مزار سلطانی بیدخت

مزار سلطانی بیدخت گناباد در شهر بِیدُخت، شهرستان گناباد ایران واقع است. بیدخت شهری کوچکی واقع در ۵ کیلومتری شهر گناباد است.[1]

مزار سلطانی بیدخت
ناممزار سلطانی بیدخت
کشورایران
استانخراسان رضوی
شهرستانگناباد
بخشبیدخت
اطلاعات اثر
نام محلیمزار سلطانی
نام‌های دیگرمزار بیدخت
نوع بنامذهبی
سال‌های مرمت
  • ۱۳۴۵ قمری
  • ۱۳۲۱ خورشیدی (۱۳۶۱ قمری)
  • ۱۳۲۸ خورشیدی
  • ۱۳۷۰ قمری
  • خرداد ۱۳۴۰ (ذیحجهٔ ۱۳۸۰)
  • یازدهم تیر ۱۳۴۰
  • اول خرداد ۱۳۴۱
  • و مرمت‌های متعدد بعدی
کاربریزیارتی، فرهنگی، تاریخی
کاربری کنونیزیارت
دورهٔ ساخت اثردوره قاجار
بانی اثرملاعلی نورعلیشاه ثانی همدانی
اطلاعات بازدید
امکان بازدیددارد
وبگاهwww.mazaresoltani.com
مزار سلطانی بیدخت

این مزار، آرامگاه پنج تَن از اقطاب سلسله نعمت‌اللهی سلطان علیشاهی گنابادی است. ملا سلطان‌محمد گنابادی ملقّب به سلطانعلیشاه صاحب تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، «محمّدحسن بیدختی گنابادی» ملقّب به صالح‌علیشاه، «سلطان‌حسین تابنده گنابادی» ملقّب به رضاعلیشاه ، «علی‌ تابنده» ملقّب به محبوبعلیشاه و «نورعلی تابنده» ملقب به مجذوبعلیشاه در مزار سلطانی بیدخت مدفون هستند.[2][3]

چگونگی بنا

بیدخت از توابع شهرستان گناباد و از شهرهای باستانی ایران است.

ماکت مجموعه مزار سلطانی بیدخت

این شهر موطن و دارالارشاد و مدفن ملاسلطان محمد گنابادی ملقب به سلطانعلیشاه، قطب سلسله نعمت‌اللهی سلطانعلیشاهی گنابادی (اواخر قرن ۱۳ - اوایل قرن ۱۴ هجری قمری) است و از آن زمان مورد توجه عموم، خصوصاً طالبان طریقت نعمت‌اللهی قرار گرفت و شهرت یافت، به نحوی که نام گناباد با نام وی مقرون شد.[4][5]

بنای مزار سلطانی بیدخت، در محل دفن سلطانعلیشاه در بیدخت گناباد توسط جانشین وی، ملاعلی نورعلیشاه ثانی[6][7] شروع شد. سپس، این بنا توسط جانشینان و فرزندان وی و همچنین ارادتمندان آن‌ها توسعه یافت، به نحوی که به تدریج به صورت مجموعه‌ای وسیع مشتمل بر حسینیه، کتابخانه، مهمانسرا، اتاق‌های پذیرایی زائرین، مرکز درمانی با نام بهبودستان و … با معماری سنتی و زیبا درآمده‌است.[1][8][9]

ساختمان مزار سلطانی

ساختمان مزار سلطانی بیدخت شامل سه صحن وسیع متّصل به هم است. در اطراف این سه صحن، اتاق‌هایی بنا شده که برای اسکان واردین در نظر گرفته شده‌است.[9]

نمای صحن کوثر

صحن بالا (صحن کوثر) شامل اتاق‌هایی در اطراف و یک حوض (مشهور به حوض کوثر) در وسط است. آب این حوض به آب قنات جاری در بیدخت متّصل می‌باشد که با معماری خاصّی به صحن وارد شده‌است. در ضلع غربی صحن کوثر مهمان خانه‌ای ساخته شده‌است که در مراسم مذهبی از میهمانان در آن پذیرایی می‌شود. در صحن وسط نیز همچون صحن کوثر اتاق‌هایی در اطراف بنا شده‌است. در مرکز صحن وسط، ساختمان بقعهٔ مزار سلطانی قرار دارد و چنان‌که پیش از این اشاره شد در این بقعه پنج تن از اقطاب سلسله نعمت‌اللهی سلطان علیشاهی گنابادی مدفون هستند. در ضلع غربی این صحن نیز حسینیه ای قرار دارد که جهت برگزاری مراسم مذهبی از آن استفاده می‌گردد. صحن پایین که نسب به صحن وسط در ارتفاع پایین‌تری قرار دارد نیز دارای یک حوض و اتاق‌هایی در ضلع شمالی می‌باشد.[9]

بقعهٔ مزار سلطانی

مهم‌ترین کار در دورهٔ محمدحسن بیدختی (صالح‌علیشاه)، تکمیل بنای بقعه بود. ایشان اقدامات پدر خود، نورعلیشاه ثانی، را با جدیت تمام ادامه داد. مقبره به شکل مربع وسعت پیدا کرد و مساحت آن قریب ۶۴ متر مربع شد.

در تکمیل بقعه، ابتدا اتاق کوچکی را که روی قبر ساخته شده بود، تخریب کرده و به جای آن ساختمان بزرگی بنیاد نهاد که گنبد مزار روی آن قرار گرفت. در چهار طرف آن نیز اتاق‌هایی بنا شد.

