میرزا محمد تقی مامقانی
میرزا محمد تقی مامقانی یا میرزا محمدتقی حجت‌الاسلام (زاده:؟ -درگذشت: تبریز ۱۲۹۷ خورشیدی) متخلص به نیّر، فقیه پیرو مکتب شیخیه و شاعر دوران قاجار بود.[1]
دیوان اشعار وی بالغ بر ۳۰۰۰ بیت مشتمل بر سه بخش آتشکده، لاللی منظومه و دیوان غزلیات است که در ۱۲۷۱ خورشیدی سروده شده‌است و شامل قصاید، قطعات، مراثی و مدایح است. دیوان وی همچنین شامل اشعاری پیرامون واقعه عاشورا است. دیوان او در سال ۱۳۸۶ به تصحیح دکتر بهروز ثروتیان منتشر گردید.[2]
پدر وی ملا محمد مامقانی در زمان محمد شاه و در زمان ولیعهدی ناصرالدین میرزا (ناصرالدین شاه)در تبریز در جلسه مناظره با علی محمد باب شرکت جست و در نهایت فتوای قتل وی را صادر کرد. حجت‌الاسلام نیر از آنجا که معتقد بود در کتبی چون روضة الصفا و ناسخ التواریخ اطلاعات نادرستی در باب جلسه علما با باب ثبت گردیده است، پس از دیدارش با ناصرالدین شاه، رساله ای با نام «ناموس ناصری» نگاشت و آن را به ناصرالدین شاه تقدیم کرد. در آن کتاب ادعا می‌کند که پدرش محاورات مجلس مناظره با باب را من البدو الی الختم برای او تقریر کرده‌است و او جملگی آن‌ها را ثبت می‌کند. این کتاب تحت عنوان «گفت و شنود سید علی محمد شیرازی با روحانیون تبریز» به اهتمام حسن مرسلوند توسط نشر تاریخ ایران منتشر شده‌است. برای مثال یکی از نقدها و اختلاف روایت‌های حجت‌الاسلام نیر در این کتاب با آثار دیگر تاریخی مربوط است به زمانی که باب را جهت گرفتن فتوای قتل به منزل آخوند ملا محمد حجت‌الاسلام -پدر حجت‌الاسلام نیر- می آورند. او که مدعی است خود در آن مجلس حاضر بوده، نقل مورخین راجع به اینکه باب وقتی متوجه شد که قرار است به فتوای قتل ملا محمد او را اعدام کنند، به التماس حجت‌الاسلام افتاده بود را رد می‌کند و می‌نویسد که باب در پاسخ به این خواسته پدر من که اگر دست از این ادعاها برداری و توبه کنی من تو را از این مهلکه خلاص میکنم ««گفت: حاشا، حرف همان است که گفته ام و جای توبه نیست».[3]
منابع
- «دیوان نیّر تبریزی». همشهری. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ مهر ۱۳۸۷.
- بانک اطلاعات نشریات کشور|روزنامۀ ایران دیوان نیّر تبریزی، تصحیح بهروز ثروتیان
- گفت و شنود سید علی محمد شیرازی با روحانیون تبریز، 1388، ص144