ایران خودرو

ایران خودرو (با نام تجاری ایکو، IKCO) شرکت خودروسازی ایرانی است که دفتر مرکزی آن در تهران قرار دارد و در مرداد ۱۳۴۱ برادران خیامی آن را بنیان نهادند. این شرکت نخست ایران ناسیونال نام داشت و نخستین گروه تولیدات آن، گونه‌ای اتوبوس بود.

ایران خودرو
نوعسهامی عام
صنعتخودروسازی
بنا نهاده۱۳۴۱ (۵۸ سال پیش)
بنیانگذاران
دفتر مرکزیتهران، ایران
مدیر عامل اجراییفرشاد مقیمی
محصولاتخودرو
مینی‌بوس
اتوبوس
کامیون
قطعات خودرو
درآمد▲ ۱۲٫۸ میلیارد دلار (۲۰۱۱)[1]
مجموع دارایی▲ ۳۲ میلیارد دلار (۲۰۱۱)[2]
وبگاه

در سال ۱۳۴۵، با قراردادی با شرکت روتس انگلستان، ایران ناسیونال برنامه‌ریزی تولید پیکان را انجام داد و از ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۶ کارخانهٔ ویژهٔ آن گشایش یافت و ساخت انبوه آن کلید خورد. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ پیکان در مدل‌های کار، لوکس، جوانان، استیشن و وانت ساخته شد. انواع کامیون، اتوبوس، مینی‌بوس و آمبولانس نیز در این سال‌ها با همکاری دایملربنز در این شرکت تولید می‌شد. در سال ۱۳۵۲، شرکت هدف‌گذاری کرد که به خودکفایی برسد و محصولاتی تمام ایرانی به فروش برساند. در این راستا، چندین کارخانه و شرکت تامین‌کننده در سراسر ایران تأسیس شد. شرکت در سال ۱۳۵۶ دارای قصد جدی برای تولید جایگزین پیکان بود که با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ایران و عراق، پروژه برهم زده‌شد و پس از جنگ، این شرکت با پژو فرانسه و شریک‌های خارجی برای تولید خودروهای تازه در ایران به توافق رسید.

در دههٔ ۱۳۶۰، این شرکت با توجه به آشفتگی اقتصادی ایران، تا نزدیکی تعطیلی کامل پیش رفت که با اعلام آمادگی پژو برای همکاری، ایران خودرو دچار تحولی بزرگ شد. پژو به شریک ایران خودرو در ایران تبدیل شد و محصولات این شرکت را در شمار بسیار بالا در ایران به فروش رساند. پژو ۴۰۵، ۲۰۶، ۲۰۷ و پارس توانستند بخش بزرگی از بازار ایران را در اختیار بگیرند که سود قابل توجهی برای شرکت فرانسوی داشت. ایران خودرو با رنو، دیگر شرکت خودروسازی فرانسوی نیز همکاری کرد و ال۹۰، از محصولات ارزان‌قیمت این شرکت را به شکلی موفق در بازار ایران به فروش رساند.

بسیاری از کارشناسان ایرانی باور دارند که با نبود سرپرستی درست، ایران خودرو از شرکتی خودکفا به یک ابزار فروش برای شرکت‌های خارجی تبدیل شده‌است. با این وجود، این شرکت دو خودروی کاملاً اختصاصی سمند (۲۰۰۲) و دنا (۲۰۱۵) را تولید کرده‌است. سمند محصول سال ۲۰۰۲، نخستین خودروی ملی ایران نامیده شد.

تاریخچه

بنیان‌گذاری توسط برادران خیامی
نخستین نشان ایران خودرو
نخست‌وزیر امیرعباس هویدا با پیکان خود.

