خط سیاق

خط سیاق یا سیاقت یا سیاقی نوعی از خط و روش نگارش است که با آن اهل دفتر و دیوان، اعداد، مقادیر و اوزان را می‌نوشتند.[1]

سیاههٔ عروسی که در آن، اعداد و ارقام اجناس به خط سیاق نوشته شده، لالجین حدود سال۱۳۴۰

حساب سیاق روشی است در حسابداری قدیمی و دانشی است در ثبت و ضبط ارقام و اعداد محاسبات دیوانی و شخصی. تا پایان دورهٔ قاجار کلیهٔ امور محاسبات دولتی و شخصی با اعداد سیاق نوشته می‌شد و مردم عادی به‌ویژه کسبه تا حدود بیست سی سال پیش نیز محاسبات خویش را با اعداد سیاق ثبت می‌کردند.[2] کاتبان این خط برای اعداد و کلمات اختصاری علائمی ویژه داشتند که خواندن آن برای بسیاری آسان نبود.[3]

خظ سیاق معادلهایی هم در فرهنگ‌های دیگر دارد، که آن‌ها نیز عملاً منسوخ شده‌اند. گونه‌هایی از این خط در جهان عرب (معروف به خط «دیوانی»)، جنوب آسیا (هند، پاکستان، و بنگلادش، معروف به خط «رقم»)، و امپراتوری عثمانی (معروف به «سیاقات») استفاده می‌شده‌است. نام این خط از واژهٔ عربی «سیاق» به معنی «ترتیب» گرفته شده‌است. شکل بسیاری از علائم مورد استفاده در این خط نیز مبتنی بر شکل نوشتن اعداد به زبان عربی است.[4].[5] عده ای نیز بر این عقیده‌اند که این خط در زمان سلجوقیان وارد جهان اسلام شده‌است.[6] کلمه سایماق در زبان ترکی به معنای شمارش می‌باشد.[7] امر مفرد از این مصدر «سای» بعلاوه پسوند «اق» یعنی «سایاق» باعث به وجود آمدن اسم وسیله می‌شود که به معنی وسیله شمردن می‌باشد و عده ای نیز سیاق را معرب سیاگ یا سیاک پارسی به معنای رنگ سیاه یا سیاهه به معنای چرکنویس می‌دانند.

پانویس
  1. لغت‌نامه دهخدا
  2. مهدی صدری فصلنامهٔ تاریخ معاصر ایران، شمارهٔ ۲۲
  3. بانک نسخ خطی ایران
  4. «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۰.
  5. جواد صفی‌نژاد، کوششی در آموزش خط سیاق، انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ۱۳۸۷.
  6. البهنسی، عفیف (١٩٩۵ م). معجم مصطلحات الخط العربی والخطاطین (الطبعة الأولی). بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. صفحة ٧۵
  7. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۵.

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.