هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران

هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران: نام کتابی علمی پژوهشی و کاربردی در موسیقی ایرانی است که به شرح زیبایی شناسی آواز ایرانی می‌پردازد. محسن محسنی خواننده آواز ایرانی،[1] نویسندهٔ این کتاب است.[2][3]

هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران
نویسنده(ها)محسن محسنی
کشورتهران
موضوع(ها)موسیقی آوازی ایران
ناشرسوره مهر (ناشر برگزیده سال)
تاریخ نشر
۱۳۹۶
شمار صفحات۲۰۰
شابکشابک ‎۹۷۸−۶۰۰−۰۳−۰۶۴۵−۸

علیرضا میرعلینقی محقق و منتقد هنری، از این کتاب به عنوان اثری یکتا و منحصر به فرد نام برد.[4] رضا مهدوی نوازنده و مدرس دانشگاه از این اثر به عنوان یک کتاب مرجع نام برد که تعدادی از صاحب نظران نیز بدان اتفاق نظر داشته اند.[5]

کلیات

روند کلی پژوهش در این کتاب بر دو اصل صدادهی و جمله‌بندی استوار است که با رویکردی تحلیلی و با تمرکز بر تحریر، در جهت شناخت شیوه‌های اصیل خوانندگی آواز ایرانی نوشته شده و در فاکتور تنوع تحریری آواز ایرانی گامی مؤثر برداشته‌است.

هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران از این جهت که به صورت علمی به آنالیز صدادهی (شامل: فضاهای تشدیدکننده صوتی، فیگور دهان و لب‌ها، صدای مخروطی، مخرج تحریر و…) و ساختار تحریرها (شامل: نقش و زمان‌بندی واژگان موسیقی، حرکت نغمات، شناسایی تم‌های مشترک تحریری، نحوه گسترش تحریرها و …) می‌پردازد؛ تزی متمایز در آواز ایرانی محسوب می‌شود.

کشف رابطه بین آواز استادان قدیم و ساز استادان موسیقی (شامل: تار، سه تار، کمانچه، نی، سنتور) و نیز طبیعت یعنی آواز هزاردستان در موسیقی دستگاهی ایران نتیجهٔ این پژوهش می‌باشد. بر این اساس فرضیه‌ای در کتاب مطرح شده که تحریر در موسیقی ایرانی متأثر از یک روند طبیعت‌گرا بوده و رفته رفته به انگاره‌ای ملودیک تبدیل گشته‌است.

ایدهٔ اولیهٔ این کتاب مربوط به سمینار استاد نورعلی برومند در سال ۱۹۶۷ میلادی در دانشگاه ایلینوی (ایلینوی) امریکاست و حاصل پژوهشی است که زیر نظر مجید کیانی استاد موسیقی ایرانی دانشگاه تهران و با همکاری برونو نتل استاد موسیقی‌شناسی دانشگاه ایلینوی آمریکا نوشته شده‌است.[6][7][8][9][10][11][12]

فصل‌ها
  1. اهمیت هزار دستان در تاریخ، فرهنگ و اقلیم ایران
  2. بررسی علمی مکانیزم صدادهی هزاردستان و انسان
  3. گذری بر تحریر پرندگان در ردیف (موسیقی) ایرانی
  4. تجزیه و تحلیل جمله‌بندی تحریرهای هزاردستان
  5. تجزیه و تحلیل جمله‌بندی تحریر خوانندگان آواز:
    قربان خان شاهی، سید احمدخان ساوه‌ای، جناب دماوندی، حسینعلی خان نکیسا، ابوالحسن اقبال آذر، سید عبدالرحیم اصفهانی، سید حسین طاهرزاده، نورعلی برومند، قمرالملوک وزیری، اسماعیل ادیب خوانساری، جلال تاج اصفهانی، علی خان نایب السلطنه، عبدالله دوامی، سلیمان امیر قاسمی
  6. تجزیه و تحلیل جمله‌بندی پنجه در ساز:
    میرزا عبدالله، نورعلی برومند، محمد رضا لطفی، داریوش طلایی، ابوالحسن صبا، آقا حسینقلی، درویش خان، مرتضی نی داوود، علی اکبر شهنازی، حبیب سماعی، مجید کیانی، حسین اسماعیل‌زاده، نایب اسدالله اصفهانی، مهدی نوایی
  7. پژوهش میدانی پیرامون پرندگان آوازخوان در طبیعت