شرکت ایران‌خودرو در مرداد ۱۳۴۱ با سرمایه‌ای نزدیک به یک‌صد میلیون ریال توسط برادران خیامی بنیان نهاده شد و در شهریور همان سال با شماره ثبت ۸۳۵۲ و شناسهٔ ملی ۱۰۱۰۰۳۶۰۷۹۴ در ادارهٔ ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسید. نخستین گروه تولیدات این شرکت، اتوبوس‌های معروف به «ال‌پی» بودند که شاسی آن‌ها از آلمان وارد می‌شد.[3][4][5]

شرکت ایران ناسیونال در سال ۱۳۴۸، کارخانه تولید موتور دیزل اتوبوس و کامیون خود را در تبریز با عنوان شرکت تولید موتورهای دیزل ایران (I.D.E.M) و با سرمایه‌گذاری مستقیم دایملربنز آلمان؛ همچنین در همین سال کارخانه تولید گیربکس کامیون و اتوبوس خود را با نام شرکت چرخشگر در همین منطقه، با سرمایه‌گذاری مستقیم ZF آلمان، بنیان‌گذاری نمود.[6][7]

در سال ۱۳۴۵، با قراردادی با شرکت روتس انگلستان، ایران ناسیونال برنامه‌ریزی تولید پیکان را انجام داد و از ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۶ کارخانهٔ ویژهٔ آن گشایش یافت و ساخت انبوه آن کلید خورد. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ پیکان در مدل‌های کار، دولوکس، جوانان، استیشن و وانت ساخته شد. انواع اتوبوس، مینی‌بوس و آمبولانس نیز در این سال‌ها در این شرکت تولید می‌شد. در سال ۱۳۵۲، شرکت هدف‌گذاری کرد که به خودکفایی برسد و محصولاتی تمام ایرانی به فروش برساند. در این راستا، چندین کارخانه و شرکت تامین‌کننده در سراسر ایران تأسیس شد. شرکت در سال ۱۳۵۶ دارای قصد جدی برای تولید جایگزین پیکان بود که با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ایران و عراق، پروژه لغو شد و سپس این شرکت با پژو فرانسه و شرکای خارجی برای تولید خودروهای جدید در ایران به توافق رسید.[3][4][5]

مصادره پس از انقلاب ۱۳۵۷ و دوران پس از آن
پژو ۴۰۵؛ خودرویی که در محصولات پسین ایران خودرو نیز از آن بهره گرفته‌شد.

در سال ۱۳۵۷ با توجه به نیاز به خودرویی جدید و اینکه تولید جایگزینی برای پیکان در دستور کار شرکت قرار گرفته بود، قراردادی با پژو بسته شد و تولید پژو ۳۰۵ در برنامه قرار گرفت اما با وقوع انقلاب ۱۳۵۷، در جریان مصادره اموال و دارایی‌ها، همه اموال و دارایی‌های برادران خیامی، از جمله ایران ناسیونال و شرکت‌های مربوط به آن مصادره شد و در اختیار دولت قرار گرفت و این قرارداد نیز فسخ شد.[8][9] کمی پس از انقلاب ۱۳۵۷، اخباری مبنی بر تلاش جهت تخریب کارخانه‌های ایران ناسیونال پخش شد و برخی گروه‌های تندروی انقلابی، با ادامهٔ فعالیت این شرکت موافق نبودند. با انقلاب ۱۳۵۷ و وقوع جنگ ایران و عراق، صنایع ایران خودرو دچار زیان، فرسودگی و مشکلات فراوان شد که تا اواسط دهه ۱۳۶۰ ادامه داشتند. در سال ۱۳۶۷ با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت از سوی ایران و عراق، مقدمات ساخت پژو ۴۰۵ فراهم شد و این خودروی فرانسوی توانست فروش بسیار خوبی در بازار ایران داشته باشد. در سال ۱۳۶۸ همزمان با تأکید دولت ایران بر تولید خودروهایی که کاربری همگانی داشته باشند، ایران خودرو سالنی را برای تولید اتوبوس در نظر گرفت که این سالن در دو شیفت، سالانه ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس می‌ساخت. همزمان با توقف ساخت پیکان و نداشتن نیروی محرکه برای آن، پژو قراردادی با ایران خودرو بست و این شرکت تصمیم به نصب موتور ۵۰۴ بر روی پیکان گرفت. در سال ۱۳۷۰ نیز تولید پیکان دوباره آغاز شد و شرکت ساپکو بنیان نهاده شد.[3][4][5]

در سال ۱۳۷۳ تدوین برنامه‌ای هفت ساله برای شرکت ایران خودرو صورت گرفت. افزایش تیراژ تولید بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه در سال نیز در همین سال رخ داد. از جمله اهداف استراتژیک در برنامهٔ هفت‌ساله، موضوع کیفیت خودروها و بهبود مستمر آن بود که در راستای آن، استاندارد ایزو ۹۰۰۰ و بهره‌مندی از نظام تضمین کیفیت در نظر گرفته شدند و تا پایان سال ۱۳۷۷، بسیاری از واحدهای تولیدی گواهینامه ایزو ۹۰۰۲ دارا بودند.[3][4]

نخستین خودروی ایرانی
نوشتار اصلی: سمند
سمند، نخستین خودروی ملی ایرانی.

