شهرستان رودان

شهرستان رودان یکی از شهرستان‌های استان هرمزگان در ایران است.مرکز این شهرستان، شهر دهبارز است.

شهرستان رودان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	هرمزگان
مرکز شهرستان	دهبارز
سایر شهرها	بیکاه،زیارتعلی،بالاشهر
بخش‌ها	مرکزی،رودخانه،بیکاه،جغین
نام‌های پیشین	رودکان
اداره
فرماندار	آقای مصطفی غلام پور
مردم
جمعیت	۱۲۴،۵۲۲ نفر (۱۳۹۵)
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۲۰۰ متر
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۶
وبگاه	فرمانداری رودان

مختصات: ۲۷٫۴۴۱۰۸۱۵۷°شمالی ۵۷٫۱۹۰۶۹۱۵۴°شرقی

موقعیت

شهرستان رودان که در شرق هرمزگان قرار گرفته، از شمال به فاریاب، از شمال‌شرقی به کهنوج،از شمال غربی به حاجی آباد ، از شرق به منوجان ، از جنوب و جنوب غربی به میناب و از غرب به بندرعباس محدود می‌شود.

موقعیت جغرافیایی

رودان با مساحتی حدود ۳۰۴۴٫۵ کیلومترمربع، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری بندرعباس قراردارد. شهر رودان مرکز این شهرستان در ۲۷ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی و ۵۷ درجه و ۱۱ دقیقه طول شرقی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۹۰ متر است.

رودان در قدیم به نام «رودکان» معروف بوده و وجه تسمیه آن، وجود رودخانه‌های متعدد و پرآب است. آب و هوای این منطقه گرم و خشک است و زمستانی معتدل و تابستانی گرم دارد.

جمعیت

براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان رودان ۱۲۴٬۵۲۲ نفر است.[1][2] گویش مردم رودان یکی از گویش های زیرسویی زبان اچمی است.

تقسیمات کشوری

شهرستان رودان دارای ۴ بخش، ۱۱ دهستان و ۴ شهر به شرح زیر است :

شهرستان رودان

بخش	مرکز بخش	جمعیت بخش ۱۳۹۵	نام دهستان	مرکز دهستان	جمعیت دهستان ۱۳۹۵	شهر	جمعیت شهر ۱۳۹۵
مرکزی	دهبارز	۷۰،۲۳۹ نفر	آبنما	خراجی	۲۲،۲۷۱ نفر	دهبارز	۳۶،۱۲۱ نفر
			برنطین	برنطین	۶،۶۲۳ نفر
			فاریاب	فاریاب	۲،۹۲۲ نفر
			رهدار	رهدار	۲،۳۰۲ نفر
رودخانه	زیارتعلی	۲۱،۶۰۶ نفر	رودخانه بر	فاریاب	۸،۸۶۲ نفر	زیارتعلی	۲،۶۷۹ نفر
			مسافرآباد	نورآباد	۶،۷۲۷ نفر
			رودخانه	زیارتعلی	۳،۳۳۸ نفر
بیکاه	بیکاه	۱۷،۹۷۳ نفر	اسلام آباد	اسلام‌آباد	۵،۶۱۸ نفر	بیکاه	۷،۱۹۰ نفر
			بیکاه	کهنشوئیه	۵،۱۶۵ نفر
جغین	بالاشهر	۱۴،۴۶۸ نفر	جغین شمالی	بالاشهر	۸،۱۰۵ نفر	بالاشهر	۱،۲۷۷ نفر
			جغین جنوبی	پالور	۵،۰۸۶ نفر

