گاو (فیلم)
گاو از فیلم‌های موج نوی سینمای ایران به کارگردانی داریوش مهرجویی و نویسندگی داریوش مهرجویی و غلامحسین ساعدی است که در سال ۱۳۴۸ ساخته شد. علی نصیریان، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی و پرویز فنی‌زاده بازیگران اصلی فیلم هستند. گاو جز اولین فیلم‌های ایرانی بود که در غرب و اروپا مورد توجه و تحسین قرار گرفت. گاو جایزهٔ فیپرشی جشنواره فیلم ونیز ۱۹۷۱ را به دست آورد. فیلم گاو بر اساس داستان عزاداران بَیَل اثر غلامحسین ساعدی ساخته شده‌است.
| گاو | |
|---|---|
 | |
| کارگردان | داریوش مهرجویی |
| فیلمنامه‌نویس | داریوش مهرجویی غلامحسین ساعدی |
| داستان | براساس قصهٔ «گاو» از کتاب عزاداران بَیَل اثر غلامحسین ساعدی |
| بازیگران | عزت‌الله انتظامی علی نصیریان جعفر والی جمشید مشایخی فیروز بهجت‌محمدی عزت‌الله رمضانی‌فر پرویز فنی‌زاده خسرو شجاع‌زاده محمود دولت‌آبادی مهین شهابی عصمت صفوی مهتاج نجومی |
| موسیقی | هرمز فرهت |
| فیلم‌بردار | فریدون قوانلو، محمود نوربخش |
| تدوین‌گر | زری خلج |
| توزیع‌کننده | وزارت فرهنگ و هنر |
مدت زمان | ۱۰۴ دقیقه |
| کشور | ایران لوکیشن روستای قزوین |
| زبان | فارسی |
گاو نخستین بار در سال ۱۹۷۱ در جشنواره فیلم ونیز، بدون زیرنویس انگلیسی روی پرده رفت و همچنین در جشنواره‌های کن، برلین، مسکو، لندن، لس‌آنجلس و دیگر جشنواره‌ها به نمایش درآمده‌است. در سال‌های بعد نیز گاو با نسخهٔ ترمیم‌شده در جشنوارهٔ ایل چینما ریترواتو ایتالیا، موزهٔ فیلم اتریش و سینما رُفله فرانسه به نمایش گذاشته شد.[1] در رأی‌گیری منتقدان سینمای ایران در سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ گاو، به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران برگزیده شد.[2]
خلاصه داستان
همه امید زندگی مش حسن به تنها گاوی است که در طویله اش دارد و از وجود آن علاوه بر امرار معاش خانواده خود، افراد روستا را نیز بهره‌مند می‌سازد. همه این مسائل باعث شده‌است که مش حسن دلبستگی خاصی به این گاو داشته باشد. اما روزی که مش حسن به شهر رفته، گاو به علت نامشخصی می‌میرد و افراد روستا با موافقت همسر مش حسن نعش گاو را در چاه روستا می‌اندازند و پس از بازگشت مش حسن وانمود می‌کنند که گاو گریخته‌است ولی او باور نمی‌کند و اعتقاد دارد گاو را اهالی روستا به قتل رسانده‌اند. از آن پس حالش دگرگون می‌شود و خود را گاو می‌پندارد. کوشش و پند و نصیحت بزرگان و ریش سفیدان روستا، چاره ساز نمی‌شود و سرانجام کدخدا و مش اسلام تصمیم می‌گیرند که او را دست و پابسته و جهت درمان به شهر ببرند؛ اما مش حسن در راه از دست آن‌ها می‌گریزد و با سقوط در دره‌ای می‌میرد.
بازیگران
| بازیگر | نقش |
|---|---|
| عزت الله انتظامی | مشد حسن |
| علی نصیریان | مشد اسلام |
| جمشید مشایخی | عباس |
| جعفر والی | کدخدا |
| پرویز فنی زاده | مشد جبار |
| محمود دولت آبادی | اسماعیل |
| خسرو شجاع زاده | پسر مشد صفر |
| عزت الله رمضانی فر | دیوانه |
| مهین شهابی | همسر مشد حسن |
| مهتاج نجومی | خواهر اسماعیل |
| فیروز بهجت محمدی | مرد داخل دریچه |
| عصمت صفوی | پیرزن |
جریان‌سازی و نظرها
- گاو جزو یکی از چند فیلم موج نو سینمای ایران است.
