فقیه
فقیه از واژه "فقه" مشتق شده‌است. و فقه در لغت، به معنای دانستن و فهمیدن، است. اما فقیه در اصطلاح علوم اسلامی، به معنای مجتهد و متخصص در علم فقه به کار رفته‌است. بنا براین، فقیه به کسی می گویند که قادر به استنباط احکام شرعی فرعی از منابع فقه اسلامی که عبارتند از قرآن، سنت، اجماع و عقل باشد.[1]
| بخشی از مجموعه مباحث اسلام دربارهٔ اسلام |
| اصول فقه |
|---|
| فقه |
| احکام |
| عناوین کلامی |
در متن‌های فارسی کهن تا قرن‌های هفتم و هشتم هجری، معمولاً واژۀ دانشمند در زبان فارسی به معنای فقیه در زبان عربی استعمال می‌شده‌است. مجتهد کسی است که حداقل دوره‌های سه‌گانه حوزوی را گذرانده و قادر به استنباط احکام فقهی باشد. اما فقیه مجتهدی است که علاوه بر این در علم فقه تسلط دارد و صاحب‌نظر و نوآوراست و مترادف با دانشمند است.
تقسیم بندی فقهای شیعه
فقیهان شیعه را گاهی بر اساس زمان حیات و گاهی بر اساس مکتب‌های اجتهادی آن‌ها تقسیم بندی کرده‌اند.[2]
فقهای متقدم و متاخر
در نوشته‌های فقهی شیعه، غالبا به فقیهان پیش از شیخ طوسی قدماء می‌گویند، از شیخ طوسی تا پیش از علامه حلی را متقدمان می‌نامند و از علامه حلی به بعد را فقهاء متأخر می‌خوانند. از فقهاء معاصر هم با نام «متأخرو المتأخرین» یاد می‌شود.[3]
شرایط فقیه
فقیه باید علوم یادشده در زیر، آشنایی کافی داشته باشد:
فقیه جامع الشرایط
به مجتهد و فقیهی که علاوه بر بعد فقاهت و تسلط بر علوم مذکور، حائز شرایط دیگری مانند عدالت، مدیریت، آشنایی به وضعیت جهان اسلام و تقوا باشد، فقیه جامع الشرایط می گویند.[1]
فقیه مرجع
از میان فقیهان جامع الشرایط، آنکه از دیگران اعلم و متخصص تر در علوم لازم برای اجتهاد باشد، فقیه مرجع، یا مرجع تقلید نامیده می‌شود.[4]
ولایت فقیه
جستارهای وابسته
منابع
- اصول فقه دانشگاهی - محمد رضا شب خیز - انتشارات کتاب آوا - چاپ چهارم 1392
- گرجی، تاریخ فقه و فقها، ص۱۵.
- بدری، معجم مفردات أصول الفقه المقارن، ۱۴۲۸ق، ص۲۲۶.
- کتاب دروس القواعد الفقهیة، نگارش آیت‌الله سید رضا حسینی نسب.
