پلدختر
پُلدُختَر شهری است در جنوب استان لرستان و بر سر راه قدیم تهران - جنوب قرار داشت[3] اما اکنون جادهٔ تهران - جنوب از شهر خرم‌آباد به واسطهٔ آزادراه خرم زال، به جنوب متصل شده‌است. این شهر مرکز شهرستان پلدختر است. شهرت این شهر به خاطر وجود پل‌های باستانی و اهمیت ارتباطی آن است. شهر پلدختر در ۱۰۰ کیلومتری جنوب باختری خرم‌آباد واقع شده‌است.
| پُلدُختَر پاپیل | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | لرستان |
| شهرستان | پلدختر |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | پاپیل-جایْدَر |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۲ |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۶٬۳۵۲ نفر[1] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۳۶۱۵ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۶۷۳ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۲٫۸ درجه سانتی گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۳۷۲٫۶ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۶ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محمد شرفی‌نصیری |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۶۶[2] |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۴۱ ق |
| کد آماری | ۱۴۹۷ |
  پُلدُختَر | |
نامگذاری
نام این شهر از نام پل بزرگ و محکمی که از روزگار ساسانیان به جا مانده گرفته شده‌است. قبلاً به این شهر جایدر و پاپیل (پای پُل) گفته می‌شد که از سال ۱۳۰۸ به پلدختر تغییر نام یافت.[4] هم‌اکنون ستون‌های تخریب شده از پل تاریخی که بر روی رودخانه زده شده قابل رویت بوده و کنگره آن که جاده سراسری از زیر آن رد می‌شود همچنان پا بر جاست.
جغرافیا
موقعیت جغرافیایی
شهر پلدختر در دامنهٔ کوه مَله، از رشته کوه زاگرس واقع شده‌است. شهر پلدختر از نظر جغرافیایی در ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه درازای خاوری و ۳۳ درجه و ۹ دقیقه پهنای شمالی و دارای ارتفاعی بین ۶۵۰ متر تا ۷۱۰ متر از سطح دریا قرار دارد.
آب و هوا
پلدختر در تابستان دارای آب و هوایی گرم و در زمستان معتدل و نسبتاً سرد می‌باشد؛ ولی هر چند سال یک بار پلدختر شاهد بارش برف آن هم به صورت جزئی و کلی می‌باشد. پلدختر از شهرهای پر باران لرستان می‌باشد.
مردم‌شناسی
زبان
مردم پلدختر لر هستند و به زبان لری با گویش بالاگِریوِه‌ای سخن می‌گویند.[5]
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۶٬۳۵۲ نفر (۷٬۵۶۳ خانوار) بوده‌است.[6]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۶۵ | ۱۱٬۴۰۹ | — |
| ۱۳۷۰ | ۱۴٬۹۷۵ | +۳۱٫۳٪ |
| ۱۳۷۵ | ۱۶٬۶۷۵ | +۱۱٫۴٪ |
| ۱۳۸۵ | ۲۲٬۵۸۸ | +۳۵٫۵٪ |
| ۱۳۹۰ | ۲۵٬۰۹۲ | +۱۱٫۱٪ |
| ۱۳۹۵ | ۲۶٬۳۵۲ | +۵٪ |
ساختار شهری
محله‌ها
پلدختر دارای ۵ محلهٔ اصلی می‌باشد. این محله‌ها عبارتند از: زیر جده (ساحلی) که حدوداً مرکز شهر است. کاوکالی، پشت بهداری، ولاب و دردیا.
هم چنین ۵ کوی: کوی پاسداران، کوی بسیجیان (تنگ علی)، کوی فرهنگیان، کوی شهرداری، کوی سازمانیها.
قدیمی‌ترین این محله‌ها محلهٔ پشت بهداری و قدیمی‌ترین کوی، کوی سازمانیها می‌باشد.
فضای سبز و پارک‌ها
سرانه فضای سبز در شهر پلدختر برای هر نفر ۵٫۶ متر مربع است. از مهمترین پارک‌های این شهر میتوان به پارک شهرداری، پارک صخره‌ایی و پارک فدک اشاره کرد.[7]
گردشگری
جاذبه‌های تاریخی
- پل دختر
پل دختر سازه‌ای متعلق به دوره ساسانیان است که بر بقایای پلی قدیمیتر که متعلق به دوره هخامنشیان است ساخته شده. این پل تاریخی در ورودی شمالی شهر است. هم‌اکنون تنها یک دهانه از طاق‌های آن برجا مانده و جاده شماره ۳۷ از زیر آن عبور می‌کند. این پل بی تردید در مسیر ارتباطی بین شهرهای شاپورخواست و جندی شاپور قرار داشته و از اهمیت راهبردی برخوردار بوده‌است.[8]
- پل گاومیشان
پل گاومیشان مربوط به دورهٔ ساسانیان می‌باشد. این پل در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر پلدختر و بر فراز رودخانهٔ سیمره و در نزدیکی مرز استان ایلام قرار دارد. طول این پل که از بناهای دوره ساسانی است حدود ۱۷۵ متر و عرض گذرسطح پل نزدیک به ۸ متر و۲۰ سانتیمتر است و در حال حاضر دارای ۶ چشمه طاق می‌باشد.
- غار کلماکره
غار کلماکره، در سال ۱۳۶۸ گنجینه‌ای بی نظیری در غار کلماکره شهرستان پلدختر کشف شد که به گفته خبرگزاری مهر میتوان آن را ششمین گنجینه باستانی بزرگ جهان به حساب آورد. تاریخ این گنجینه به ۲۷۰۰ سال قبل بازمی‌گردد.[9]
- غار کوگان
غار کوگان در شرق شهر پلدختر واقع شده‌است. این غار یکی از غارهای تاریخی ایران است که در دورهٔ اشکانیان به وسیلهٔ انسان‌ها ساخته شده‌است.
- کاروانسرای چمشک
کاروانسرای چمشک، این کاروانسرا در منطقهٔ چمشک از توابع پلدختر و در مسیر راه باستانی شاپورخواست به خوزستان قرار گرفته‌است. این بنا مربوط به دورهٔ صفویه و دورهٔ حکومت شاه عباس اول می‌باشد. این بنا در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شده‌است.
جاذبه‌های طبیعی
- تالاب‌های پلدختر
تالاب‌های پلدختر که در گویش محلی به آن ها (گریا) می گویند در ۱۵ کیلومتری این شهر و در روستای ولیعصر (میر آباد) قرار دارند. این تالاب‌ها زیستگاه بسیاری از گونه‌های جانوری مانند پرندگان مهاجر و انواع آبزیان می‌باشد. از این تالاب‌ها میتوان به تالاب گوی شیر اشاره کرد. همچنین از دیگر تالاب‌های این شهرستان میتوان به تالاب‌های تنگ فنی اشاره کرد که آنان هم زیستگاه انواع جانوران، هستند. تالاب‌های پلدختر شهرت ملی دارند.
- جنگل‌های بلوط
جنگل‌های بلوط در اکثر نقاط استان لرستان پراکنده‌اند. شهرستان پلدختر نیز از این پوشش دارا بوده. عمدهٔ این جنگل‌ها در پلدختر، در منطقهٔ بادامک پلدختر است.
- رودخانه کشکان
رودخانه کشکان از مرکز شهرستان پلدختر می‌گذرد. رودخانه کشکان از بلندای گرین، هرو و دو آب سرچشمه می‌گیرد. شاخهٔ اصلی آن از به هم پیوستن دو رود هرو و دو آب تشکیل می‌شود و در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری شهر خرم‌آباد در جایی به نام دو آب به رود خرم‌آباد برخورد می‌کند و پس از آن در روستای افرینه در ۳۰ کیلومتری پلدختر با رود چولهول برخورد کرده و به سمت پلدختر حرکت می‌کند. این رود از وسط پلدختر می‌گذرد و پس از آن به رودخانهٔ سیمره ریخته و بعد هم به رود کرخه می‌ریزد. این رودخانه آب تمام زمین‌های کشاورزی روستاهای حاشیه خود را تأمین می‌کند.
- آبشار آبتاف
آبشار آبتاف پلدختر آبشاری فصلی است که در ۲ کیلومتری شمال این شهر و بر سر راه پلدختر - خرم‌آباد قرار دارد.
غذاهای محلی و صنایع دستی
از غذاها و خوراک‌های محلی پلدختر میتوان به ، دِنو رو، نانِ گِرده، نانِ ساجی، نانِ بلوط و چِزِنَک رُغِه اشاره کرد. و از جمله صنایع دستی پلدختر جاجیم، گلیم و فرش لُری است.
ترابری
فاصله پلدختر تا تهران ۶۰۵ کیلومتر و تا اهواز ۲۶۸ کیلومتر است. پلدختر بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. جاده شماره ۳۷ که مناطق شمال و غرب ایران را به جنوب و استان خوزستان متصل می‌کنند از پلدختر می‌گذرد.
فاصلهٔ شهر پلدختر با برخی از مناطق پر رفت‌وآمد:
| شهر مقصد | مسافت |
|---|---|
| اراک | ۳۲۷ کیلومتر |
| اهواز | ۲۶۸ کیلومتر |
| اصفهان | ۵۰۸ کیلومتر |
| تهران | ۶۰۵ کیلومتر |
| شیراز | ۷۵۸ کیلومتر |
| مشهد | ۱٬۴۱۳ کیلومتر |
مراکز درمانی و دانشگاه‌ها
پانویس
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «پیش‌شماره شهرستان‌های استان لرستان» (PDF). وبگاه مخابرات استان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
- «پلدختر». پایگاه ملی نام‌های جفرافیایی ایران. دریافت‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰.
- «نگاهی به باغ لیموی جایدر (پلدختر) و ساکنان قدیم آن». پلدختر نیوز. ۱۸ مرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۰.
- «پلدختر». صدا و سیمای مرکز لرستان. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۹.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «سرانه فضای سبز پلدختر». خبرگزاری برنا. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۹.
- «پلدختر». وب‌سایت سازمان میراث فرهنگی استان لرستان. ۲۰ اسفند ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۳.
- «کلماکره ششمین گنجینه کشف شده بزرگ جهان در لرستان می‌درخشد». خبرگزاری مهر. ۱ بهمن ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۳.
- «شبکه بهداشت و درمان پلدختر». ۷ مهر ۱۲۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۸.
- «دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پلدختر». ۷ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۹.
- «دانشگاه پیام نور مرکز پلدختر». ۷ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۸.
- «مرکز آموزش عالی پلدختر». ۷ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۸.
منابع
| مرکز |  موقعیت استان لرستان در ایران.  بروجرد  الیگودرز | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستانها | |||||
| شهرها | |||||
| جاذبه‌های گردشگری |
| ||||
| |||||
رده | |||||
| سه مرکز اصلی |
|  یک پل مواصلاتی از دوران باستان | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| راه اکباتان به شوش |
| ||||||
| راه اکباتان به سارد |
| ||||||