حسینیه

حسینیه نوعی مکان عمومی برای عزاداری و تعزیه در ماه محرم و فعالیت‌های مسجد گونه مانند برگزاری نماز در روزهای دیگر سال است. عزاداری و تعزیه در ایران و دیگر نقاط شیعه‌نشین قدمت دیرینه داشته و با استقبال گسترده مردم برگزارمی شود. مراسم تعزیه در حسینیه ارمغانخانه از سال ۱۳۸۹ در میراث معنوی ایران ثبت ملی شده‌است.[1]

سوگواری محرم
رویدادها
نبرد کربلا • شام غریبان
اسارت در شام
کَسان

حسین بن علی
عباس بن علی
علی‌اکبر
علی‌اصغر
زینب کبری
سکینه بنت حسین
مسلم بن عقیل

فهرست کشتگان
جای‌ها
حرم امام حسین
حرم عباس بن علی • حسینیه
موزه محرم
روزهای ویژه
تاسوعا • عاشورا • اربعین
آیین‌ها

مرثیه • نوحه • تعزیه • روضه • تکیه
زنجیرزنی • سینه‌زنی • عَلَم
سقاخانه • دسته عزاداری

تشت‌گذاری • نخل‌گردانی
حسینیه ارشاد در تهران
حسینیه دالان در داکا.
«مأتم» در دبی

کلمه شناسی

این کلمه در لغت نامه های فارسی با معانی زیر تعبیر شده است:

  • حسینیه. [ح ُ س َ نی ی َ] (اِ) خانه ای که مخصوص اقامه ٔ عزای حسین بن علی بن ابیطالب باشد. || مسافرخانه هائی که در شهرها مخصوص زائران حسین سازند و جنبه انتفاعی ندارد.[2]
  • مکانی برای برگزاری مراسم عزاداری، به‌ویژه عزاداری برای امام حسین، تکیه.[3]
  • خانه ای که مخصوص اقامه عزای حسین بن علی ابیطالب علیه السلام باشد.

در اصطلاح، حسینیه یک اسم نسبت است یعنی محلی که منسوب به حسین، در نتیجه به مکانی مشخص اطلاق میشود که در آن مراسم سوگواری، نوحه خوانی و مرثیه سرایی برای حسین و یارانش برگزار میشود.[4]

تاریخچه

عزاداری برای حسین بن علی از دیرباز در بین شیعیان مرسوم بوده است و حضرت زینب در کربلا و کوفه و شام،ام‌السلمه همسر پیامبر در مدینه، جابر بن عبد الله انصاری در کربلا و آل بویه در ری اولین کسانی بودند که برای حسین عزاداری کردند. مراسمات عزاداری و دسته های عزاداری حسین به شکل سازمان یافته و با دستور و حمایت دولت برای اولین بار توسط آل بویه در بغداد در سال ۳۴۲ شمسی به وجود آمد.[5]اولین باری که عزاداری برای امام سوم شیعیان مرسوم شد در سالگشت حادثه عاشورا در زمان حکومت خاندان آل بویه بود.[6] نیمه دوم قرن هفتم در سال ۶۳۷ شمسی با سقوط بغداد و حاکمیت یافتن ایلخانان در ایران و عراق و به رسمیت شناخته شدن مذهب تشییع مراسم عزاداری عمومیت یافت.[7]ابراهیم الحیدری در کتاب خود "تراژدی کربلا" می گوید: "در نیمه دوم قرن نوزدهم ، شیعیان عراق ساخت حسینیه ها را به عنوان مؤسسات مذهبی و فرهنگی مانند تکایا برای انجام آداب و آیین های مذهبی ، به ویژه عزاداری حسین شروع کردند و به همین دلیل نام حسین را شعار خود خواندند و حسینه نامیدند.[8]

حسینیه آصفی، حسینیه‌ای بزرگ در لکهنؤ پایتخت ایالت اوتارپرادش در هند است که توسط آصف الدوله یکی از نواب اود در ۱۷۸۴ ساخته شده. حسینیه آصفی یکی از بزرگترین بناهای شهر لکهنؤ است .

