دودمان تیمور

دودمان تیمور یا به نقل از برخی گورکانیان نام دودمان یا طایفه مسلمان[1] با تبار ترکی-مغولی[2][3][4][5] برآمده از نسل تیمور لنگ بودند. واژه گورکانی در اصل فارسی شدهٔ واژهٔ مغولی کورگان به معنی داماد است.[6] زیرا تیمور با شاهدختی از خاندان شاهی جغتایی ازدواج کرده و تیموریان داماد نسل چنگیزخان بوده‌اند.[7] اعضای دودمان تیمور بسیار تحت تأثیر فرهنگ ایرانی بوده‌اند.[2][8] و ۲ امپراتوری مهم را ایجاد کرده‌اند: یکی امپراتوری تیموریان در ایران و آسیای مرکزی و دیگری گورکانیان در شبه‌قاره هند.

دودمان تیمور

تیمور، بنیانگذار دودمان تیموری
کشور	امپراتوری تیموری امپراتوری تیموری هند
خاندان اجدادی	برلاس
عنوان‌ها	امیر پادشاه هندوستان امپراتور هند (عنوان در هنگام شورش‌های ۱۸۵۷ در هند)
موسس	تیمور لنگ
آخرین پادشاه	بهادرشاه دوم
رئیس کنونی	یاکوب حبیب‌الدین توسی
گواهی	امپراتوری تیموری ۱۵۰۷ امپراتوری تیموری هند ۱۸۵۷
قومیت	ترکی-مغولی (سپس ترکی-ایرانی و در هند هندو-ایرانی)

اصالت

اصالت تیموریان به برلاس می‌رسد. برلاس‌ها از پشتیبانان سپاه چنگیز خان بودند.[2][9][10] پس از حمله مغول به آسیای میانه، برلاس‌ها در جنوب قزاقستان امروزی از چیمکند تا طراز و آلماتی ساکن شدند و خانات مغولستان را به وجود آوردند. در آن جا با مردمان ترک بومی درآمیختند به طوری که در زمان پادشاهی تیمور، بارلاس‌ها کاملاً زبان و رسوم ترکی را برگزیده بودند. پس از اسلام آوردن مردم آسیای میانه، ترک‌ها و مغول‌ها با فرهنگ ایرانی درآمیختند.[11] فرهنگ ایرانی همراه با دین اسلام به آسیای میانه راه یافته بود. ادبیات فارسی ابزاری در جذب نخبگان تیموری به فرهنگ درباری فارسی-اسلامی بود.[12]

فهرست حاکمان

امپراتوری تیموری

نام	دوران		نسبت خانوادگی
	از	تا
تیمور گورکانی	۱۳۷۰	۱۴۰۵	مؤسس دودمان (پسر امیر تراغای)
میرانشاه گورکانی	۱۴۰۵	۱۴۰۹	پسر تیمور
شاهرخ گورکانی	۱۴۰۵	۱۴۴۷	پسر تیمور
الغ بیگ گورکان	۱۴۴۷	۱۴۴۹	پسر شاهرخ

فرارود	خراسان/هرات/فارس/عراق عجم
عبداللطیف میرزا (پدرکش) ۱۴۹ تا ۱۴۵۰	علاءالدوله میرزا پسر بایسنقر میرزا ابوالقاسم بابر پسر بایسنقر سلطان محمد پسر بایسنقر
عبدالله میرزا ۱۴۵۰ تا ۱۴۵۱	میرزا ابوالقاسم بابر بن بایسنقر ۱۴۵۱ تا ۱۴۵۷
	میرزا شاه محمود ۱۴۵۷
	ابراهیم میرزا ۱۴۵۷ تا ۱۴۵۹
ابوسعید میرزا ابوسعید میرزا بیشتر قلب امپراتوری تیموری در آسیای مرکزی را با کمک رئیس ازبک‌ها، ابوالخیر خان (پدربزرگ محمد شیبانی خان) بدست آورد و دوباره متحد ساخت. ابوسعید با تقسیم ایران با قراقویونلو (تحت حاکمیت جهان شاه) موافقت نمود اما قراقویونلوهای تحت سلطه اوزون حسن، نخست جهان شاه را شکست داده و کشته و سپس ابوسعید میرزا را کشتند. ۱۴۵۱ تا ۱۴۶۹
**فرارود تقسیم شد.	سلطان حسین بایقرا ۱۴۶۹ (دوره یکم)
	میرزا یادگار محمد ۱۴۷۰ (۶ هفته)
	سلطان حسین بایقرا ۱۴۷۰ تا ۱۵۰۶ (دوره دوم)
	بدیع‌الزمان میرزا گورکانی، ۱۵۰۶ تا ۱۵۰۷ مظفرحسین میرزا گورکانی، ۱۵۰۶ تا ۱۵۰۷
ازبک‌ها به‌فرمان محمد شیبک خان، هرات را فتح کردند.