عوارض طبیعی

شهرستان رودان از نظر توپوگرافی و عوارض جغرافیایی از دو قسمت جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل شده‌است. قسمت جلگه‌ای و هموار که بیشتر مناطق مرکزی و جنوبی را در بر می‌گیرد. اراضی این منطقه غالباً مسطح و بین ۱۵۰ تا ۷۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارند. رودهای جغین و رودان شعبات اصلی رودخانه میناب از مرکز رودان گذشته و اراضی جلگه و دشت را آبیاری و بسترهای رسوبی و آبرفتی زیادی را ایجاد نموده که موجب گسترش کشاورزی منطقه شده‌است. ناحیه کوهستانی با ارتفاعات قابل توجه در شمال و غرب و شرق که همانند دیواری شهرستان را احاطه کرده‌است. بلندی‌های این ناحیه دنباله کوه‌های فارس جنوبی و کوه‌های پراکنده مرکزی است.[3]

اقلیم

شهرستان رودان دارای اقلیم بسیار گرم و خشک است، به همین دلیل میانگین درجه حرارت سالیانه در این شهرستان، بالاترین درجه را در سطح شهرستان‌های استان نشان می‌دهد. به دلیل خشکی هوا، میزان رطوبت نسبی این شهرستان در بین سایر شهرستان‌ها کمترین درصد را داراست میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۲۵۰ میلی‌متر و متوسط دمای آن از ۲۷ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد در تغییر است.[3]

منابع آب

در سال ۱۳۸۵ حجم آب‌های زیر زمینی در شهرستان رودان ۳۲۰۲۰۶ میلیون متر مکعب برآورد شده که از این میزان ۹۷٫۹ درصد آن در بخش کشاورزی و مابقی در سایر بخش‌ها به مصرف رسیده‌است. این شهرستان دارای حدود ۸۰۰۰ حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق است که ۲۲٫۶ درصد از کل چاه‌های استان را شامل می‌شود.

صنعت

شهرستان رودان با بار جمعیتی خود و جوانان جویای کار خارج از بخش کشاورزی به شدت آسیب دیده از کاهش نزولات جوی در سال‌های اخیر، نیاز به تأمین زمینه شغلی دارد. احداث صنایع کار بر یکی از راه حل‌های دراز مدت کاهش این مشکلات است که مسلماً جا نمایی بسیاری از این صنایع باید در محل‌های خاص و طبق ضوابط و مقررات صورت گیرد که در محل‌های ویژه به عنوان شهرک یا ناحیه صنعتی تدارک دیده شده‌است.

از مهم‌ترین انگیزه‌های ایجاد نواحی و شهرک‌های صنعتی در شهرستان رودان می‌توان به رشد صنعتی و حمایت از تولید با کاهش هزینه‌های اولیه، شناخت و انتقال صنایع مزاحم شهری و آلاینده محیط زیست و ایجاد صنایع تبدیلی کشاورزی برای حمایت از گستره بزرگ کشاورزی و باغ داری شهرستان اشاره کرد.

هدایت واحدهای جدید التأسیس و همچنین واحدهای در حال فعالیت برای استقرار در این فضای جغرافیایی از پراکنش ناسازگار در منطقه جلوگیری کرده و خود عاملی برای جذب سرمایه، اشتغال، جمعیت، نیروی انسانی متخصص و کنترل آلودگی‌های محیط زیست خواهد بود.[3]

حیات‌وحش

وجود ارتفاعات و تپه ماهورهای شهرستان رودان شرایط زیستگاهی مناسبی ر ا برای زیست گونه‌های مختلف فراهم ساخته‌است. مهم‌ترین حیات وحش منطقه خرس سیاه، پلنگ، جبیر، کل و بز و قوچ و میش، شغال، کفتار، گربه وحشی، گراز، انواع خفاش، خرگوش، تشی و روباه معمولی از مهم‌ترین پستانداران منطقه می‌باشد.

