موش و گربه (منظومه)
منظومه موش و گربه قصیده معروف انتقادی و طنز منسوب به عبید زاکانی است. در این منظومه، گربه‌های کرمان پس از بستن عهد و فریب موشان، عهد خود را می‌شکنند و جنگ بین موشان و گربه‌ها در بیابان‌های فارس درمی‌گیرد. ابتدا لشکر موشان پیروز شده و شاه گربه‌ها را گرفتار می‌کنند. در ادامه گربه ریسمان را با دندان پاره کرده و به‌موش‌ها حمله‌ور می‌شود و آن‌ها را شکست می‌دهد.
| موش و گربه | |
|---|---|
 نسخه‌ای مصور از موش و گربه | |
| زبان | فارسی |
| قالب | قصیده |
| پدیدآورنده | عبید زاکانی |
نمونه شعر
بیت‌های مقدمه:
| اگر داری تو عقل و دانش و هوش | بیا بشنو حدیث گربه و موش | |
| بخوانم از برایت داستانی | که در معنای آن حیران بمانی |
دو بیت مؤخره:
| جان من پندگیر از این قصه | که شوی در زمانه شادانا | |
| غرض از موش و گربه بر خواندن | مدعا فهم کن پسر جانا |
شاعر
علی محدث معتقد است موش و گربه کار عبید زاکانی نیست. وی سه دلیل زیر را بر این باور خود ارائه می‌کند:
- این چکامه یعنی موش و گربه از دید سبکی با نوشته‌های سده هشتم هجری دوران زندگی عبید زاکانی هم‌خوانی ندارد.
- در هیچ‌یک از نسخه‌های کهن مجموعه آثار عبید زاکانی، موش و گربه یافت نمی‌شود.
- در هم‌سنجی با نوشته‌های گوناگون عبید زاکانی، موش و گربه، در سبک و محتوا، کم‌مایه‌تر است.
علی محدث از این هم پا فراتر گذاشته و این حدس را مطرح کرده‌است که موش و گربه به احتمال زیاد در دوران شاه طهماسب اول از خاندان صفویه یعنی در قرن دهم هجری نگاشته شده و سراینده‌اش شاعری از فرقهٔ پسیخانیان (نقطویان) بوده که در این چکامه کشاکش‌های میان صفویه و پسیخانیان را به نمایش گذاشته است.
وی در نوشته خود از تفصیل خودداری کرده‌است. البته علی محدث نخستین کسی نیست که تردیدهایی در مورد سراینده موش و گربه پیش گذاشته است. برای نمونه لحن گفتار محمدجعفر محجوب در کلیات عبید چنین تردیدی را نمایان می‌کند اما به نظر می‌رسد که محدث اولین کسی است که چنین نظری را به این صراحت بیان می‌کند.
اقتباس‌ها
- اپرت شاخ نبات
ترجمه به سوئدی
بو اوتاس موش و گربه را به زبان سوئدی ترجمه کرده‌است.