• پسران ابوسعید، فرارود را میان خود به سمرقند، بخارا، حصار، بلخ، کابل و فرغانه تقسیم کردند.

سمرقند	بخارا	حصار	فرغانه	بلخ	کابل
سلطان احمد میرزا1469 تا ۱۴۹۴			عمر شیخ میرزای دوم1469 تا ۱۴۹۴	سلطان محمود میرزا1469 تا ۱۴۹۵	الغ بیگ میرزای دوم1469 تا ۱۵۰۲
سلطان بایسنقر میرزا پسر محمود میرزا1495 تا ۱۴۹۷	سلطان علی بن محمود میرزا1495 تا ۱۵۰۰	سلطان مسعود بن محمود میرزا1495 تا؟	ظهیرالدین محمد بابر1494 تا ۱۴۹۷	خسرو شاه(غاصب)? تا ۱۵۰۳	مقیم ارغون(غاصب)? تا ۱۵۰۴
محمد شایبک خان ازبک1500 تا ۱۵۰۱			جهانگیر میرزای دوم(دست‌نشانده سلطان احمد تامبول)1497 تا؟	ظهیرالدین محمد بابر1503 تا ۱۵۰۴
محمد شایبک خان ازبک1503 تا ۱۵۰۴					ظهیرالدین محمد بابر1504 تا ۱۵۱۱
ظهیرالدین محمد بابر بابر نیز همانند پدربزرگش ابوسعید، فرارود را متحد ساخت ولی پس از مدتی دوباره سرزمین‌ها را از دست داد. ۱۵۱۱ تا ۱۵۱۲
عبیدالله سلطان عبیدالله سلطان دوباره فرارود را فتح نمود. ۱۵۱۲					ظهیرالدین محمد بابر1512–1530.
امپراتوری تیموری تحت سلطه خانات بخارا که برای ازبکان بود، از بین رفتند؛ ولی بعدها به فرماندهی بابر به فتح هند روی آوردند و پس از فتح آن، امپراتوری تیموری هند را بنا نهادند.

منابع

1. Maria E. Subtelny, Timurids in Transition: Turko-Persian Politics and Acculturation in Medieval Persia, Vol. 7, (Brill, 2007), 201.
2. B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in دانشنامه اسلام، Online Edition, 2006
3. دانشنامه بریتانیکا, "Timurid Dynasty", Online Academic Edition, 2007. (Quotation:...Turkic dynasty descended from the conqueror Timur (Tamerlane), renowned for its brilliant revival of artistic and intellectual life in Iran and Central Asia....Trading and artistic communities were brought into the capital city of Herat, where a library was founded, and the capital became the centre of a renewed and artistically brilliant Persian culture...)
4. "Timurids". The Columbia Encyclopedia (Sixth ed.). New York City: دانشگاه کلمبیا. Archived from the original on 5 December 2006. Retrieved 2006-11-08.
5. Encyclopædia Britannica article: Consolidation & expansion of the Indo-Timurids, Online Edition, 2007.
6. A History of the Muslim World Since 1260: The Making of a Global Community, by Vernon Egger, p193
7. THE MAN BEHIND THE MOSQUE
8. Maria Subtelny, Timurids in Transition, 40: "Nevertheless, in the complex process of transition, members of the Timurid dynasty and their Persian Mongol supporters became acculturate by the surrounding Persianate millieu adopting Persian cultural models and tastes and acting as patrons of Persian culture, painting, architecture and music." pg 41: "The last members of the dynasty, notably Sultan-Abu Sa'id and Sultan-Husain, in fact came to be regarded as ideal Perso-Islamic rulers who develoted as much attention to agricultural development as they did to fostering Persianate court culture."
9. "Timur", The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, 2001–05 Columbia University Press, (LINK بایگانی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine)
10. "Consolidation & expansion of the Indo-Timurids", in Encyclopædia Britannica, (LINK)
11. B. Spuler, "Central Asia in the Mongol and Timurid periods", published in Encyclopædia Iranica, Online Edition, 2006/7, (LINK): "...  Like his father, Olōğ Beg was entirely integrated into the Persian Islamic cultural circles, and during his reign Persian predominated as the language of high culture, a status that it retained in the region of Samarqand until the Russian revolution 1917 [...] Ḥoseyn Bāyqarā encouraged the development of Persian literature and literary talent in every way possible ..."
12. David J. Roxburgh. The Persian Album, 1400–1600: From Dispersal to Collection. Yale University Press, 2005. pg 130: "Persian literature, especially poetry, occupied a central in the process of assimilation of Timurid elite to the Perso-Islamicate courtly culture, and so it is not surprising to find Baysanghur commissioned a new edition of Firdawsi's Shanama

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Timurid dynasty». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۷.