباطی
شهربابک به علت واقع شدن در مسیر بزرگراه تهران -بندر عباس و همچنین قرار گرفتن در مسیر بندر عباس به اصفهان و غرب کشور و عبور خط راه آهن سراسری ایران از این شهرستان دارای اهمیت ارتباطی ویژه‌ای است. ایستگاه راه آهن شهربابک در پنجاه کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده‌است.
فاصله تا شهرها
- فاصله شهربابک تا تهران ۹۰۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا کرمان ۲۲۳ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا یزد ۲۴۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا شیراز ۳۲۵ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا اصفهان ۵۰۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا بندرعباس ۴۰۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا سیرجان ۱۰۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا بافت ۲۰۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا انار ۹۵ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا بوانات ۱۷۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا رفسنجان ۱۳۰ کیلومتر
- فاصله شهربابک تا هرات ۷۸ کیلومتر
معادن و صنایع
این شهرستان دارای معادن عظیم مس، سیلیس، فیروزه، سنگ‌های ساختمان و غیره میباشد. از مهم‌ترین صنایع شهرستان میتوان به مجتمع مس شهربابک شامل (مجمع معدنی مس میدوک و کارخانجات مستقر و مجتمع کارخانجات ذوب مس خاتون آباد ) اشاره کرد ، مجتمع کارخانجات شرکت بابک مس ایرانیان ، معادن چاه فیروزه و چاه مسی ، کارخانه لبنیات پاستوریزه شبان و کارخانه کاشی آماتیس از دیگر صنایع این شهرستان می‌باشند.
کشاورزی
از مهم‌ترین محصولات کشاورزی شهربابک میتوان به پسته، به، بادام، گردو اشاره کرد. در چند سال گذشته چندین هکتار از زمین‌های کشاورزی به کاشت درخت به اختصاص یافته‌است.
سوغات؛ نان کرنو، اسپار و
به دلیل آب و هوای نیمه سردسیری شهربابک، با توجه به کوه‌های اطراف، و بارندگی نسبتاً مناسب، دشت‌ها و بیابان‌های اطراف آن دارای پوشش گیاهی غنی و گونه گونی می‌باشند، که همین سبب شده‌است دامداری از قدیم در این منطقه رونق داشته باشد و محصولات دامی آن از کیفیت و شهرت بالایی برخوردار باشند. مسکه (کره)، روغن حیوانی (روغن زرد)، دوغ، اسپار (دوغ جوشانده شده و غلیظ شده و معطر شده با گیاهان دارویی)،[4] کشک، تلف (قره قروت)، و پنیر از سوغاتی‌های مهم شهربابک می‌باشند که همگی هم از شیر گاو و هم از شیر گوسفند (بیشتر میش) تهیه می‌شوند. البته به دو دلیل خاصیت، و کم بودن و فصلی بودن، محصولات گوسفندی بسیار گرانترند. گوشت گوسفندان شهربابک نیز به ویژه اگر در بیابان‌ها و دامنه‌های سرسبز از علف‌های گوناگون منطقه چرا کرده باشند و بزرگ شده باشند بسیار خوشمزه و معطر است. سوغاتی دیگر این شهرستان قُرمه است که با سرخ کردن گوشت گوسفند در روغن دنبه آن بدست می‌آید. در قدیم که نه برقی بود و نه یخچال و فریزری و نه این جاده‌ها و ارتباطات و امکانات قرمه کردن روش هوشمندانه‌ای بود برای فراهم کردن یک اندوخته غذایی مطمئن برای زمستان‌های سرد و خشک منطقه. قرمه به روشهای مختلف خورده میشود، میتوان به سادگی سرد آن را روی نان گذاشت و خورد، میتوان تخم مرغ را در آن نیمرو کرد و نوش جان نمود، میتوان همراه با نیم استکان آب گرمش کرد و مقداری تلف در آن حل نمود و میل کرد، و البته معروفترین روش همان درست کردن اشکنه (اوگرمو) میباشد. نان کُرنو (ن) سوغاتی مهم دیگر شهربابک است، نانی که در تنوری به نام کرنو (ن) و روی قلوه سنگ‌های داغ با قطر حدود ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر (کلوخ کرنو) پخته میشود، شکل خود نان هم گرد و کلفت است درست مانند یک کیک.