خرس سیاه آسیایی به عنوان یکی از کمیاب‌ترین و آسیب پذیرترین گونه‌ها در ایران و حتی دنیا، از گونه‌های مهم پستانداران استان هرمزگان به‌شمار می‌رود که از نظر اهمیت بعد از یوز پلنگ در رتبه دوم قرار دارد. این حیوان از جمله پستانداران مورد حمایت و جزء گونه‌های در معرض خطر انقراض است که تنها در بخش‌هایی از شرق استان دیده شده‌است. منطقه رودان یکی از زیستگاه‌های مهم و با اهمیت خرس سیاه در استان است. در چند سال گذشته این گونه با ارزش به کرات توسط دامداران محلی دیده شده‌است. خرس‌ها معمولاً در غارها یا سوراخ‌هایی که بر اثر تخریب و روی هم قرار گرفتن سنگ‌های بزرگ به وجود می‌آید زندگی می‌کنند.

هوبره از پرندگان در معرض خطر انقراض، انواع اردک حواصیل و بسیاری دیگر از پرندگان به صورت مهاجر در فصل پاییز و زمستان در شهرستان دیده می‌شوند. تیهو و کبک پرندگان غالب منطقه که در تمام فصول سال به وفور در تمام منطقه یافت می‌شوند. علاوه برآن پرندگانی نظیر هدهد، کبوتر چاهی، بلبل خرما، دیدومک، چکاوک کاکلی، شبگرد دشتی، لیکو، زنبور خور معمولی، شاه بوف، زنبور خورها، سسک‌ها، سنگ چشم‌ها در این منطقه دیده شده‌است.[3]

مزیت‌های اقتصادی

وجود رودخانه‌های دائمی و آب شیرین متعدد، ذخایر به نسبت عظیم آب‌های زیرزمینی و دشت‌ها و جلگه‌های آبرفتی، خاک حاصل‌خیز و علاقه مردم به کشاورزی، همه و همه باعث شده کشاورزی در این منطقه رشد و توسعه زیادی داشته‌است.

مهم‌ترین محصولات کشاورزی رودان شامل خرما، مرکبات، صیفی‌جات و غلات است. لیمو ترش، پرتقال و نارنگی از مرکبات با ارزش این شهرستان و گوجه‌فرنگی، خیارسبز، هندوانه، پیاز، بادمجان و انواع سبزی‌ها از مهم‌ترین صیفی‌جات منطقه هستند . همچنین خشکبار مانند لیمو خشک (لیمو عمانی) پر لیمو و اسلایس لیمو ...

وجود کارخانه‌های تولید لبنیات، سردخانه و بسته‌بندی محصولات کشاورزی از دیگر مزیت‌های اقتصادی منطقه‌است.

وجود دانشگاه آزاد اسلامی رودان که به همت دکتر شهریار مشیری و در زمان ریاست دکترحمید باقری دهبارز ساختمان کنونی آن تاسیس و به اتمام رسید یکی از دلایل افزایش دانش آموختگان و ورود دانشجویان شهرستان های دیگر برای تحصیل به این شهرستان را سبب شده است که این امر می‌تواند مزیت دیگری برای شهرستان رودان باشد.

گردشگاه‌های رودان

باغ‌های زیبا و سر سبز شهر رودان واقع در بخش مرکزی از توابع شهرستان رودان در استان هرمزگان و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.

• پل رودخانه آبنما پلی ساخته دست بشر امروزی و رودخانه زلالی که از زیر آن جاری است که در ۷ کیلومتری شمال‌شرقی شهر رودان واقع است.