با ایجاد مرکز پژوهش، در دهه ۱۳۷۰ طراحی سمند روی پلتفرم پژو ۴۰۵ صورت گرفت و این خودرو در سال ۱۳۸۱ به تولید انبوه رسید. این برای نخستین‌بار بود که یک شرکت ایرانی، خودرویی با طراحی ویژه خود را می‌سازد و پس از این، ایران خودرو قادر بود طرح‌های گوناگونی بر روی سمند بگذارد و محصولات ویژهٔ خود را به فروش برساند. این خودرو توانست موفقیت بسیاری در فروش کسب کند و تولید آن تا دهه ۲۰۲۰ ادامه یافت. ادامه یافتن تولید خودرو به همان شکل پیشین، باعث شد ایرادات فراوانی به این خودرو گرفته شود که به دلیل به روز شدن استانداردها در جهان بوده‌است. بسیاری از کارشناسان به ایمنی و عملکرد این خودرو ایراد گرفته و معتقدند تولید آن نباید تا دهه‌ها به همان شکل ادامه می‌یافت.[3][4][5]

دهه ۱۳۸۰

در سال ۱۳۸۲، پروژه‌های پارس سال، سمند سال و پژو ۲۰۶ صندوق‌دار آغاز گردید و در سال ۱۳۸۳ نیز چند تغییر جزئی در خودروها اعمال شد و مدل‌هایی به آنان افزوده شد. در سال ۱۳۸۴، خودروی پیکان از فهرست محصولات شرکت ایران خودرو حذف شد. در این سال همچنین موتوری با عنوان «موتور ملی» پایه گازسوز طراحی شد. در سال ۱۳۸۵، خط تولید موتور ملی با حضور رئیس‌جمهوری ایران راه اندازی شد. در همین سال پروژه‌های فرامرزی تولید سمند آذربایجان، بلاروس، سوریه و ونزوئلا به بهره‌برداری رسیدند. در توافقی جدید با یک شرکت خارجی، در این سال ال نود، با همکاری شرکت رنو به فهرست محصولات شرکت افزوده شد. در سال ۱۳۸۶ نیز ایران خودرو خطوط تولید خود را تبریز، سنگال و مصر راه اندازی و محصول جدید سمند سورن به بازار ارائه نمود.[3][4]

در سال ۱۳۸۷، این شرکت خودرویی با نام رانا طراحی کرد که بر پایه محصولات شرکت‌های خارجی بوده‌است و شباهت بسیاری به پژو ۲۰۶ دارد. در این سال ایران خودرو به عنوان صادرکننده نمونه ایران، جایزه ملی صادرات را کسب کرد.[3][4]

در سال ۱۳۸۹، رکورد تولید ۷۵۵٫۵۵۵ دستگاه خودرو سبک برای نخستین‌بار در تاریخ خاورمیانه، توسط ایران خودرو انجام شد. نزدیک به نیمی از سهم تولید خودرو سبک کشور در اختیار ایران خودرو قرار گرفت و این شرکت در سودآوری و اشتغال‌زایی در ایران بسیار موفق عمل کرد.[3][4]

دهه ۱۳۹۰
در دهه ۱۳۹۰، با وجود طراحی سومین خودروی اختصاصی ایران خودرو، با نام دنا (همچنین دنا پلاس)، این شرکت به عرضهٔ محصولات شرکت‌های خارجی همانند پژو و رنو ادامه داد و به دنبال توافق‌های جدید با این شرکت‌ها بود.