- احسان نراقی گزارش می‌کند که محمدرضا پهلوی شخصاً فیلم گاو را دید و پیام آن را نیز دریافت.[3]
- روح‌الله خمینی نیز گاو را نمونه یک فیلم آموزنده و فرهنگی دانست.[4][5]
- تام میلن در ابزرور نوشت: «فیلم ایرانی گاو را فیلمی پخته، هوشیارانه و سرشار از زیبایی یافتم.»
- هوشنگ کاووسی منتقد سینما، در نقدی که بر این فیلم نوشت، از آن به عنوان فیلمی «در یک قدمی یک شاهکار» یاد کرد.
- جووانی رابونی منتقد روزنامه اوونیر نیز گاو را کشف دوباره ایران نامید که با وجود نداشتن بروشور و زیرنویس درباره‌اش نوشت: «فیلمبرداری خوب، نورپردازی آگاهانه و میزانسن‌های دقیق همه و همه می‌توانستند تم احساسی و گاه به شدت فلسفی فیلم را القا کنند.»
- لوموند در مقاله‌ای بعد از موفقیت فیلم گاو در جشنواره فیلم ونیز نوشت: «جشنواره ونیز به معرفی ایران می‌پردازد. صدای سینمای ایران برای نخستین بار به گوش می‌رسد و همراه با آن صدای کارگردان فیلم داریوش مهرجویی که سبکی تمام و کمال دارد، به طوری که آثار کورو ساوای ژاپنی و ساتیاچیت‌رای هندی را کم‌رنگ می‌کند.»[6]
- این فیلم مورد استقبال لوکینو ویسکونتی، ویتوریو دسیکا و فدریکو فلینی نیز قرار گرفت.
گاو در فرهنگ عامه
۱. بخشهایی از فیلمنامه فیلم گاو به عنوان یکی از دروس کتاب ادبیات سال سوم دبیرستان (رشته های تجربی و ریاضی) گنجانده شده است.
۲. بخشی از سکانس‌های فیلم برنده اسکار فروشنده به واسطه شغل شخصیت مرد داستان در مدرسه می‌گذرد. عماد با بازی شهاب حسینی معلم هنرستان است و یکی از جلسات درس خود را به نمایش فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی اختصاص می‌دهد. مهرجویی درباره این تصمیم فرهادی مبنی بر پخش تصاویر فیلم «گاو» در اثر جدید خود گفت: «این کار خوبی بوده که آقای فرهادی انجام داده و فیلم را در سکانسی در مدرسه برای بچه‌ها نمایش داده است.»[7]
جوایز
- جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم لاروشل ۱۹۷۲
- جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم برلین ۱۹۷۲
- نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو ۱۹۷۱
- برنده جایزه فیپرشی جشنواره فیلم ونیز ۱۹۷۱
- برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره سینمایی وزارت فرهنگ و هنر ۱۳۴۹
- جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره سینمایی سپاس ۱۳۴۸
منابع
- قره‌شیخلو، علیرضا؛ وفایی، مهدی (۱۳۸۵)، داریوش مهرجویی، نقد آثار از بانو تا مهمان مامان، تهران: انتشارات هرمس، شابک ۹۶۴-۳۶۳-۲۷۹-۲
- نمایش فیلم‌های ایرانی در بزرگ‌ترین جشنواره‌ی آثار کلاسیک جهان
- قره‌شیخلو، ۳۸۴
- اقبال ناممکن. احسان نراقی، نشر علم. ۱۳۸۲ تهران (ISBN 964-405-244-7)
- «حرف‌های داریوش مهرجویی درباره امام خمینی (ره)؛ امام دلیل وجودی سینما را مشخص کرد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۰۹.
- سید روح‌الله خمینی: «من غالباً فیلم‌هایی که خود مردمان ایرانی‌تبار درست می‌کنند، به نظر بهتر از دیگران است، مثلاً فیلم گاو آموزنده بود.» -صحیفهٔ نور، ج۹، ص۲۶۵.
- لوموند: مهرجویی بالاتر ازکوراساوا و ساتیا جیت‌رای
- مهرجویی به پخش تصاویر «گاو» در «فروشنده»
پیوند به بیرون
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به گاو (فیلم) در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
| نمایشنامه‌ها |  | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بازیگری |
| ||||||||||||||
| دیگر |
| ||||||||||||||
| ||
| رمان‌ها |  | |
| داستان بلند |
| |
| داستان کوتاه |
| |
| مجموعه داستان | ||
| نمایشنامه‌ها | ||
| فیلم‌نامه‌ها | ||
| سفرنامه |
| |
| آثار غیر داستانی، مقالات و گفتگوها |
| |
| اقتباس سینمایی | ||
| دیگر | ||