تغییر مذهب ایرانیان از سنی به شیعه

تغییر مذهب ایرانیان از تسنن به تشیع در طی سده‌های شانزدهم تا هجدهم میلادی در زمان حکمرانی سلسله صفویه به طور گسترده وقوع پیوست و ایران را به مرکز تشیع در جهان تبدیل کرد. همچنین این اتفاق باعث این شد که شاخه اثنی عشری تشیع بر شاخه‌های زیدی و اسماعیلی که پیش از این درصد زیادی از شیعیان ایران از آن شاخه‌ها بودند، چیره گردد.[1][2][3][4]

اسلام در ایران
تاریخ اسلام در ایران
عالمان
فرقه‌ها
فرهنگ
معماری
تشکیلات

شیعیان برای بیان دلایل تغییر مذهب از سنی به شیعه موارد زیر را گفته‌اند:

  • تغییر مرکز حکومت علی بن ابیطالب از مدینه به کوفه[5]
  • هجرت بسیاری از امامزادگان، و بالاخص آمدن امام هشتم شیعیان، علی‌بن‌موسی‌الرضا به ایران[6]
  • تاثیرگرفتن از سلمان فارسی (در زمانیکه وی حاکم مدائن مرکز ساسانیان بود)[7]
  • وقایع عاشورا کربلا، و تمایل مردم به اسلام حسینی[8]
  • حضور بعضی از شاگردان امامان شیعه در ایران و دعوت به اهل بیت
  • تاثیرگیری از ایرانیان مقیم یمن که متمایل به اهل‌بیت بودند[9]

با این وجود موارد زیر را نمی‌توان انکار کرد:

ظهور شاه اسماعیل در ایران منجر به یکپارچگی این سرزمین زیر پرچم یک حکومت ایرانی پس از سده‌ها ملوک‌الطوایفی شد. با تغییر مذهب مردم شاهنشاهی صفوی، شیعیان تا به امروز درصد بزرگی از مردم ایران و بخش‌هایی از سرزمین‌های اطراف آن را تشکیل می‌دهند.[12][13]

ایران پیش از صفویان

از زمان سقوط ایران به دست مسلمانان در سده هفتم میلادی تا یکپارچگی ایران در سده شانزدهم میلادی به دست صفویان، اکثریت ایرانیان سنی بودند. بیشتر سنی‌های ایران از نوع حنفی و شافعی بودند که صفویان خود نیز از همین شاخه اخیر بودند. کنایه‌آمیز است که تا پایان سده پانزدهم میلادی اکثر علمای سنی از سایر سرزمین‌های اسلامی برای تحصیل اسلام به ایران می‌آمدند زیرا در سایر بخش‌های جهان اسلام به اندازه ایران مدارس اسلامی وجود نداشت. تا پیش از ظهور صفویان، شیعیان در ایران یکی از اقلیت‌های اسلامی بودند.[14][15][16][17]

مرشد قزلباشان

شاه اسماعیل صفوی در سال ۱۵۰۲ تبریز را فتح کرد و خود را شاهنشاه ایران خواند. او سپس ارمنستان، داغستان، اران و شروان را فتح کرد. شاه اسماعیل یک دهه بعد تقریباً همه ایران را زیر کنترل خود داشت، جایی که اکثریت مردم آن سنی بودند. پروژه شیعه کردن مردم ایران توسط وی آغاز شد و این کار را در مناطقی که فتح کرد با موفقیت کامل به پایان رساند.‌ او مردم را مجبور می‌کرد تا سه خلیفه اول را نفرین کنند و به علمای سنی تنها سه انتخاب می‌داد: تشیع، مرگ یا تبعید. اگر مرگ یا تبعید را برمیگزیدند سپس علمای شیعه را جایگزین آنان می‌کرد.[18][19][20]

دلایل تغییر مذهب ایرانیان

مهم‌ترین دلایل صفویان برای تغییر مذهب ایرانیان، دلایل سیاسی بود. آن‌ها را از این قرار می‌دانند:

  • آن‌ها نیاز داشتند تا ایران در برابر سرزمین‌های سنی که مهم‌ترین آن‌ها عثمانی بود، هویت منحصر به فرد خود را داشته باشد.[21][22][23]
  • رقابت با عثمانی را باید مهم‌ترین دلیل به شمار آورد؛ صفویان و عثمانیان در تمام زمان هم‌زیستی‌شان، با یکدیگر روابط خصمانه‌ای داشتند و شاهنشاهان صفوی سنی‌ها را نوعی ستون پنجم در سرزمین‌های خود می‌دیدند.[24]
  • آن‌ها نیاز به مردمی داشتند که به دولت ایران وفادار باشند و دین برای جلب این وفاداری وسیله مناسبی بود.[25]

