نشان‌ها و جایزه‌های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران

نشان ها و جوایز نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران مجموعه‌ای از نشان‌های نظامی هستند که به نظامیان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با توجه به سابقه عملکردشان اعطا می‌شود. یکی از رایج‌ترین انواع جایزه‌ها «نشان» است. نشان، نمادی است که با موافقت فرمانده کل نیروهای مسلح، برابر مقررات و به منظور قدردانی، تشویق و تقویت روحیه به نیروهای مسلح اعطا می‌گردد.[1] دریافت‌کنندگان اجازه خواهند داشت که این نشان‌ها را بر روی لباس همسان خود مطابق دستورالعمل خاص هر نشان نصب کنند.[2] پیش از انقلاب اسلامی، نشان‌ها و جایزه‌های مختلف نظامی وجود داشته و مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از انقلاب، ضمن منسوخ شدن بسیاری از نشان‌های دوران شاهنشاهی، عنوان‌های جدیدی برای قدردانی از تلاش‌های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران طرح‌ریزی شد.[3] از میان نشان‌های افتخار نظامی که توسط ارتش شاهنشاهی ایران ایجاد شده بود، نشان‌های ذوالفقار، دانش، رازی، هنر و ورزش همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.[4] اولین مراسم اعطای نشان‌های نظامی به فرماندهان ایرانی جنگ ایران و عراق در ۵ مهر ۱۳۶۸ سالروز عملیات ثامن‌الائمه انجام شد.[5]

نشان‌های نظامی یک امیر ایرانی.

سیزم، نبرد کوهستان، هیئت معارف جنگ.

ردیف اول: نشان جهاد، نشان ورزش.

ردیف دوم: دوره عالی، دوره علوم استراتژیک، نشان دانش.

ردیف سوم: دوره سوم دانشگاه افسری، دوره دوم دانشگاه افسری، دوره مقدماتی.

نتایج به دست آمده از یک پژوهش در میان دانشجویان دانشگاه افسری امام علی نشان می‌دهد که ابعاد، ساختار ظاهری، میزان ارزش، مفاهیم و فلسفه‌های وجودی آرم‌ها، علایم، نشان‌ها و درفش‌های نظامی با میزان روحیه و اعتماد به نفس نظامیان رابطهٔ مستقیمی دارد.[6]

ترتیب استفاده از نشان‌ها بر روی لباس

ترتیب استفاده از نشان‌ها بر روی لباس به صورت زیر است:

1. نشان‌های عالی افتخار
2. نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت

نشان‌های عالی افتخار

نام	درجه‌ها	نشانه‌نما	نوع	اولین اعطا	دریافت‌کنندگان
نشان فتح	درجه ۱		مدال نواری	۵ مهر ۱۳۶۸	رزمندگان نبردهایی با پیروزی چشم‌گیر
	درجه ۲
	درجه ۳
نشان نصر	درجه ۱		مدال نواری	۲ خرداد ۱۳۷۹	نیروهای مؤثر در خدمات رزمی، فعالیت‌های پشتیبانی و نیز ایثارگران و جانبازان
	درجه ۲
	درجه ۳
نشان شفا	درجه ۱	ن/م	مدال نواری	ن/م	امدادگرانی که به منظور حفظ جان نیروهای رزمنده خود را به خطر انداخته‌اند
	درجه ۲
	درجه ۳

نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت ستاد کل نیروهای مسلح

آرم‌های دوره‌های تحصیلی
دانشگاه عالی دفاع ملی

آرم‌های بازو
ستاد کل نیروهای مسلح

نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت مشترک:(ارتش،سپاه،ناجا)

نشان‌ها نشان‌های تشویقی نشان‌های اعطا شده به سبب رشادت در جنگ   نشان ذوالفقار   نشان ایثار   نشان جانبازی   نشان شجاعت نشان‌های لیاقت و مهارت   نشان جهاد   نشان سربلندی   نشان لیاقت   نشان دانش   نشان رازی   نشان هنر   نشان ورزش

نشانه‌ها[7] نشانه‌های تخصصی نشانه‌های تحصیلات عالی نظامی   دوره علوم استراتژیک   دوره دافوس نشانه‌های دوره‌های ویژه   دوره سرپرستی   دوره عالی   دوره تخصصی   دوره مقدماتی نشانه‌های دوره‌های دانشگاه افسری   دوره سوم دانشگاه افسری   دوره دوم دانشگاه افسری   دوره اول دانشگاه افسری   دوره آموزشگاه نظامی نشانه‌های تحصیلات عالی غیرنظامی   دکتری   کارشناسی ارشد   کارشناسی   کاردانی