همچنین ۹۶ ترک صوتی در یک لوح فشرده شامل نمونه تحریرهای‌های آنالیز شده در کتاب، ضمیمهٔ این مجموعه می‌باشد.[13][14][15][16]

مصاحبه رادیویی

نویسنده کتاب در تاریخ ۹۶/۳/۸ مصاحبه‌ای با شبکه رادیو فرهنگ انجام می‌دهد و پیرو توضیح در مورد اهداف و چگونگی پژوهش کتاب تلویحاً انتقاداتی به صدادهی تقلیدی و بافت تحریری کلیشه‌ای در آواز امروز ایران می‌کند که مورد سانسور قرار می‌گیرد.[17] پس از این مصاحبه در تاریخ ۹۶/۳/۲۰ مجید کیانی استاد موسیقی ایرانی در برنامهٔ زنده راز در شبکه ۴ سیما دربارهٔ بلا تکلیفی موسیقی در ایران، نقش رسانه در ایجاد آگاهی و پخش موسیقی‌های غیر فرهنگی از رسانه مطالبی را بازگو می‌کند.[18]

دستاورد

پس از اتمام پژوهش‌های انجام شده در این کتاب، ردیف‌های ضبط شده‌استاد نورعلی برومند در آمریکا که نزدیک به ۵۰ سال کسی بدان دسترسی نداشت؛ توسط برونو نتل در اختیار محسن محسنی در ایران قرار می‌گیرد. این رویداد به لحاظ تاریخی در موسیقی ایران حائز اهمیت می‌باشد.[19]

واکنش‌ها

علیرضا میرعلینقی محقق و منتقد هنری در شبکه رادیو فرهنگ از این کتاب با عنوان اثری یکتا و منحصر به فرد نام برد که بایستی سال‌ها پیش از این توجه محققان و به ویژه خوانندگان آواز را به خود جلب می‌کرده‌است. وی گوشزد کرد در صورت ادامه جریان حاکم بر موسیقی ایران ما در ۱۰ سال آینده تحریر نخواهیم داشت و کم شدن رابطه موسیقیدان امروزی با طبیعت باعث به وجود آمدن تغییرات در صدادهی و ساختار تحریرها شده‌است.[20][21]

رضا مهدوی نوازنده و مدرس دانشگاه در شبکه ۴ سیما گفت: هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران دربارهٔ خوانندگان کهن موسیقی ایرانی و دستاوردهای یک صد سالهٔ اخیر موسیقی است که از گذشته‌ها به یادگار مانده و مرتبط با آموزه‌های دکتر نورعلی برومند و شخصیت‌های برجستهٔ موسیقی محسوب می‌شود.[22][23]

علی اکبر شکارچی استاد موسیقی ایرانی این کتاب را اثری ارزشمند دانست که نویسنده با شوق و در کمال جور بخشی از وظایف موسیقیدانان حرفه‌ای را تقبل کرده‌است.[24] [25]