روش‌های صفویان برای تغییر مذهب مردم ایران
  • تحمیل مذهب شیعه به عنوان مذهب اجباری و حکومتی و مجبور کردن بسیاری از صوفیان سنی مذهب به شیعه شدن[26][27][28]
  • شاه اسماعیل مساجد اهل سنت را نابود کرد. تومه پیرس، سفیر پرتغالی چین که در آن زمان به ایران سفر کرده بود در کتاب خود می‌نویسد: «او (شاه اسماعیل) کلیساهای ما را اصلاح می‌کند و خانهٔ همهٔ مسلمانانی که از سنت محمد پیروی می‌کنند خراب می‌کند»[29]
  • او لعن آیینی و اجباری سه خلیفه اول اهل سنت (ابوبکر، عمر و عثمان) را به عنوان غاصبان خلافت در مساجد اجباری کرد، دارایی سنی‌ها را کشف و ضبط کرد، طریقت‌های سنی مذهب را از هم پاشید، از حمایت دولت برای توسعهٔ زیارتگاه‌ها، نهادها و هنر شیعی استفاده کرد. او همچنین عالمان شیعه را جایگزین عالمان سنی کرد.[30][31][32]
  • او خون سنی‌های زیادی را ریخت و به تخریب و بی‌حرمتی قبرها و مساجد سنی‌ها پرداخت تا حدی که بایزید دوم که در ابتدا پیروزی‌های شاه اسماعیل را به او تبریک می‌گفت از او درخواست کرد آزار سنی‌ها را متوقف کند اما شاه اسماعیل به خواستهٔ او توجهی نکرد و همچنان به گسترش شیعه‌گری با شمشیر ادامه داد.[33][34]
  • او سنی‌های سرسخت را آزار، اعدام و زندانی کرد.[35][36]
  • او ۱۸ ذی حجه (واقعه غدیر خم) سالروز ولایت خلیفهٔ چهارم علی بن ابی طالب و ۹ ربیع‌الاول سالروز کشته شدن خلیفهٔ دوم عمر بن خطاب را جشن ملی اعلام کرد؛ هر چند بعدها جشن اخیر با بهبود روابط با کشورهای سنی مذهب، حداقل به طور رسمی از بین رفت (عمرکشان).[37]
  • در سال ۱۵۰۱ اسماعیل از شیعیان خارج از ایران دعوت کرد به ایران بیایند تا از خود در برابر اکثریت سنی در امان باشد.[38]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «مقالات مرتبط با شیعه امامیه - نورمگز». www.noormags.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۰.
  2. «شاه اسماعیل نه خودش مذهبی بود، نه حکومتش دینی/ حکومت صفوی عمل‌گرا و سکولار بود». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۰.
  3. «ایرانیان چگونه شیعه شدند؟». مشرق نیوز. ۲۰۱۲-۰۱-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۰.
  4. پوراحمدی, حسین; سیاب, علی بابایی. "ایرانیان و نقش کوفه در تشیع آنان". فصلنامه شیعه‌شناسی (به Persian). 10 (39): 7. ISSN 1735-4722.
  5. پیدایش و گسترش تشیع در ایران پرسمان (پرسمان دانشگاهیان)
  6. علل گرایش ایرانیان به تشیع و گسترش آن الشیعه
  7. مدنی، الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه، ص۲۱۵
  8. ایرانیان چگونه شیعه شدند؟ آوینی
  9. التنبیه و الاشراف، (مسعودی) ۲۵۹
  10. کاشانی، عبدالله بن علی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹–۱۰۱
  11. آغاز ظهور شیعه و حکومت آنان در بغداد (آل بویه)
  12. The Caspian: politics, energy and security, By Shirin Akiner, pg.158
  13. «شاه اسماعیل اول صفوی». web.archive.org. ۲۰۱۹-۱۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۰.
  14. Islam, continuity and change in the modern world, By John Obert Voll, pg.80
  15. The Ottoman Empire: The Classical Age, 1300–1600, by Halil Inalcik, pg.167.
  16. The golden age of Islam, By Maurice Lombard, pg.Xiv
  17. "Iran: Safavid Period", Encyclopedia Iranica by Hamid Algar. Excerpt: "The Safavids originated as a hereditary lineage of Sufi shaikhs centered on Ardabil, Shafe'ite in school and probably Kurdish in origin."
  18. Daniel W. Brown (2009). A New Introduction to Islam. John Wiley & Sons. pp. 235–236.
  19. Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Steven R. Ward, p. 43.
  20. A new introduction to Islam. Daniel W. Brown, p. 191.
  21. Modern Iran: roots and results of revolution. Nikki R. Keddie, Yann Richard, p. 11.
  22. Iran: religion, politics, and society: collected essays. Nikki R Keddie, p. 91.
  23. The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule. Audrey L Altstadt, p. 5.
  24. Modern Iran: roots and results of revolution. Nikki R Keddie, Yann Richard, p. 11.
  25. The failure of political Islam. Olivier Roy, Carol Volk, p. 170.
  26. Modern Iran: roots and results of revolution]. Nikki R Keddie, Yann Richard, pp. 13, 20
  27. The Encyclopedia of world history: ancient, medieval, and modern. Peter N. Stearns, William Leonard Langer, p. 360.
  28. Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Steven R Ward, pg.43
  29. The Judeo-Persian poet ‘Emrānī and his "Book of treasure": ‘Emrānī's Ganǰ… ‘Emrānī, David Yeroushalmi, p. 20.
  30. A new introduction to Islam. Daniel W Brown, p. 191.
  31. Encyclopaedic Historiography of the Muslim World. NK Singh, A Samiuddin, p. 90.
  32. The Cambridge illustrated history of the Islamic world. Francis Robinson, p. 72.
  33. Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Steven R. Ward, p. 44.
  34. Iran and America: re-kindling a love lost]. Badi Badiozamani, pp. 174–5.
  35. The Cambridge illustrated history of the Islamic world. Francis Robinson, p. 72.
  36. Iraq: Old Land, New Nation in Conflict. William Spencer, p. 51.
  37. Culture and customs of Iran. Elton L Daniel, ‘Alī Akbar Mahdī, p. 185.
  38. Iraq: Old Land, New Nation in Conflict. William Spencer, p. 51.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.