طراحی و تولید دنا

خودروی دنا به شکل کامل توسط طراحان ایران خودرو طراحی شد و بر اساس اعلام این شرکت، مراحل طراحی و نمونه‌سازی دنا در کمتر از یک سال صورت پذیرفته‌است. این خودرو در فروردین سال ۱۳۹۰ رونمایی شد.[3] سپس همچنین محصولاتی بر پایهٔ دنا، عرضه شدند. همانند دنا پلاس که با امکاناتی همانند فرمان برقی و گیربکس اتوماتیک به بازار آمد.[10]

ادامه عرضه خودروهای شرکت‌های خارجی
نوشتار(های) وابسته: ایکاپ
پژو ۵۰۸، از جمله خودروهایی که قرار بود پس از برجام توسط ایران‌خودرو تولید شود و اهمیت ویژه‌ای برای شرکت پژو داشت. این خودرو برخلاف پژو ۳۰۱ توسط ایران‌خودرو بومی‌سازی نشد.

اواخر سال ۱۳۹۰، ایران خودرو همچنان از رکوردشکنی‌های پی‌درپی تولید خود سود می‌برد که پژو پس از ۲۰ سال به همکاری با ایران خودرو پایان داد. سپس نیز تحریم‌های علیه ایران هرچه بیشتر بر این خودروساز ایرانی فشار آوردند. با همه مشکلات، ایران خودرو پس از برنامه جامع اقدام مشترک، دوباره با پژو به توافق دست یافت تا محصولات جدیدتر این شرکت را در ایران تولید و به فروش برساند.[5] ایران خودرو در پسابرجام در تلاش بود تا با فیات و فولکس‌واگن نیز به توافقاتی برسد اما چنین نشد.[5] پس از سرمایه‌گذاری قابل توجه ایران خودرو برای شراکت دوباره با پژو، باز هم این شرکت به دلیل تحریم‌ها علیه ایران، از توافق خارج شد و برنامه‌های همکاری ناتمام ماندند. با این حال گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد ایران خودرو بر پلت‌فرم ۳۰۱ تسلط پیدا کرده‌است و امکان تولید خودروهایی مانند تارا بر پایهٔ آن را دارد.[5]

تبدیل شدن به ابزار فروش شرکت‌های خارجی

پس از موفقیت‌های فراوان ایران خودرو در تولید و فروش خودروهای پژو و رنو در بازار ایران، بسیاری از کارشناسان ایرانی باور دارند که با عدم مدیریت صحیح، ایران خودرو از شرکتی خودکفا به یک ابزار فروش برای شرکت‌های خارجی تبدیل شده‌است. به نحوی که به جای سرمایه‌گذاری در طراحی و داخلی‌سازی خودروها، تنها محصولات شرکت‌های خارجی را برای آنان به فروش رسانده و بدون انتقال درست فناوری، برندهای آنان را تقویت می‌کند. بسیاری از کارشناسان مقایسه‌هایی میان ایران خودرو و رقبای آسیایی این شرکت انجام داده و باور دارند که در سال‌های گذشته، در صورت تمرکز بر پژوهش و طراحی، این شرکت می‌توانست بخش چشمگیری از بازارهای جهانی را نیز در اختیار بگیرد.[5] با این وجود، رسانه دنیای اقتصاد، ساخت و طراحی سمند را «گامی بلند در عبور از مونتاژ» اعلام کرده‌است.[4]

بر اساس گزارشی در سال ۲۰۱۹، شرکت‌های فرانسوی رنو و پژو، سود قابل توجهی از بازار ایران به دست آورده‌اند و حضور نداشتن در ایران، به زیان این شرکت‌ها و اقتصاد فرانسه است.[11] آکسین چک که مقر آن در هانوفر آلمان است، در یک گزارش تحلیلی، میزان کاهش ارزش سهام شرکت پژو را به دلیل خروج از بازار ایران، ۱۵٫۷ درصد ارزیابی کرد.[12]

محصولات و خدمات
نوشتار اصلی: فهرست محصولات ایران خودرو

برای مشاهده محصولات ایران خودرو فهرست محصولات ایران خودرو را ببینید.

ایساکو
جشنواره نوروزی خدمات امدادی ایران خودرو
نوشتار اصلی: ایساکو

ایساکو شرکت تهیه و توزیع قطعات و لوازم یدکی محصولات ایران خودرو است که در تاریخ ۱۳۵۶/۸/۱ در قالب شرکت سهامی خاص بنیان نهاده شد. این شرکت دارای فروشگاه‌هایی در سراسر ایران است و محصولات آن دارای نشان تجاری این شرکت هستند.[13]

امداد خودرو

امداد خودرو شرکتی است که خدمات امدادی را در همهٔ ساعات شبانه‌روز در سراسر ایران ارائه می‌دهد و برای مشتریان ایران خودرو قابل دسترس است و در صورت داشتن کارت‌های آن، امکان استفاده از خدمات رایگان وجود دارد.