آرم‌های بازو
نشان بازو پرچم ایران آرم بازوی ودجا

آرم‌های سینه
کاراته

آرم‌های تکاوری
جودو مربی کوهستان درجه ۱ مربی کوهستان درجه ۲ مربی کوهستان درجه ۳ نشان دوره آموزش کوهستان

آرم‌های چتربازی
مربیگری سقوط آزاد درجه ۱ مربیگری سقوط آزاد درجه ۲ مربیگری سقوط آزاد درجه ۳ چتربازی سقوط آزاد درجه ۱ چتربازی سقوط آزاد درجه ۲ چتربازی سقوط آزاد درجه ۳ مربیگری چتربازی درجه ۱ مربیگری چتربازی درجه ۲ مربیگری چتربازی درجه ۳ چتربازی درجه ۱ چتربازی درجه ۲ چتربازی درجه ۳

نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت ارتش ج.ا.ا

آجا

آرم‌های کلاه آرم کلاه آجا آرم‌های سینه آجا هیئت معارف جنگ نشان سیزم نشان آمادگی جسمانی دافوس رنجر آرم‌های دوره‌های تحصیلی دافوس دوره آموزش نظامی دوره دوم دانشگاه افسری دوره اول دانشگاه افسری دانشگاه افسری آرم‌های بازو آرم بازوی سماجا آرم‌های ماده ۵۲ قانون ارتش دکتری کارشناسی ارشد کارشناسی کاردانی نزاجا آرم‌های سینه نشان تانک ذوالفقار یگان حافظ صلح سازمان ملل متحد در ایران (کلاه آبی ها) نشان نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد نیروی زمینی ارتش آرم‌های بازو آرم بازوی نزاجا آرم بازوی لشکر ۵۸ تکاور شاهرود آرم بازوی لشکر ۷۷ پیاده خراسان آرم بازوی لشکر ۲۱ پیاده آذربایجان آرم بازوی لشکر ۱۶ زرهی قزوین آرم بازوی لشکر ۲۳ تکاور پرندک آرم بازوی تیپ ۵۵ هوابرد شیراز آرم بازوی تیپ ۶۵ نوهد آرم‌های تکاوری جنگ در کوهستان رهایی گروگان رنجر تک‌تیرانداز درجه ۱ نبرد کوهستان بادیگارد (حفاظت از اشخاص) نیروی ویژه نوهد نشان بازو رنجر نشان بازو کماندو نشان پارسی بازو نیروهای تکاور ارتش نشان پارسی بازو نیروهای کماندو ارتش نشان سینه رزم تن به تن نشان سینه جهت یابی پیشرفته درجه 1 نشان سینه جهت یابی درجه 2 نشان سینه جهت یابی درجه 3 دوره خلبانی هنگ گلایدر و پاراگلایدر آرم‌های چتربازی نشان بازو هوابرد نشان پارسی بازو نیروهای هوابرد ارتش شورای بین المللی ورزش های نظامی شاخه ایران آرم‌های دوره‌های تحصیلی دوره سرپرستی زمینی دوره عالی زمینی دوره تخصصی زمینی دوره مقدماتی زمینی آموزشگاه نظامی نزاجا هوانیروز بال‌های خلبانی خلبان هوانیروز درجه ۱ خلبان هوانیروز درجه ۲ خلبان هوانیروز درجه ۳ خلبان هوانیروز پچ‌های خلبانی هوانیروز ارتش خلبان هلیکوپتر بل ۲۱۴ هوانیروز خلبان هلیکوپتر کبرا هوانیروز خلبان هلیکوپتر بل ۲۰۴/۲۰۵ هوانیروز ارتش خلبان هلیکوپتر بل ۲۰۶ هوانیروز ارتش نشان سینه افسر ایمنی هوانیروز ارتش آرم سینه خلبان هلیکوپتر بوئینگ سی‌اچ-۴۷ شینوک هوانیروز ارتش نداجا آرم‌های سینه رزم سطحی رزم آبی خاکی آرم سینه نیروهای ویژه دریایی (SBS) آرم سینه تفنگداران دریایی نیروی دریایی ارتش (SBS 2) غواصی درجه ۱ غواصی درجه ۲ غواصی درجه ۳ افسر زیردریایی مربی درجه سه هواناو تفنگداران دریایی نشان دریانوردی ارتش آرم‌های بازو آرم بازوی نداجا آرم بازوی تیپ یکم تفنگداران نداجا آرم بازوی فرماندهی تکاوران دریایی آرم بازوی تکاوران دریایی آرم بازوی تفنگداران دریایی آرم بازوی فرماندهی موشکی نداجا آرم‌های دوره‌های تحصیلی دوره سرپرستی دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی دوره عالی دریایی دوره مقدماتی دریایی آموزشگاه نظامی نداجا هوادریا بال‌های خلبانی خلبانی هوادریا درجه ۱ خلبانی هوادریا درجه ۲ خلبانی هوادریا درجه ۳ خلبانی هوادریا پچ‌های خلبانی فرماندهی هوادریا نهاجا بال‌های خلبانی خلبانی جنگنده F4 خلبانی جنگنده F5 خلبانی جنگنده F14 خلبانی سوخو-24 پچ‌های خلبانی آرم سینه خلبان هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ سوخت رسان نیروی هوایی ارتش آرم سینه استاد خلبان لیدر هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر دوم هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر سوم هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر چهارم هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان کابین عقب هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ دی فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ ای فانتوم ۲ - پایگاه ششم شکاری - اسکادران شصت و یکم نیروی هوایی ارتش آرم سینه استاد خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر اول هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر دوم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر سوم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان لیدر چهارم هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم سینه خلبان کابین عقب هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم سینه دانشکده پرواز نیروی هوایی ارتش آرم سینه مرکز آموزش پرواز نیروی هوایی ارتش آرم‌های بازو آرم بازوی نهاجا آرم بازوی خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ دی فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای مک‌دانل داگلاس اف-۴ ای بی فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی استاد خلبان لیدر هواپیمای گرومن اف-۱۴ تام‌کت نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای نورثروپ اف-۵ ای نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای نورثروپ اف-۵ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای پیلاتوس پی‌سی-۷ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای سوخو-۲۴ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای سوخو-۲۴ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای سوخو-۲۴ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای چنگدو اف-۷ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای چنگدو اف-۷ نیروی هوایی ارتش آرم بازوی خلبان هواپیمای اف-٣٣ ، مرکز آموزش پرواز بال‌های رسته رسته هواشناسی رسته حفاظت اطلاعات رسته صنایع مکانیک و الکترومکانیک رسته فرماندهی اطلاعات و شناسایی (فاشا) رسته پیاده رسته دارایی رسته ترابری رسته بهداری آرم‌های دوره‌های تحصیلی مرکز آموزش‌های هوایی دوره سرپرستی هوایی دوره عالی هوایی دوره تخصصی هوایی دوره مقدماتی هوایی دانشگاه علوم و فنون هوایی نپاجا بال‌های پدافندی رسته کنترل شکاری و رادار رسته فرماندهی و کنترل(نشان نقره‌ای) رسته فرماندهی و کنترل(نشان برنزی) خلبانی و رسته های پروازی رسته عمومی آرم‌های بازو آرم بازوی نپاجا آرم‌های دوره‌های تحصیلی دانشگاه پدافند هوایی

نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت سپاه پاسداران

آرم‌های کلاه
آرم کلاه سپاه پاسداران

آرم‌های سینه
سپاه پاسداران

آرم‌های دوره‌های تحصیلی
دانشگاه دافوس سپاه

نزسا

بال‌های خلبانی
خلبانی هوانیروز

آرم‌های بازو
آرم بازوی نیروهای مخصوص

ندسا

آرم‌های بازو
آرم بازوی نیروهای ویژه دریایی سپاه

نهسا

بال‌های خلبانی
رسته الکترونیک هوایی رسته خدمات هوایی رسته مکانیک هوایی

نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت نیروی انتظامی

نشانه‌ها نشانه‌های تخصصی نشانه‌های دوره‌های ویژه دوره سرپرستی دوره تخصصی نشانه‌های دوره‌های دانشگاه علوم انتظامی امین دوره عمومی انتظامی (گروه افسران) دوره عمومی انتظامی (گروه کارمندان) دوره عمومی انتظامی (گروه درجه‌داران) دوره علوم و فنون انتظامی (کاردانی) دوره علمی دوره آموزش متوسطه دوره کارشناسی مقدماتی علوم و فنون انتظامی دوره کارشناسی ارشد عالی علوم و فنون انتظامی

نشانه‌ها نشانه‌های تخصصی نشانه‌های تحصیلات عالی نظامی دوره عالی امنیت استراتژیک دوره فرماندهی و مدیریت عالی نشانه‌های تحصیلات عالی غیرنظامی دکتری کارشناسی ارشد کارشناسی کاردانی

آرم‌های کلاه
آرم کلاه ناجا آرم کلاه یگان حفاظت جنگل و مراتع آرم کلاه یگان حفاظت زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی

آرم‌های سینه
پلیس راهور

آرم‌های دوره‌های تحصیلی

دانشگاه امین آرم سینه دوره عالی امنیت استراتژیک آرم سینه دوره فرماندهی و مدیریت عالی آرم سینه مقطع دکتری آرم سینه مقطع کارشناسی ارشد آرم سینه مقطع کارشناسی آرم سینه مقطع کاردانی آرم سینه دوره عمومی انتظامی (گروه افسران) آرم سینه دوره عمومی انتظامی (گروه کارمندان) آرم سینه دوره عمومی انتظامی (گروه درجه‌داران) آرم سینه دوره کارشناسی ارشد عالی علوم و فنون انتظامی آرم سینه دوره کارشناسی مقدماتی علوم و فنون انتظامی آرم سینه دوره علوم و فنون انتظامی (کاردانی) آرم سینه دوره آموزش متوسطه آرم سینه دوره سرپرستی آرم سینه دوره تخصصی آرم سینه دوره علمی

بال‌های خلبانی
خلبانی هوا ناجا درجه ۱ خلبانی هوا ناجا درجه ۲ خلبانی هوا ناجا درجه ۳ خلبانی هوا ناجا خلبانی هوا ناجا

پچ‌های خلبانی
آرم سینه خلبان هلیکوپتر بل ۲۰۴/۲۰۵ هوا ناجا آرم سینه خلبان هواپیمای سبک سسنا ۲۰۶ هوا ناجا

آرم‌های بازو

آرم بازوی پلیس آگاهی آرم بازوی پلیس اطلاعات و امنیت عمومی آرم بازوی پلیس امنیت عمومی آرم بازوی پلیس امنیت ملی آرم بازوی پلیس پیشگیری آرم بازوی پلیس خدمات قضایی آرم بازوی پلیس دریابانی آرم بازوی پلیس راه‌آهن آرم بازوی پلیس راهنمایی و رانندگی آرم بازوی پلیس فتا آرم بازوی پلیس فرودگاه آرم بازوی پلیس مبارزه با مواد مخدر آرم بازوی پلیس مرزبانی آرم بازوی دانشگاه علوم انتظامی آرم بازوی دژبان آرم بازوی سازمان وظیفه عمومی آرم بازوی ستاد و پشتیبانی آرم بازوی فرماندهی و ستاد آرم بازوی عقیدتی سیاسی آرم بازوی قرارگاه عملیات رزمی آرم بازوی مراکز آموزش آرم بازوی نوپو آرم بازوی هوا ناجا آرم بازوی یگان امداد آرم بازوی یگان ویژه آرم بازوی پلیس راه آرم بازوی پلیس امنیت اقتصادی

جستارهای وابسته

• نشان‌های افتخار در ایران
• نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران

یادداشت‌ها

پی‌نوشت‌ها

1. فقیهی‌پور و افشارپور، «بررسی میزان تأثیرگذاری آرم، علایم، نشان و درفش…»، فصلنامه مدیریت نظامی، ۱۴۰.
2. Šahīdī, “DECORATIONS”, Encyclopædia Iranica, 202.
3. پورصفا، «مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته‌است…»، خبرگزاری فارس.
4. Raw-Rees, “Awards of the Islamic Republic of Iran”, JOMSA, 15–16.
5. پورصفا، «مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته‌است…»، خبرگزاری فارس.
6. فقیهی‌پور و افشارپور، «بررسی میزان تأثیرگذاری آرم، علایم، نشان و درفش…»، فصلنامه مدیریت نظامی، ۱۷۵.
7. فقیهی‌پور و افشارپور، «بررسی میزان تأثیرگذاری آرم، علایم، نشان و درفش…»، فصلنامه مدیریت نظامی، ۱۴۱.

منابع

• پورصفا، مهدی (۳۰ دی ۱۳۹۲). «از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته‌است». خبرگزاری فارس. ۱۳۹۲۱۰۲۹۰۰۰۴۸۹. دریافت‌شده در ۴ مرداد ۱۳۹۷.
• فقیهی‌پور، جواد؛ افشارپور، منصور (زمستان ۱۳۸۹). «بررسی میزان تأثیرگذاری آرم، علایم، نشان و درفش نظامی بر روحیه و اعتماد به نفس نظامیان» (PDF). فصلنامه مدیریت نظامی. دانشگاه افسری امام علی. ۱۰ (۴۰): ۱۲۵–۱۷۶. شاپا 1735-5699. دریافت‌شده در ۱۰ مرداد ۱۳۹۷.

• Raw-Rees, Owain (May–June 2008). "Awards of the Islamic Republic of Iran" (PDF). JOMSA. Orders & Medals Society of America. 59 (3): 14–16. ISSN 0025-6633. Retrieved 26 July 2018.
• Šahīdī, Yaḥyā (2011) [December 15, 1994]. "DECORATIONS". In Yarshater, Ehsan. Encyclopædia Iranica. Fasc. 2. VII. New York City: Bibliotheca Persica Press. pp. 197–202. Retrieved July 26, 2018. Unknown parameter |ماه= ignored (help)