گنبد بقعه

پوشش اول گنبد در سال ۱۳۴۵ قمری (۱۹۲۶ میلادی) پایان پذیرفت. بیشتر معماری بنا را ابوالقاسم توکلی (معمار یزدی) که خود درویش بود، برعهده داشت.

عملیات ساختمان پوشش دوم گنبد که با استفاده از بتن آرمه و تیرآهن در سال ۱۳۷۰ قمری شروع شد به مدت یک سال به طول انجامید.

نمایی از کاشی‌کاری طاق سر در ضلع شمال شرقی بقعه مزار سلطانی بیدخت

کتیبهٔ دور گنبد، آیاتی از سوره فتح («انا فتحنا لک فتحاً مبینا» تا آیهٔ «بل کان الله بما تعملون خبیرا») به خط ثلث و توسط مرتضی عبدالرسولی نوشته شد. در روی کاشی گنبد در اطراف نوک آن، دوازده کلمهٔ «هو» به خط نستعلیق و در زیر آن دوازده مرتبه کلمهٔ توحید و در زیر آن به‌طور یک در میان اسامی شش نبی مرسل (آدم صفی الله، نوح نجی الله، موسی کلیم‌الله، عیسی روح‌الله، محمد حبیب‌الله) و در پایین آن، اسامی اهل بیت و در بالای اسامی هر یک از چهارده معصوم، جملهٔ محمد رسول‌الله نقش شده‌است.

تزئینات داخل بقعه

داخل بقعه به طرز زیبا و جالب توجهی سفیدکاری و گچ بری شد. کف آن با قالی‌های بزرگ مفروش گردید. ملا عبدالله صدرالاشراف، یک عدد جار چهلچراغی اهدا کرد. تعدادی جار کوچک و چراغ توری نیز از طرف بعض فقرا اهدا شد. درب‌های آن هم نصب گردید.

در سال ۱۳۲۱ خورشیدی برابر ۱۳۶۱ قمری، اِزارهٔ دور بقعه به ارتفاع یک متر و بیست سانتی‌متر از کف، به خرج مشیرالسلطنه سنگ مرمر شد. حجاری و صیقل نمودن این سنگ به وسیلهٔ عبدالولی حجار هنرور، فرزند کرمعلی حجار اصفهانی، انجام گردید. سنگ مزبور از معدنی در قاین، در نزدیکی املاک امیر شوکت الملک علم، با اجازه و اطلاع وی به بیدخت آورده و تراشیده شد.

در سال ۱۳۲۸ خورشیدی، کتیبهٔ داخل بقعه کاشی کاری شد. روی این کاشی‌ها اسامی چهارده معصوم و بعد نام اقطاب سلسلهٔ نعمت‌اللهی مطابق خطبه ای که روزهای جمعه در مزار سلطانی خوانده می‌شود، البته با تلخیص القاب، به خط «ثلث» توسط مرتضی عبدالرسولی نوشته شد. خود اسامی با طلای ناب نوشته شده‌است. هزینهٔ تهیه و نصب این کاشی‌ها توسط سید علی‌آقا روح الامین تأمین گشت.

در خرداد ۱۳۴۰ خورشیدی برابر ذیحجهٔ ۱۳۸۰ قمری، مشیرالسلطنه برای آینه کاری داخل بقعه اقدام نمود. در روز یازدهم تیر ۱۳۴۰، عملیات آینه کاری توسط سیّد باقر فراهی مشهدی شروع و در اردیبهشت سال بعد پایان پذیرفت و شب عید غدیر (اول خرداد ۱۳۴۱) جشن با شکوهی برپا شد. در این مراسم، پس از خوانده شدن قصایدی در مدح مولا امیرالموٌمنین، مطالبی دربارهٔ تاریخچهٔ بنای مزار سلطانی و کسانی که در تکمیل آن همکاری داشته و خدماتی ارائه داده بودند، بیان شد.

بعداً ایوان‌های اطراف بقعه نیز آینه کاری شد. کل هزینهٔ آینه کاری داخل بقعه حدود ۶۲ هزار تومان شد.

Mazare Soltani belongs to Gonabadi Sufis
Mazare Soltani belongs to Gonabadi Sufis

نگاره از اقطاب مدفون

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «زمان و علت بنای مزار سلطانی بیدخت توسط جانشین سلطان علیشاه». مزار سلطانی.
  2. «شرح احوال اقطاب سلسله نعمت‌اللهی سلطانعلیشاهی گنابادی». صوفیسم.
  3. «شرح احوال قطب سلسله نعمت‌اللهی سلطانعلیشاهی گنابادی حاج صالحعلیشاه گنابادی». صوفیسم. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۱.
  4. «شرح حال قطب سلسله نعمت‌اللهی سلطانعلیشاهی گنابادی، حاج ملاسطان محمد گنابادی ملقب به سلطانعلیشاه». صوفیسم.
  5. «Sufism.ir - تصوف ایران --- His Excellency Sultan Ali Shah - حضرت سلطان علیشاه». www.sufism.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۱.
  6. سلطانحسین تابنده گنابادی (رضاعلیشاه) (۱۳۸۴)، نابغه علم و عرفان، انتشارات حقیقت، شهر تهران.
  7. هبةاله جذبی اصفهانی (۱۳۸۱)، رساله باب ولایت و راه هدایت، انتشارات حقیقت، شهر تهران.
  8. «Sufism.ir - تصوف ایران --- Soltani Library of Gonabadi dervishes in Beydokht Gonabad - کتابخانه سلطانی دراویش گنابادی بیدخت گناباد». www.sufism.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۱.
  9. «مزار سلطانی بیدخت | نازنیوز، شرح ساختمان مزار سلطانی و صحن‌های آن». www.naznews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۱.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.