منابع
  1. «سایت محسن محسنی».
  2. «نوای هزاردستان در موسیقی ایرانی». خبرگزاری کتاب ایران (IBNA). مرداد ۱۳۹۶.
  3. «کتاب "هزاردستان" به کوشش محسن محسنی منتشر شد». دمادم وب سایت اصلاح طلب و اعتدال‌گرا. خرداد ۱۳۹۶.
  4. «نقد و بررسی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». نشست نقد و بررسی با حضور علیرضا میرعلینقی و محسن محسنی در رادیو فرهنگ (صدای جمهوری اسلامی ایران). ۲۷ مرداد ۱۳۹۶.
  5. «ادبیات و موسیقی». برنامه نیستان رادیو فرهنگ. ۳ آذر ۱۳۹۷.
  6. «هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». خانه موسیقی ایران. مرداد ۱۳۹۶.
  7. «انتشار کتابی پژوهشی و کاربردی در آواز ایرانی». انجمن موسیقی ایران. خرداد ۱۳۹۶.
  8. «از بررسی تحریرهای استادان آواز تا مکانیزم صدادهی هزاردستان». خبرگزاری فارس. خرداد ۱۳۹۶.
  9. «معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». سوره مهر، نشست ماهانه هنرمندان موسیقی ایران، فرهنگسرای ارسباران تهران. ۲۸ مرداد ۱۳۹۶.
  10. «نشست هنرمندان موسیقی در فرهنگسرای ارسباران تهران». خبرگزاری مهر، معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران با حضور محسن محسنی. ۲۸ مرداد ۱۳۹۶.
  11. «نشست هنرمندان موسیقی در فرهنگسرای ارسباران تهران». خبرآنلاین، معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران با حضور محسن محسنی. ۲۸ مرداد ۱۳۹۶.
  12. «مراسم رونمایی و معرفی کتاب «هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایرانی» برگزار شد». نشست ماهانه هنرمندان، فرهنگسرای ارسباران تهران. ۱ شهریور ۱۳۹۶.
  13. «کتاب هزاردستان؛ به کوشش محسن محسنی منتشر شد». خبرگزاری موسیقی ما. خرداد ۱۳۹۶.
  14. «کتاب هزاردستان؛ به کوشش محسن محسنی منتشر شد». خبرگزاری آریا. خرداد ۱۳۹۶.
  15. «کتاب "هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران به کوشش محسن محسنی منتشر شد» (PDF). روزنامه مستقل. ۲۵ خرداد ۱۳۹۶.
  16. «هزاردستان و موسیقی ایرانی». روزنامه شرق. ۱۵ شهریور ۱۳۹۶.
  17. «معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». مصاحبه محسن محسنی با رادیو فرهنگ (صدای جمهوری اسلامی ایران). ۸ خرداد ۱۳۹۶.
  18. «تفاوت بین موسیقی فاخر و موسیقی تفننی». مصاحبه زنده استاد مجید کیانی با شبکه 4 سیمای جمهوری اسلامی ایران، برنامه راز. ۲۰ خرداد ۱۳۹۶.
  19. «جستاری بر اجراهای ضبط شدهٔ برومند در دانشگاه ایلینوی آمریکا به کوشش برونو نتل؛ به مناسبت چهلمین سالگرد درگذشت نورعلی خان برومند». magiran.com (به عربی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۶.
  20. «ما تا 10 سال دیگر تحریر در آواز ایرانی نخواهیم داشت». گزارش روابط عمومی انجمن موسیقی ایران از نقد و بررسی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران در رادیو فرهنگ (صدای جمهوری اسلامی ایران). ۲۷ مرداد ۱۳۹۶.
  21. «هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران زیر ذره بین نقد». برنامه سیم و زر رادیو فرهنگ (صدای جمهوری اسلامی ایران). ۲۷ مرداد ۱۳۹۶.
  22. «معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». شبکه 4 سیما، برنامه زنده چشم شب روشن. ۲۶ شهریور ۱۳۹۶.
  23. «معرفی کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». شبکه 4 سیما، برنامه زنده چشم شب روشن. ۲۶ شهریور ۱۳۹۶.
  24. «یادداشت استاد علی اکبر شکارچی بر کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». سایت محسن محسنی. ۱۶ مهر ۱۳۹۶.
  25. «یادداشت استاد علی اکبر شکارچی بر کتاب هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران». ۱۶ مهر ۱۳۹۶.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.