کارخانه‌ها

درون ایران
  1. ایران خودرو خراسان: این شرکت در پنجم دی ماه ۱۳۷۹به منظور تولید انواع خودروی سواری و تجاری مانند سدان، SUV، ون، وانت و کامیونت تأسیس شد.
  2. ایران خودرو تبریز: هم‌اکنون وانت آریسان و سمند و سمند سورن در ایران خودرو تبریز ساخته می‌شود.
  3. ایران خودرو سمنان
  4. ایران خودرو فارس: هم‌اکنون در این واحد پژو پارس تولید می‌گردد.
  5. ایران خودرو مازندران: شرکت ایران خودرو مازندران در سال ۱۳۸۹ با تولید شمار ۱۹۱۷ دستگاه سمند سریر فعالیت خود را آغاز کرد.
  6. ایران خودرو کرمانشاه: ظرفیت ساخت خودرو در این واحد تولیدی ۳۰ هزار دستگاه در سال می‌باشد.

بیرون ایران

ایران خودرو تاکنون در کشورهای ونزوئلا، سنگال، بلاروس، عراق، سوریه و جمهوری آذربایجان کارخانجاتی را برای تولید خودرو احداث کرده‌است. امیر خجسته، نماینده مجلس از همدان، به خبرگزاری فارس گفته‌است که شرکت ایران خودرو ۱۰۰ میلیون دلار، در کشور سنگال سرمایه‌گذاری کرده‌است، اما «هیچ تولید و منفعتی» نداشته‌است. به گزارش رادیو فردا، در میان واحدهای تولیدی ایران خودرو در خارج از کشور، تنها واحدهای تولیدی در سوریه و عراق و تاحدودی نیز آذربایجان، توجیه اقتصادی داشته‌اند.[14]

جمهوری آذربایجان

در سال ۱۳۸۵، نخستین کارخانه برون‌مرزی خودروسازی ایران در جمهوری آذربایجان گشایش یافت که به تولید خودروی سواری سمند با نام آذ-سمند می‌پرداخت. در آن زمان هنوز سمند امکان فروش جهانی را داشت. در اوایل فروش سمند در این کشور با استقبال نسبتاً مناسبی روبرو شد و وجود قطعات یدکی در زمان کوتاه یکی از دلایل خریداران بوده‌است. با شدت گرفتن تحریم‌ها و زیان‌ده شدن ایران خودرو در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد ایران خودرو دچار بحران شد و خط تولید سمند در آذربایجان، در سال ۱۳۸۹ بسته شد.[14]

از دیدگاه قانونی و بازرگانی

سهام
سهامداران عمده ایران‌خودرو در پایان روز معاملاتی ۱۳۹۹/۶/۱۸
سهامدار درصد
شرکت تدبیر سرمایه آراد
  
 ۱۵٫۰۰%
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
  
 ۱۳٫۸۳%
شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو
  
 ۱۰٫۹۲%
شرکت سپهر کیش ایرانیان
  
 ۱۰٫۲۶%
شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران
  
 ۵٫۰۱%
صندوق بازنشستگی کشوری
  
 ۴٫۹۸%
شرکت سرمایه‌گذاری سمند
  
 ۳٫۲۰%
شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کشوری
  
 ۳٫۰۳%
شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه راهبردی راز
  
 ۲٫۲۸%
شرکت سرمایه‌گذاری مانا نوین
  
 ۱٫۴۲%
شرکت گروه مالی بانک پارسیان
  
 ۱٫۲۵%
شرکت پلیمرهای مهندسی پیشرفته آرسام پلاست راز
  
 ۱٫۱۸%

ایران‌خودرو قانوناً یک شرکت سهامی عام بوده و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود. هرچند دولت در ظاهر سهم کمی در آن دارد اما در حقیقت بازیگران دولتی و شبه‌دولتی نقش بسیار پررنگی در حاکمیت و مدیریت آن دارند.[15]

بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران‌خودرو با یک برنامه پیچیده توانسته ظرف چند سال سهام خود را بفروشد و سپس خودش آن را تحت کنترل بگیرد. شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ با خرید سهام شرکت مادر خود موفق به ایجاد پدیده سهام‌داری چرخه‌ای شدند، به‌گونه‌ای که مجموع میزان سهام تحت تملک تنها سه شرکت (نگار نصر سهم، سرمایه‌گذاری سمند و بازرگانی سپهر کیش ایرانیان که سهام دو تای نخست ۱۰۰٪ و سومی ۶۰٪ در اختیار ایران‌خودرو است) از ۷٫۳۸٪ به ۲۴٫۴۶٪ افزایش یافت.[15]

خبرگزاری فارس در گزارشی در دی‌ماه ۱۳۹۶ اعلام کرد که عملاً ۱۷٪ از سهام ایران‌خودرو تحت اختیار شرکت صنایع تولیدی کروز، ۲۱٪ تحت کنترل دولت و نهادهای شبه‌دولتی، ۲۶٪ زیرمجموعه‌های خودش و تنها ۲۶٪ به سهامداران خرد تعلق دارد.[16]

فساد و مافیا

برخی قطعه‌سازان ایرانی، در مواقع شدت‌گیری تورم با هدف فشار بر دولت جهت افزایش‌دادن قیمت فروش کارخانه‌ای خودرو، برای مدتی از تأمین قطعاتی که در انحصار تولید یا واردات آن‌ها بوده‌است، خودداری کرده‌اند و بدین وسیله شمار خودروهای ناقص را در انبارهای خودروسازان افزایش داده‌اند که این کاهش عرضه خودرو در بازار عملاً، باعث افزایش قیمت‌ها در بازار خودرو شده‌است. در واقع کاهش عرضه خودروها در بازار، منجر به ایجاد مابه‌التفاوت‌های بسیار میان قیمت کارخانه و بازار شده‌است؛ تا به‌وسیله این تفاوت، جذابیت کاذبی برای خریداران ایجاد شده و آنان را متقاعد به ثبت‌نام برای خرید خودروها با قیمت کارخانه‌ای کنند. از این مسئله با نام گروگان‌گیری خط‌تولید یاد می‌شود که ناشی از عدم شفافیت در صنعت خودروسازی ایران تلقی شده‌است.[17]

از زمان آغاز اجرای خصوصی‌سازی در ایران، کارخانه‌های قطعه‌سازی زیرمجموعهٔ خودروسازان، تحت عناوینی مانند فروش اموال مازاد، از شرکت‌های مادر جدا شده و به‌شکل شرکت، واگذار گردیدند که باعث شکل‌گیری توافقات خرید قطعه میان شرکت‌های قطعه‌ساز و خودروسازان؛ بالطبع فاکتورسازی و فسادهای مربوطه گردیده‌است.[18][19][20]

طبق قانون جمهوری اسلامی ایران، همه شرکت‌های بورسی موظف به انتشار صورت‌های مالی و قراردادهای خود در سامانه کدال هستند اما در سامانه کدال همواره تنها کلیات درج می‌شود؛ به مفهوم اینکه در صورت‌های مالی خودروسازان تنها قیمت تمام‌شده خودروی مربوطه و قیمت فروش آن درج می‌شود؛ بنابراین فهرستی از قطعات خریداری‌شده توسط خودروساز، مشخصات و قیمت هر قطعه و نام اشخاص یا شرکت‌های فروشنده قطعات تولیدی یا وارداتی موردنظر به خودروساز در سامانه درج نمی‌گردد.[21][22][23]

همین امر موجب رانت برخی شرکت‌های قطعه‌ساز، فاکتورسازی و فساد گسترده در خریداری قطعات به بهای چندین برابر و افزایش قیمت‌های تمام‌شده خودروها به میزان بعضاً ده‌برابری قیمت‌های بازار مجموع قطعات و زیان‌دهی هنگفت سهامداران بورسی خودروسازان منجر شده‌است به طوری‌که دو خودروساز بزرگ ایران اکنون هریک بیش از ۱۵هزارمیلیارد تومان زیان انباشته دارند اما برخی قطعه‌سازان ایرانی که به رانت نیز متهم‌اند؛ همچنان سهامداران اصلی این دو شرکت زیان‌ده هستند. از این مسئله در ادبیات رسانه‌ای ایران بیشتر با نام مافیای خودرو یاد می‌شود و برخی مدعی هستند که مافیای خودرو در وزارتخانه‌ها و مجلس نیز صاحب نفوذ است.[24][25][26][27]