سراسر نمای پل آبنما

• نازدشت در فاصله ۶۵ کیلومتری شمال شهرستان رودان و در همسایگی استان کرمان باغ‌های زیبای نازدشت جلوه خاصی را به منطقه داده‌است. خاندان پهلوی در این مکان اقدام به ساختن کاخی نموده‌اند، باغ نازدشت جهت شادابی نیاز به توجه بیشتر مسئولین دارد. کلکسیونی از انواع مرکبات و ارقام مرغوب پرتقال، نارنگی و گریپ‌فروت از جمله محصولات باغ زیبای نازدشت است.
• کهنوج بالا کمی پایین‌تر از پل زیبای آبنما منطقه‌ای به نام فوق با داشتن قنات‌های جاری از آب زلال و باغ‌های انبه و لیموترش، گردشگاه زیبایی از به وجود آورده‌است. به یقین تفرج در رودان بدون ماندن در کهنوج بالا خالی از لطف و صفا می‌باشد. (این منطقه تقریباً خشک شده و امروزه قابل مقایسه با گذشته نیست)
• فربوری به‌طور حتم یکی از بهترین گردشگاه‌های رودان محسوب می‌شود ایجاد باغات بسیاری دل‌انگیز با آب چشمه و در دل کوه زیبای خیال‌انگیزی به این منطقه که در فاصله ۲۱ کیلومتری شرق شهر رودان واقع شده‌است. وجود آبشارهای زیبا از جمله دیدنی‌های فربوری می‌باشد.
• آبشار کرون این آبشار در منطقه کوهستانی بادافشان در ۲۷ کیلومتری در مسیر جاده رودخانه ورودان واقع است و یکی از پرآب‌ترین منطقه رودان به‌شمار می‌آید.
• ابشار سونخورو اين ابشار در 25 كيلومتري رودان در روستاي خير اباد كه فاصله ابشار تا روستاي خير اباد حدود 4 كيلومتر ميباشد ارتفاع ابشار تقريبا 7 متر ميباشد و در بيشتر فصول سال فعال ميباشد و در فصل زمستان به بيشترين خروجي اب ميرسد.

این منطقه یکی از مهم‌ترین اماکن گردشگری شهرستان رودان به‌شمار می‌آید.

• در آخر نیز باید به روستایی در شرق شهرستان اشاره کرد به نام روستای مازغ که با دارا بودن باغات و دشت های سر سبز و زیبا که به ویژه در فصل بهار چشم نوازی میکنند. این منطقه را از تمامی جاذبه های دیگر شهرستان متمایز میکند.

آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری

• سنگ نوشته‌های بادافشان

در منطقه‌ای به همین نام در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال رودان، روی سنگ‌های ستبر کلماتی به خط میخی و نقاشی‌هایی بدیع وجود دارد که قدمت آن‌ها به دوران ایلامی و آشوری می‌رسد.

• قلعه کمیز

در فاصله ۱۲ کیلومتری شرق رودان، قلعه‌ای که نشان هویت و پایمردی مردم این سامان است، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. درقدیم چون اغلب نقاط رودان را آب فرا گرفته بوده، مردم در این قلعه مستحکم سکونت داشته‌اند.

• تم مارو (تپه خیرآباد)

درنزدیکی قلعه کمیز، به نام تم مارو وجود دارد که درگذشته محل دفن مردگان واشیای گران‌قیمت بوده‌است. در این مکان آثار ارزشمندی از جمله جمجمه‌ای جراحی شده در سه هزار سال قبل از میلاد به دست آمده‌است. گفته می‌شود درنام این تپه از مار استفاده شده تا مردم جرات نزدیک شدن به آنجا را نداشته باشند.

• قلعه دختران

این قلعه در فاصله ۵ کیلومتری شمال رودان و در منتهی‌الیه جنوبی کوه گرم قرار دارد که در حال حاضر به ویرانه‌ای تبدیل شده‌است. وجود سنگرهای سنگی متعدد در اطراف قلعه و غاری درپایین آن، حکایت از دقت و توجه خاص ساکنان قلعه به امنیت پناهگاهشان دارد.

• زیارتگاه امامزاده سید سلطان محمد

براساس اسناد تاریخی نسب شریف امامزاده سیدسلطان محمد، به امام موسی بن جعفر (ع) می‌رسد. بقعه این امامزاده در روستای زیارت پیرچوگان در فاصله ۴۵ کیلومتری رودان قرار دارد؛ که یک مکان گردشگری مذهبی می‌باشد و سالانه صدها هزار گردشگر وارد این روستا می‌شوند. در ماه محرم به خصوص روز تاسوعا و عاشوراو اربعین حسینی و ایام عید نوروز بیشترین گردشگر وارد این روستا می‌شوندو در سال ۱۳۹۱ یکی از ۱۰ نقطه برتر گردشگری کشور اعلام شد.