[5] این نان به ویژه اگر با آرد سبوس دار پخته شود بسیار خوشمزه است و بهترین نان است برای خوردن غذاهایی همچون آبگوشت، اشکنه، آب بنه (قاتق بنه، بنه همان پسته وحشی است که در کوهستان‌های اطراف فراوان است و مغز آن خواص فراوان دارد) و کشک کِلِ جوش که نیاز به ترید (تلیت) کردن نان است در آنها. نان کماچ شیر و کماچ سهن (شیرینی سهن) نیز که بسیار خوشمزه و مقوی هستند و پیشتر طبق رسم قدیم در روزهای نخستین سال و برای جشن نوروز و سیزده گردی در همان تنورهای کرنو پخت می‌شدند امروزه در طول سال پخت می‌شوند و در دسترس هستند. کماچ شیر با آرد گندم، شیر، خرما و ادویه درست میشود و کماچ سهن با آرد جوانهٔ گندم، خرما و ادویه. عسل شهربابک هم اگر بارندگی سال مناسب باشد و بیابان‌ها و کوهپایه‌ها در بهار انبوه از گل و گیاه شوند طرفداران فراوان دارد. مسافری که از شهربابک می‌گذرد حیف است نان کرنو را همراه غذاهای دلچسب و پرانرژی محلی نخورد و برود. نان کرنو تقریباً در همه سوپری‌های شهر گیر می‌آید، البته با کیفیت و قیمت متفاوت. نان‌هایی هستند که در تنورهای ماشینی و با آرد سفید و کیفیت پایین پخت می‌شوند، نمونه دیگری است که در تنور کرنو پخته میشود البته با آرد سفید، و گرانترین آنها که با آرد سبوس دار و در تنور کرنو پخته میشود. جدای از نوع آرد و خمیر برای تشخیص نان خوب از ظاهر آن شاید بتوان گفت هر چه روی نان برشته تر باشد (سوخته اما نباشد) پخت آن بهتر بوده‌است. نان کرنوی تازه که گرفتید حتماً اسپار هم بگیرید و برای یک بار هم شده خوردن آن دو با هم را امتحان کنید. خوردن قرمه، مسکه، و آب بنه را هم با آن فراموش نکنید. در خرداد ۱۳۹۵ رسماً و در جشنی ویژه از ثبت نان کرنو در فهرست میراث ملی و معنوی کشور به نام شهرستان شهربابک پرده برداری شد،[6][7]
از دیگر سوغات شهربابک میتوان به نان سیرو و نان تیرو اشاره کرد.
از صنایع دستی شهربابک میتوان به فرش شهربابک اشاره و نگین فیروزه برای انواع جواهرات و ظروف مسی فیروزه کوبی شده یاد کرد.
مراکز دانشگاهی
- آموزشکده فنی
- دانشگاه پیام نور
- دانشگاه آزاد اسلامی
- دانشگاه جامع علمی کاربردی
فرهنگ و هنر
- کانون ملی امام خمینی
- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- مجتمع فرهنگی هنری شهدا
- کتابخانه عمومی شهید بهشتی
- کتابخانه عمومی حضرت ولیعصر
- سینما فرهنگ
شهربابک شهر فرهنگ پروری میباشد. چندین هفته‌نامه شامل بابک زمین، نگین بابک، بابک هنر، خاتون نگار و پسین آباد در این شهرستان منتشر میگردد.
منابع
- http://www.amar.org.ir/فرادادهها/تقسیمات-کشوری
- http://isna.ir/fa/news/94041307292/-شوش-و-میمند-ثبت-جهانی-شدند
- http://www.yjc.ir/fa/news/5557650/بزرگترین-و-زیباترین-دشت-ریواس-کشور-در-شهربابک
- http://kerman.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=27291
- http://www.isna.ir/fa/news/93020100406/-ک-رنون-نان-محلی-شهربابک
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶.