ناکامی در سرمایه‌گذاری‌های مشترک

ایران خودرو همواره مهم‌ترین شریک گروه پی‌اس‌ای در خاورمیانه بوده اما به باور کارشناسان یکی از دلایل عدم موفقیت سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایران‌خودرو، علاوه‌بر تیراژ تولید کم، درصد اندک ساخت داخل در قراردادهای پلتفرم‌های خارجی تولید این شرکت است؛ بدین صورت که درصد داخلی‌سازی قطعات پلتفرم‌های پژو در سال‌های نخست تولید، بنابر قرارداد، در حدود ۳۰٪ بوده و رسیدن این پلتفرم‌ها به ساخت داخل بالای ۹۰٪ گاهی بیش از ۱۵سال زمان برده که سبب عقب‌ماندگی ایران‌خودرو و قطعه‌سازان ایران از خودروسازی روز جهان و بالطبع عدم توانایی آنان در رقابت با خودروسازان خارجی شده‌است.[28][29]

ناکارآمدی در بازارهای خارجی

به عنوان نخستین تولیدکننده خودرو در ایران، این شرکت تا به حال نتوانسته موفقیت چشمگیری در بازارهای خارج از ایران کسب کند.[30] سرمایه‌گذاری‌های متعدد شکست خورده این شرکت در کشورهای گوناگون[31] جهت احداث واحدهای تولید خودرو طی سال‌های گذشته یکی پس از دیگری سندی بر سیاسی کاری و نبود برنامه‌ای مدون، علمی و عملی در صادرات شعاری این شرکت است. عمده دلیل شکست این پروژه‌ها را می‌توان در حمایت‌های غیراصولی دولت و ناکارآمدی این شرکت در بازار داخلی جستجو کرد.[32] شرکت‌های بزرگ خودروسازی سایپا و ایران خودرو به لطف حمایت‌های بی‌دریغ دولت‌های پس از انقلاب از این شرکت‌ها و تضییع حقوق مصرف‌کنندگان داخلی امکان ادامه حیات یافته‌اند. رقابت در بازارهای جهانی نیازمند مقدمات و توانایی‌هایی است که تولیدکنندگان داخلی از آن‌ها بی‌بهره‌اند.[33] روند دامپینگ مستمر ایران خودرو به عنوان بزرگترین شرکت سازنده و صادرکننده خودرو در ایران برای حفظ جایگاه ظاهری در صادرات حاصلی جز افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و در نتیجه افزایش قیمت و افت کیفیت بیشتر محصولات عرضه شده در بازار داخلی نداشته.[34]

ایران خودرو پس از ناکارآمدی در بازار و البته انتقادات بسیار در زمینه امنیت بسیار پایین خودروها، اقدام به افزایش جزئی ایمنی در خودروها نمود. این افزایش باعث شد تا ستاره‌های ایمنی بعضی خودروها، ۱ رتبه افزایش داشته باشد که البته این افزایش کیفیت کماکان محل شک و تردید است و دستمایه انتقادات شبکه‌های خبری شده‌است.[35]