• کوه زندان

مکان بسیار صعب العبوری است که گویا در قدیم مخصوص زندانیان سیاسی بوده‌است. برای رسیدن به آن باید از راه‌های باریک بدنه کوه رد شد. مسیر عبور از تونل باریک و تاریکی که به صورت هلالی در بدنه کوه حفرشده به گونه‌ای است که با اندک غفلتی امکان سقوط به اعماق دره وجود دارد. بعد از این تونل، شکاف غار قرار دارد که پس از عبور از آنجا می‌توان وارد قلعه شد. ۱۲ اتاق در بدنه کوه زندان حفر شده‌است.

• امامزاده شاه قطب‌الدین حیدر

نسب این امامزاده براساس شجره نامه مستند به امام حسن مجتبی (ع) می‌رسد که در بخش جنوبی رودان در باغات محله سنگی قرار دارد.

سایر آثار تاریخی و بقاع متبرکه رودان عبارتند از:

روستای نمونه گردشگری زیارت سید محمد (پیرچوگان)، پل آبنما، قلعه بیژن، قلعه مهران شمیلو، تم سیدی، قلعه برنطین، قلعه جغین و رودخانه، قبرستان گبرها، تپه خودروگان، تپه پالور، جلگه موری، قدمگاه حضرت ابوالفضل، حضرت امیر، باغ و کاخ شاه نازدشت، قنات کهنوج بالا، کلات کهنه، امامزاده جلال الدین، امامزاده سیدامیربن سلیمان، سایر زیارتگاه‌ها شامل: زیارتعلی، پیرسرکوه در بخش رودخانه و…

صنایع‌دستی و غذاهای محلی

• سفالگری

این صنعت دستی حرفه‌ای مردانه‌است و انواع ظروف سفالی شامل ظرف آبخوری «جهله»، ظرف نگهداری خرما «گراشی» کوزه، آفتابه گلی، لیوان آبخوری، «برنگ» و… را با چرخ‌های سفالگری می‌سازند.

• حصیربافی

حصیر بشتر توسط زنان و دختران منطقه بافته می‌شود. مواد اولیه آن، برگ خرما و ضایعات درخت خرما است که پس از تبدیل به نوارهای باریک، مدتی آن را در آفتاب قرار می‌دهند تا نرم شود. آن گاه محصولاتی مانند زیانداز «تک»، سینی بزرگ و گرد «سپ»، سبد دردار «کنتله»، درپوش کوزه «سرجهله»، قفس حصیری، بادبزن و… می‌سازند.

• شک‌بافی

شک به وسیله نوعی هاون چوبی، چند قرقره مخصوص که به قالب معروف است و یک بالش کوچک پارچه‌ای تهیه می‌شود. بالش را روی هاون چوبی گذاشته وبا دست می‌بافند. برای تزئین لبه آستین، دوریقه، جلوسینه، لبه دامن، لباس‌های زنانه، اطراف مقنعه و سجاده نماز از آن استفاده می‌شود.

• خوس‌دوزی

از انواع سوزن دوزی است که نوارهای نقره‌ای باریک روی پارچه توری ریز بافت دوخته می‌شود و برای ترئین مقنعه، دستار و… به کار می‌رود.

• بادله‌دوزی

بادله دوزی یا تلی بافی از بافتن چند نوع زری به یکدیگر شکل می‌گیرد. ازبادله‌ای که به کمک نوارهایی به پهنای ۱۵ سانتی‌متر تولید می‌شود، برای تزئین لبه شلوارهای زنانه استفاده می‌شود.

