اورنگ‌زیب

اورنگ‌زیب عالمگیر یا عالمگیر اعظم. (زادهٔ ۳ نوامبر ۱۶۱۸ - درگذشتهٔ ۳ مارس ۱۷۰۷)، عنوان و لقب محی‌الدین محمد، ششمین امپراتور گورکانی هند بود که بین سال‌های ۱۰۶۷ تا ۱۱۱۸ ه‍.ق/۱۶۵۸ تا ۱۷۰۷م حکومت کرد. اورنگ‌زیب به معنای زیبنده اورنگ (تخت پادشاهی) است. در دوره حکومت عالمگیر دولتی بسیار وسیع، جنگ طلب و مذهبی جلوه گر شد. او یک شخص بسیار مذهبی بود که تمام تلاش خود را کرد که هندوستان را متحد و به یک کشور اسلامی تبدیل کند همچنین در دوره وی امپراتوری گورکانی اخرین امپراتوری با عصر طلایی اسلام در جهان بود، او سومین پسر شاه‌جهان و مادر ایرانی‌اش ارجمندبانو ملقب به ممتازمحل بود که بنای زیبای تاج‌محل بیاد او ساخته شد. «اورنگ» واژه‌ای فارسی است و به معنی سریر یا تخت پادشاهی است.[4] و اورنگ زیب یعنی زیبنده و سزاوار تخت سلطنت.

اورنگ‌زیب محی‌الدین محمد
ششمین پادشاه گورکانیان هند
امپراتور اورنگ‌زیب همراه با شاهزاده اعظم شاه
امپراتوری گورکانی
سلطنت۳۱ ژوئیه ۱۶۵۸ – ۳ مارس ۱۷۰۷
تاج‌گذاری۱۳ ژوئیه ۱۶۵۹ شیملار باغ دهلی
پیشینشاه جهان
جانشیناعظم شاه
زادهمحی‌الدین محمد
۳ نوامبر ۱۶۱۸ (در)
داهود، امپراتوری گورکانی
درگذشته۳ مارس ۱۷۰۷ (۸۸ سال)
احمدنگر، امپراتوری گورکانی
آرامگاه
آرامگاه اورنگ‌زیب، خلدآباد
همسردلرس بانو بیگم[1]
همسراننواب بای[2]
اورنگ‌آبادی محل
فرزند(ان)
نام کامل
محی‌الدین محمد[3]
خاندانگورکانیان
پدرشاه جهان
مادرممتاز محل
دین و مذهباسلام تصوف

به قدرت رسیدن

شاه‌جهان در رمضان ۱۰۶۸ ه‍.ق (۱۶۵۸م) بیمار شد و میان فرزندانش رقابتی خونین برای تصاحب تاج و تخت درگرفت. داراشکوه پسر بزرگتر به‌طور طبیعی جانشین او شناخته می‌شد اما برادر دوم شاه شجاع در بنگال اعلام جانشینی پدر کرد. سپاهیان شاه‌جهان و دارا شکوه به نبرد با شاه‌شجاع پرداختند و او ناگزیر به عقب‌نشینی شد.

بلافاصله جوانترین پسر مرادبخش با قول نهانی حمایت از اورنگ‌زیب که پسر سوم بود، در گجرات اعلام پادشاهی کرد. اورنگ‌زیب بظاهر در حمایت از مرادبخش از اورنگ‌آباد به سمت شمال تاخت. شاه‌جهان رسماً اعلام کرد که داراشکوه جانشین اوست و تاج و تخت را به او سپرده‌است اما اورنگ زیب اعلام کرد که داراشکوه حکومت را غصب کرده‌است و به‌سوی پایتخت تاخت. حاکم راجپوت برای جلوگیری از پیش‌روی اورنگ‌زیب و مرادبخش به نبرد با آنان پرداخت. اورنگ زیب او را شکست داده و تمرکز خود را بر سپاه داراشکوه افزایش داد. پس از آن با مجموعه‌ای از جنگ‌های خونین، سپاه دارا شکوه را درهم کوبید. او از ترس جان به دهلی گریخت و شاه‌جهان را در آگره پشت سر گذاشت. پادشاه پیر در قلعه آگره به محاصره قوای پسرش اورنگ‌زیب درآمد. اورنگ زیب از ملاقات با پدر سرباز زد و اعلام کرد برادرش داراشکوه از دین خارج شده‌است. سپس با وعده اهدای هدایای ارزشمند، هم‌پیمان خود مرادبخش را فراخواند اما او را گرفته و به زندان افکند و خود به دهلی رانده به سلطنت نشست.

اورنگ‌زیب پس از سه‌سال زندانی کردن مرادبخش او را کشت. او نبردهای سنگینی با داراشکوه کرد که عاقبت با خیانت یکی از سران سپاه داراشکوه، توانست او را اسیر کند و پس از چند سال زندان و تحقیر، از آنجایی که هنوز او را رقیبی برای خود می‌دید اعلام کرد که مرتد است و عده‌ای از متعصبین شبانه او را کشتند. اورنگ‌زیب به شاه‌شجاع در ابتدا فرمانروایی بنگال را پیشنهاد کرد. اما از آنجایی که شاه‌شجاع می‌دانست وعده برادرش توخالی است به نبرد با او ادامه داد اما شکست خورد و به برمه گریخت تا از آنجا به مکه و سپس به ایران برود اما به دست فرمانروای برمه کشته شد؛ و شاه‌جهان نیز در سال ۱۰۷۶ ه‍.ق / ۱۶۶۶م در حبس درگذشت.[5]

روش حکومت‌داری

اورنگ‌زیب در توسعهٔ قلمرو خویش کوشید. او سنت تساهل و تسامح که توسط اکبر شاه برقرار شده بود را زیر پاگذاشت و در برپایی قونین شریعت اصرار به‌خرج داد؛ در مذهب سنت بسیار تعصب داشت و دوباره دستور داد از هندوها جزیه گرفته شود. او درباری باشکوه ترتیب داد و بعد از نزدیک به ۵۰ سال سلطنت، عاقبت در احمدنگر از شهرهای مهم آن زمان دکن درگذشت.

جانشین

بعد از او دومین پسرش محمد معظم با لقب شاه عالم بهادرشاه به‌سلطنت نشست. در واقع با اورنگ زیب دوران پرشکوه امپراتوری گورکانی که آخرین امپراتوری عصر طلایی اسلامی درجهان بود به پایان رسید و از او به‌عنوان آخرین پادشاه بزرگ سلسله گورکانیان هند یا امپراتوری مغول کبیر هند یاد می‌شود.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. Sarkar, Sir Jadunath (1912). History of Aurangzib Vol. I (PDF). Calcutta: M.C. Sarkar & Sons. p. 61.
  4. لغت‌نامه دهخدا
  5. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Aurangzeb». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای ، بازبینی‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۰.

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اورنگ‌زیب موجود است.
  • لاهوری، عبدالحمید. پادشاهنامه.
  • دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا - اورنگ
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.