کاربرد

در اواخر دوره صفوی و رواج تشیع، به ویژه در شهرهای مرکزی کشور که پیشینه ای طولانی در تشیع داشتند، حسینیه ها محل برگزاری مراسم سوگواری در ماه محرّم شدند.[9] در قزوین پایتخت نخستین صفویان علاوه بر برگزاری مراسمات عزاداری، فعالیتهای فرهنگی گسترده ای از جمله مناظرات ادبی و جلسات سخنوری و مشاعره در حسینیه ها صورت گرفت. در ماه رمضان این مجالس با پذیرایی همراه بود و توصیف اروپاییان از حسینیه ها همانند نوعی مهمانپذیر بود.[10] مراسمات عزاداری شامل سوگواری در ماه محرم و صفر و عزاداری برای پیامبر و دیگر معصومین میشود که با سینه‌زنی، روضه خوانی و ذکر مصائب امامان شیعیان، نوحه خوانی و وعظ و در برخی مناطق با تعزیه خوانی همراه است. علاوه بر این مراسمات میلاد امامن شیعه و مراسمات ماه رمضان از جمله شب های قدر و مجالس قرائت قرآن، مجالس ختم شهروندان و فعالیت های فرهنگی و مذهبی از جمله کارهایی است که در حسینیه ها انجام میگیرد. [11] از دیگر کاربردهای حسینیه ها مستوان به محل کارهای عامل المنفعه مانند صندوق قرض الحسنه، محل اسکان زائران و مسافران در شهرهای دیگر اشاره کرد.[11]

هزینه ساخت، نگه داری و برگزاری مراسمات حسینیه ها را برخی بانیان یا مردم به صورت دسته جمعی تحت عنوان نذر یا وقت برعهده دارند. حسینیه ها در ایران بیش از ۱۱% کل اماکن دینی و مذهبی کشور را تشکیل میدهد.[12]

معماری

معمولاً حسینیه ها یک فضای ساده سرپوشیده برای تجمع هستند که با خیابان های شهر ارتباط دارند و مهمترین فضای سرپوشیده شهر هستند. بیشتر حسینیه ها معماری ساده ای دارند اما معماری هر حسینیه با توجه به نوع کاربرد آن تا حدودی متفاوت است. مثلاً حسینیه تهرانیها در کربلا که پذیرای زائران میباشد دارای شبستانی بزرگ، زیرزمین های فراوان واتاقهای متععد برای سکونت زائران میباشد. حسینیه ارشاد با هدف فعالیت های فرهنگی و اجتماعی بسته به کارکرد خاص خود دارای سالن ها و تالارهای بزرگ پذیرایی میباشد. برخی حسینیه ها مانند حسینیه امیرسلطانی دارای کتابخانه و درمانگاه نیز هستند.[13]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «همزمان با ایام محرم؛ مراسم تعزیه خوانی ویژه و سنتی در شهر ارمغانخانه برگزار می‌شود». خبرگزاری مهر. ۲۲ آذر ۱۳۸۹.
  2. دهخدا، علي اكبر (۱۳۷۳)، لغت نامه, Volume 2، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
  3. عميد, حسن. فرهنگ عميد. امير كبير،1994. ISBN 978-9640000328.
  4. «ویژگیهای نمادی و معماری حسینیه ها و تکایا». ۱۳ آذر ۱۳۹۳.
  5. شیبی، کامل، تشیّع و تصوف، ترجمه قراگزلو، تهران، امیر کبیر، ۱۳۵۹، ص ۴۳ و علی اصغر فقیهی، آل بویه و اوضاع زمان ایشان، تهران، صبا، ۱۳۵۷، ص ۴۶۷، به نقل از: مراء الجنان، ج ۳، ص ۲۴۷٫
  6. «سیر تاریخی عزاداری محرم در ایران از آل بویه تا امروز». مشرق‌نیوز. ۱۲ مهر ۱۳۹۵.
  7. معین الدین محمّد اسفزاری، روضات الجنّات فی وصاف مدینه هرات، به کوشش محمّد اسحاق، مطبعه زرپاسری، بی‌تا، ج ۱، ص ۲۶۹
  8. ابراهیم حیدری، علی معموری، محمدجواد معموری تراژدی کربلا، مطالعه جامعه شناختی گفتمان شیعه، تهران، دارالکتاب اسلامی (الاسلامیه)، ۱۳۸۱
  9. ذکاء، یحیی، تاریخچه ساختمانهای ارگ سلطنتی تهران و راهنمای کاخ گلستان، ج۱، ص۲۸۳.
  10. کمپفر،انگلبرت، سفرنامه کمپفر، ج۱، ص۱۳۶.
  11. «حسینیه (۱)». دانشنامه جهان اسلام. ۱۱ فروردین ۱۳۸۸.
  12. انصاري قمي، محمدرضا.، موقوفات ايرانيان در عراق، تهران:نشريه وقف ميراث جاويدان .‎۱۳۷۳؛ جلد. ‎۲، شماره. ‎۱: ص۸۲-‎۷۴.
  13. سلطانزاده، حسين.، روند شكل گيرى شهر و مراكز مذهبى در ايران،تهران:أگاه، 1983. کتاب

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.