• سوزن‌دوزی

پس از انتخاب پارچه مناسب در قطع و اندازه‌های مختلف، طرح کلی سوزن دوزی را روی آن دوخته و سپس به پرکردن فواصلی که در طرح مشخص شده‌است می‌پردازند.

غذاهای محلی

به دلیل شرایط خاص آب وهوایی و خصوصیات اقلیمی، غذاهای محلی رودان بسیار متنوع است.

غذاهایی که با گوشت درست می‌کنند (گوشت مرغ، ماهی، گوسفند و میگو):

قلیه‌ماهی، ماهی برشته، مهیاوه، سوراغ، هواری، کاتخ (آبگوشت) قبولی، دوپیازه، هوگرمو، کباب آردی، نیمرو، هوجشن، دالک گندم، قلیه بادمجان، خورش سبزی، فسنجان، دم کش ماهی، تاس کباب، کوکوماهی، کتلت، کوفته و…

غذاهایی که از حبوبات و خرما درست می‌کنند:

رنگینه، چنگال، کلمبا، مقلک، جلابی، کنگ شانه زده، کنگ سه روزه، اشکوته، کنگ جوشانده، خرماشیره، خرمالکی، خرما مالیده، کپنگ، سیسوک، جازگ، آش گندم.

• شیرینی

رنگینه، حلوا شیره، حلوا تخم مرغ، حلواسورای، فرنی، کدلمه، مالوکی، نان خرمایی، کلوچه بلوچی، ترک، حلوا برع، انگشت‌پیچ، شله زرد، نان پنجره‌ای، لکی ماست، خرما روغنی، میشاوه وویکیگ و ... .

• نان

نان دستی، نان تاوه‌ای، نان بالا تاوه، نان تنوری، نان دارچوبه‌ای، نان سوراغ، نان کولوکو، نان فطیر، نان مشته، نان کرسک، نان ریته، نان تیمشی، نان جراده، نان کماچ، نان تیقنی و…

• ترشی

ترشی انبه در رودان بسیار متداول است و به دو صورت ترشی انبه چغاله یا انبه نارس سالم تهیه می‌شود. دیگر ترشی‌های رودان شامل ترشی لیمو، پیاز، سیر، کلم، پوزیلگ (سپستون) و مخلوط است.

• مربا

مربای انبه، مربای نارنج، مربای هویج، مربای لیمو، مربای خرما و… متداول است. یکی از بهترین مرباهایی که به تنهایی خورده می‌شود، مربای خرما یا کنگ شانه زده‌است.

بوستان‌ها

بوستان‌های دولت، دوم خرداد، جمال آباد، کودک و غدیر با امکانات محل بازی کودکان و سریس بهداشتی در سطح شهر رودان، از اماکن تفریحی مردم به‌شمار می‌روند.

• بوستان دولت – ورودی شهر، قسمت شرقی
• بوستان دوم خرداد – ورودی شهر، جنب بیمارستان
• بوستان جمال آباد – بلوار جمهوری، سنگ رستم
• پارک بانوان – روبه روی اداره بازرگانی
• بوستان غدیر – ورودی شهر

بازی‌های محلی

مجولا، تیله بازی، کلیکا، دارکلا، کتلا، گولپتکا (قایم باشک)، خیارتولا، رمازا، درا، درامُگاو…

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان هرمزگان

پانویس

1. «درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395». www.amar.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۲۳.
2. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
3. http://rudandoe.persianblog.ir اداره حفاظت محیط زیست رودان

مجله رودان https://www.fb.com/roudangeles

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
• زنده دل، دستیاران، حسن. (مجموعه کتاب‌های راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزگان) ج۱. چاپ وانتشار سال ۱۹۹۸ میلادی.
• بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ مؤسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
• احمدی، روح‌الله، «وبلاگ اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رودان» ، “ محیط زیست ایران، ۱۳۹۲ خورشیدی.