واکنش سمل‌وایس
واکنش سِمِل‌وایس (به انگلیسی: Semmelweis reflex) یا اثر سِمِل‌وایس (به انگلیسی: Semmelweis effect)، کنایه‌ای است از گرایش به ردکردن شواهد یا دانش جدیدی که با قواعد شناخته‌شده و عقاید روزگار مطابقت ندارد.
نام آن از داستان زندگی ایگناتس زِمِل‌وایس، پزشک مجار، گرفته شده‌است که دریافت اگر پزشکان پیش از زایمان دستان خود را بشویند و ضدعفونی کنند میزان تب زایمان و مرگ‌ومیر مادران تا ۱۰برابر کاهش می‌یابد. یافته‌های او را به علّت ربط نداشتن با یافته‌های پزشکی آن زمان رد کردند و حتی برخی پزشکان از اینکه گفته شده‌است دست‌های یک پزشک متشخص می‌تواند آلودگی و بیماری را انتقال دهد برآشفتند.
اگرچه اولین باری که این عبارت مورد استفاده قرار گرفت مشخص نیست، اما در آثار و نوشته‌های رابرت آنتون ویلسون این عبارت را می‌توان یافت. تیموتی لیری در کتابش با نام بازی زندگی، واکنش سمل‌وایس را چنین تعریف کرده‌است: «رفتاری جمعی که بین نخستیان و انسانیان پیشابلوغ یک سیاره غیرپیشرفته دیده می‌شود که در آن کشف حقایق علمی سرکوب و مذموم می‌گردد». امروزه این عبارت به فلسفه و مطالعات دین‌شناسی نیز راه یافته‌است و از آن با نام «شک‌گرایی کامل هیوم دربارهٔ علیت» نام برده‌می‌شود.
نمونه‌های دیگر
- در سال ۱۷۹۸، هنگامی که ادوارد جنر از انجمن سلطنتی (فرهنگستان علوم) در لندن اجازه خواست تا یافته‌هایش دربارهٔ روش واکسیناسیون را ارائه دهد، رئیس انجمن به او توصیه کرد که «با ارائهٔ چیزهایی که اختلاف زیادی با علم موجود دارند، و بنابراین باورنکردنی‌اند، شهرت خود را به خطر نیندازد».[1] اما جنر به این توصیه عمل نکرد و سرانجام موفق شد جامعهٔ پزشکی را راضی کند.
جستارهای وابسته
- تحول انگاره - توصیف‌گر تغییر در فرضیات بنیادی نظریهٔ دانش حاکم.
- ناهماهنگی شناختی - احساس ناخوشایندی است که بر اثر شرایطی به وجود می‌آید که فرد به‌طور همزمان دارای دو اندیشهٔ ناهمساز باشد.
پانویس
- کلیفورد کانر، تاریخ علم مردم، برگردان حسن افشار، ص ۱۱۵.
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Semmelweis reflex». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- کانر، کلیفورد (چاپ اول ۱۳۹۰). تاریخ علم مردم. ترجمهٔ حسن افشار. تهران: نشر ماهی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۰۹-۰۰۲-۰. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک)