شورش ۱۳۵۹–۱۳۵۷ کردها در ایران

شورش ۱۳۵۹–۱۳۵۷ کردها در ایران
	بخشی از تحکیم انقلاب ایران و جدایی‌خواهی کردها از ایران[1]
	; «جوخه آتش در فرودگاه سنندج ۱۳۵۸» اثر جهانگیر رزمی
تاریخ	مارس ۱۹۷۹–۱۹۸۱[2]/۱۹۸۳[3]
مکان	بخش‌های کردنشین ایران
نتیجه	پیروزی جمهوری اسلامی بسیاری از نیروی جمهوری اسلامی ایران از اواخر سال ۱۹۸۰ به جبهه جنگ ایران و عراق منحرف شد; قسمت کوچکی از مقاومت حزب دموکرات کردستان تا سال ۱۹۸۳ باقی ماند[3];
طرفین درگیر
شورای انقلاب اسلامی ایران (بعد از دولت نخست جمهوری اسلامی ایران) ارتش جمهوری اسلامی ایران; سپاه پاسداران انقلاب اسلامی; حزب جمهوری اسلامی (شبه نظامی);	حزب دموکرات کردستان ایران; کومله
فرماندهان و رهبران
سید روح‌الله خمینی; ابوالحسن بنی‌صدر; محسن رضایی; علی صیاد شیرازی; صادق خلخالی; حسین همدانی[4]	عبدالرحمان قاسملو; احمد مفتی‌زاده; فؤاد مصطفی سلطانی †; عبدالله مهتدی; صدیق کمانگر; جعفر شفیعی; نوشیروان مصطفی
قوا
	۷٬۰۰۰ (با توجه به حزب دمکرات کردستان ایران)[2]
تلفات
۳٬۰۰۰+ کشته شده; (ادعای حکومت ایران)[2]	۵٬۰۰۰ کشته شده; (ادعای حکومت ایران)[2]
	۱۲۰۰ کرد زندانی سیاسی شدند[2]; ۱۲ افسر ایرانی به دلیل امتناع از مبارزه اعدام شدند[2]; جمع: ۳٬۰۰۰[5]–۱۰٬۰۰۰ کشته شده[6]

شورش ۱۳۵۹–۱۳۵۷ کُردها در ایران در اواخر ماه اسفند سال ۱۳۵۷[2] به وقوع پیوست که به تلاش برخی احزاب و گروه‌های کُرد در ایران، غالبا در مناطق سنی مذهب[7]و سکولار، علیه حکومت جدید که یکی از شورش‌های کُردها در ایران مدرن بوده ‌است اشاره دارد.

در ابتدا، با شروع درگیری‌ها در مریوان و سنندج، جنبش‌های کُردی اعلام کردند که در تلاش برای همراهی با حاکمیت جدید ایران، به دنبال تأکید هویت اسلامی خود و به دنبال زمینه‌های مشترک با نظام جمهوری اسلامی ایران بودند. حزب دموکرات کردستان ایران حتی به‌طور خلاصه خود را به عنوان سازمان «غیر جدایی طلب» معرفی کرد؛ و از کسانی که خواهان استقلال هستند انتقاد کرده، اما با این حال خواستار استقلال سیاسی بود.[8] در مقابل نظر نظام جمهوری اسلامی ایران این بود که هدف این احزاب جدایی طلبی است.[9] با این حال روابط میان کُردها و حکومت جمهوری اسلامی به سرعت رو به وخامت رفت.

با اینکه کُردهای شیعه و برخی از رهبران قبیله‌ای به سمت دولت جمهوری اسلامی گرایش پیدا کرده بودند، ولی «چپ گرایان سنی کُرد»در محاصره پروژه ملی گرایان را، در استان کُردستان ادامه دادند.[1] نظر کرد های شیعه در جنوب سنندج و استان کرمانشاه با کرد های اهل سنت متفاوت بود و اظهار داشتند که هیچ تمایلی به خودمختاری ندارند.[7]

در آن زمان، فدائیان خلق و حکومت عراق که خواستار تضعیف قدرت روحانیون در تهران بودند، به رهبران کُرد که زیر پرچم حزب دموکراتیک کردستان ایران همکاری می‌کردند، کمک کردند.[10] سیاست و مشی عبدالرحمان قاسملو سرانجام موجب شد تا غنی بلوریان و ۶ تن از رهبران حزب دموکرات کردستان ایران از این حزب جدا شوند. آنها همچنین قاسملو را برای گرفتن کمک از بغداد در زمانی که خطر فزاینده ای برای ایران وجود داشته ، محکوم کردند.[11]

در حالی که در ابتدا، شبه نظامیان کرد، در درجه اول از حزب دموکرات کردستان ایران، برخی از دستاوردهای ارضی در منطقه مهاباد را ساخته و نیروهای جمهوری اسلامی را از منطقه بیرون راندند و برخی از نیروهای نظامی جمهوری اسلامی را کشتند،[12] یک حمله در مقیاس بزرگ در بهار سال ۱۹۸۰ توسط سپاه پاسداران، این دوره از جنگ را معکوس کرد.

پس از شروع جنگ ایران و عراق، در ماه سپتامبر سال ۱۹۸۰، تلاش حکومت جمهوری اسلامی برای سرکوب قیام کردها حتی بیشتر نیز شد، که تنها یکی از قیام‌های ۱۹۷۹ بود (شورش‌های عرب، بلوچ، و ترکمن در آن زمان مطیع شده بودند). در اواخر سال ۱۹۸۰، نیروهای منظم جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب، کردها را با همکاری بخش دموکرات کردستان عراق و مسعود بارزانی و همچنین یاسر عرفات از سنگر خود بیرون راندند، اما گروهی از شبه نظامیان کرد اجرای حملات پراکنده در برابر شبه نظامیان جمهوری اسلامی را نگه داشتند. نهایتا درگیری ها در منطقه کردستان ایران و شهر پاوه با دخالت هوانیروز ارتش ایران در اواخر سال ۱۹۸۳ از بین رفت.

حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر از دو طرف در این دوره از شورش کردها کشته شدند، که ۱٬۲۰۰ نفر از آنها زندانی سیاسی کرد بودند و در آخرین مرحله از شورش، عمدتاً توسط جمهوری اسلامی در ایران اعدام شدند.[2] اختلاف کرد و جمهوری اسلامی در سال ۱۹۸۹، طی یک ترور رهبر حزب دمکرات کردستان دوباره خروشان شد.

جستارهای وابسته

منابع

Denise, N. The Kurds And the State: Evolving National Identity in Iraq, Turkey, And Iran:p.145 2005. Siracuse University Press. "Instead of creating a cohesive Kurdish nationalist movement, some Kurdish leaders such as Husayni's brother Shaykh Jalal accepted Iraqi military assistance and formed a Sunni militia opposed to the Iranian government and Kurdish nationalist parties. Qasimlu differentiated his real Kurdish nationalist party from traitors within the KDPI. Others, such as the prominent Ghani Bolourian, tried to negotiate with the central government. After the revolution some Shi'a Kurds from Ilam, Kermanshah and West Azerbaijan turned away from Kurdish nationalists and towards non-Kurdish Shi'a communities. Sunni Kurdish leftists continued to direct the nationalist project in their enclave in Kurdistan Province, having marginal influence over Shi'a Kurds in other regions."
Ward, R.S. Immortal: A Military History of Iran and its Armed Forces. 2009. pp.231–233.
"What Is Iran Doing in Syria?". Foreign Policy. Archived from the original on 26 September 2012. Retrieved 2012-09-23.
"Sending in Pasdaran (Revolutionary Guard) rather than regular army troops, and dispatching the Ayatollah Sadiq Khalkhali—the "Hanging Judge"—resulted in the deaths of nearly 10,000 Kurds in the 1979–82 period alone, many in mass executions ordered by Khalkhali."
McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.269: Shi'i Kurds south of Sanandaj felt differently from their Sunni brethren concerning the Islamic revolution. Those of Kirmanshah province indicated they had no interest in autonomy.
Denise, N. The Kurds And the State: Evolving National Identity in Iraq, Turkey, And Iran: p.144–45. 2005. Siracuse University Press. "Free to discuss its political views, the KDPI came out of thirty years of clandestine existence and made public claims for political autonomy"; "Despite its criticisms of the regime, in its early post-revolutionary public discourses the KDPI called itself an authentically national and Iranian party".
McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.269: So, 'autonomy' as uttered by the Kurds sounded like 'secession' in Tehran. For instance, when fighting began in Mariwan and Sanandaj over the land tenure dispute in July and August 1979, Prime Minister Bazargan concluded 'They [the Kurds] didn't simply want autonomy, they wanted to be separate from Iran', even though the Kurdish leadership had been careful to explain that its demand for autonomy held no such implication. Indeed, in Qasimlu's view 'it was reactionaries who shouted about secession. The Kurdish left wanted a constructive autonomy.' But Tehran's view of the Kurds was immovable: separatists they were and separatists they remained. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 697 (کمک)
Ward, R.S. Immortal: A Military History of Iran and its Armed Forces. 2009. pp.231: Wanting to weaken the clerics in Tehran, Fedayeen left ists and Iraq aided the Kurdish tribal leaders, who cooperated under the banner of the Kurdish Democratic Party of Iran (KDPI).
McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.273: In late May Ghani Bulurian and six others of the party's central committee renounced their party membership in protest at Qasimlu's leadership and his alleged departure from Congress resolutions. They also condemned Qasimlu for receiving aid from Baghdad at a time of growing danger for Iran and argued that the autonomy of Kurdistan must come qfter Iran's anti-imperialist revolution had been safeguarded.
«Khomeini, as Military Chief, Orders Kurdish Revolt Crushed». اوت ۱۹, ۱۹۷۹.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «1979 Kurdish rebellion in Iran». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۷ فوریه ۲۰۱۷.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[denise145-1] Denise, N. The Kurds And the State: Evolving National Identity in Iraq, Turkey, And Iran:p.145 2005. Siracuse University Press. "Instead of creating a cohesive Kurdish nationalist movement, some Kurdish leaders such as Husayni's brother Shaykh Jalal accepted Iraqi military assistance and formed a Sunni militia opposed to the Iranian government and Kurdish nationalist parties. Qasimlu differentiated his real Kurdish nationalist party from traitors within the KDPI. Others, such as the prominent Ghani Bolourian, tried to negotiate with the central government. After the revolution some Shi'a Kurds from Ilam, Kermanshah and West Azerbaijan turned away from Kurdish nationalists and towards non-Kurdish Shi'a communities. Sunni Kurdish leftists continued to direct the nationalist project in their enclave in Kurdistan Province, having marginal influence over Shi'a Kurds in other regions."