دیدگاه‌ها پیرامون شرکت
  • محمد شریعتمداری در نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از روند خصوصی‌سازی گفت: فقط ایران خودرو و سایپا در عالم خلق نشده‌اند بلکه خود بخش خصوصی اتاق بازرگانی با تجمیع سرمایه‌های خود می‌تواند یک شرکت خودروسازی ایجاد کند و سومین آن باشد که بنده نیز از آن حمایت می‌کنم.[36]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۱۳.
  2. "PressTV - IKCO, Iran's richest industrial company". Presstv.ir. Retrieved 2012-01-14.
  3. «معرفی ایران خودرو». www.ikco.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  4. «رویای «ایران‌ناسیونال» در جاده مخصوص». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  5. تاریخچه صنعت خودرو، چاپ ۱، ۱۳۹۸.
  6. «چرخشگر (خچرخش)». rasm.io. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
  7. «تولید موتورهای دیزل ایران». rasm.io. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
  8. «53 نفری که بعد انقلاب اموالشان مصادره شد | اقتصاد آنلاین». www.eghtesadonline.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۲.
  9. «داستان ۵۳ نفر». هفته نامه تجارت فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۲.
  10. «دنا پلاس اتوماتیک با چه آپشن‌هایی به بازار عرضه می‌شود؟ + اینفوگرافیک». اقتصاد نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  11. «کاهش سود شرکت‌های خودرو ساز فرانسوی رنو و پژو با خروج از بازار ایران». ایران اینترنشنال. ۲۰۱۹-۰۴-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  12. 10 (۲۰۱۹-۰۵-۰۴). «کاهش ارزش سهام پژو در پی خروج از بازار ایران». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  13. ««ایساکو» دربارهٔ ما». www.isaco.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  14. «تولید خودرو ایرانی در ناکجاآباد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۴.
  15. دو مسیر خروج خودروسازان از سهامداری، چرا دولت بر ترکیب سهامداری خودروسازان نظارت نکرد؟ (۴۲۲۲)، روزنامه دنیای اقتصاد، ۲ دی ۱۳۹۶، ص. ۱۶
  16. پشت پرده مالکیت در ایران‌خودرو چیست؟ مدیرانی که همدیگر را منصوب می‌کنند، خبرگزاری فارس، ۶ دی ۱۳۹۶
  17. «مورد عجیب کروز/ از سرنوشت نامعلوم دریافت ارز دولتی تا گروگان‌گیری خط تولید ایران خودرو/ حمیدرضا صمدی کیست؟». دیدبان ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۷.
  18. 10 (۲۰۱۸-۰۷-۰۳). «سایپا شرکت‌های قطعه‌سازی خود را واگذار می‌کند». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۸.
  19. www.IRIran.net. «ایران خودرو دیزل سهام چرخشگر را واگذار می‌کند». www.Bourse24.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۸.
  20. «واگذاری ایدم و اپکو توسط ایران خودرو دیزل». سامانه کدال.
  21. «خودروسازان هزینه‌های تولید را منتشر کنند/ وزارت صنعت در پی اعتماد از دست رفته». خبرگزاری فارس.
  22. «پارسایی: مافیای خودروسازی مملکت ما را به طنز گرفته‌است». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
  23. «3 پیشنهاد به نعمت‌زاده برای پایان کمپین تحریم خودرو». ایران جیب. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۵.
  24. «اولین مافیای خودرو در کشور را بشناسید/ هدف دست‌وپا زدن برخی برای آغاز مجدد واردات خودرو چیست؟». www.yjc.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
  25. «مافیای مخفی ایران خودرو لو رفت / کروز چیست؟ + فیلم». snn.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
  26. «مبارزه با مافیای خودرو محقق می‌شود؟ / اعدام سلطان خودرو و بازداشت دو نماینده». www.salameno.ir. ۲۰۲۰-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
  27. «دست‌های پشت پرده مافیای واردات در ناکارآمد جلوه دادن صنعت خودروی کشور». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
  28. «اعلام کارنامه داخلی سازی خودروسازان». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۶.
  29. دنیای اقتصاد. «درصد داخلی سازی خودروهای ایرانی».
  30. «صادرات خودروی ایرانی، رؤیایی شکست خورده». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۱۰.
  31. http://www.finds.ir/news. «تولید آذ سمند در جمهوری آذربایجان؛ پروژه‌ای شکست خورده با سرمایه‌گذاری 14 میلیون دلاری». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۱۰.
  32. «چرا خودروسازی مزیت نسبی در تولید و صادرات ندارد؟».
  33. «سند ناکارآمدی».
  34. «چرا ایران خودرو در جا زد ولی هیوندای میلیاردی سود کرد؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۱۰.
  35. «افزایش کیفیت خودروهای ایران خودرویی، آری یا نه؟».
  36. «شریعتمداری: فقط ایران‌خودرو و سایپا در عالم خلق نشده‌اند - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۵.

دیگر منابع
  1. آشنایی با شرکت ایران‌خودرو
  2. رؤیای «ایران‌ناسیونال» در جاده مخصوص

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایران خودرو موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ایران خودرو در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.