[ward-2] Ward, R.S. Immortal: A Military History of Iran and its Armed Forces. 2009. pp.231–233.

[4] "What Is Iran Doing in Syria?". Foreign Policy. Archived from the original on 26 September 2012. Retrieved 2012-09-23.

[6] "Sending in Pasdaran (Revolutionary Guard) rather than regular army troops, and dispatching the Ayatollah Sadiq Khalkhali—the "Hanging Judge"—resulted in the deaths of nearly 10,000 Kurds in the 1979–82 period alone, many in mass executions ordered by Khalkhali."

[:0-7] McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.269: Shi'i Kurds south of Sanandaj felt differently from their Sunni brethren concerning the Islamic revolution. Those of Kirmanshah province indicated they had no interest in autonomy.

[denise144-8] Denise, N. The Kurds And the State: Evolving National Identity in Iraq, Turkey, And Iran: p.144–45. 2005. Siracuse University Press. "Free to discuss its political views, the KDPI came out of thirty years of clandestine existence and made public claims for political autonomy"; "Despite its criticisms of the regime, in its early post-revolutionary public discourses the KDPI called itself an authentically national and Iranian party".

[9] McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.269: So, 'autonomy' as uttered by the Kurds sounded like 'secession' in Tehran. For instance, when fighting began in Mariwan and Sanandaj over the land tenure dispute in July and August 1979, Prime Minister Bazargan concluded 'They [the Kurds] didn't simply want autonomy, they wanted to be separate from Iran', even though the Kurdish leadership had been careful to explain that its demand for autonomy held no such implication. Indeed, in Qasimlu's view 'it was reactionaries who shouted about secession. The Kurdish left wanted a constructive autonomy.' But Tehran's view of the Kurds was immovable: separatists they were and separatists they remained. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 697 (کمک)

[10] Ward, R.S. Immortal: A Military History of Iran and its Armed Forces. 2009. pp.231: Wanting to weaken the clerics in Tehran, Fedayeen left ists and Iraq aided the Kurdish tribal leaders, who cooperated under the banner of the Kurdish Democratic Party of Iran (KDPI).

[11] McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.273: In late May Ghani Bulurian and six others of the party's central committee renounced their party membership in protest at Qasimlu's leadership and his alleged departure from Congress resolutions. They also condemned Qasimlu for receiving aid from Baghdad at a time of growing danger for Iran and argued that the autonomy of Kurdistan must come qfter Iran's anti-imperialist revolution had been safeguarded.

[12] «Khomeini, as Military Chief, Orders Kurdish Revolt Crushed». اوت ۱۹, ۱۹۷۹.