واکه بی‌رنگ
واکهٔ بی‌رنگ یا شوا (به انگلیسی: Schwa) در واج‌شناسی و آواشناسی، به واکه‌ای (مصوت) گفته میشود که با نمادِ <ə> نشان داده میشود.
| Schwa | |||
|---|---|---|---|
| ə | |||
| |||
| شماره IPA | 322 | ||
| See also mid central vowel | |||
| کدبندی | |||
| محتوا (اعشاری) | ə | ||
| یونیکد (شانزدهتایی) | U+0259 | ||
.svg.png.webp)
هنگام تلفظ واکهٔ بی‌رنگ، ماهیچه‌های دهان در حالت آرامش قرار می‌گیرند و در جدول آوایی نیز این واکه در میانه قرار دارد. در بیشتر زبان‌های اروپایی، واکهٔ بی‌رنگ بدون تکیه تلفظ میشود، ولی زبان آلبانیایی و زبان بلغاری از این نظر مستثنا هستند.
در زبان‌های ایرانی باستان نیز واکه‌ای وجود داشته‌است که در دگرگونی از دورهٔ باستان به دورهٔ میانه به واکه‌های دیگر بدل شده، که برای نشان‌دادن این واکه در واج‌شناسیِ زبان‌های ایرانی از نماد واکهٔ بی‌رنگ بهره می‌گیرند. اکنون این واکه در زبان کردی وجود دارد.[1]
واژهٔ «شوا» برگرفته از زبان‌های اروپایی (schwa) و در نهایت برگرفته از زبان عبری (שְׁוָא: shva) است. در زبان عربی معمولاً به آن «مصوِّت مخفیّ» (به‌معنی واکهٔ پنهان) و، تحت تأثیر کاربرد موردی در زبان فارسی، «مصوِّت خَفیّ» می‌گویند.
در گیلکی به ویژه گیلکی گالشی بسیار بکار گرفته میشود به عنوان مثال در نام درخت په له ت (پلت)، p6l6t دو بار شوا بکار گرفته میشود. برای راحتی کار در نوشتن از حرف 6 که عملا" حالت چرخش یافته فرم اصلی است، برای نوشتارهای فضای مجازی استفاده میشود. نمونه ها: میارخ: نوعی زرشک. Miya'r6x میالسک: نوعی زرشک Miya'l6sk هگیتم: گرفتم hagit6m فتشته بو: کوتاه کرده بود. f6tasht6 bo وکت: از پا افتاد. va'k6t
منابع
- باقری، مهری (۱۳۷۳)، ص۱۲۲
- باقری، مهری، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره، ۱۳۷۳.
- ویکی‌پدیای هلندی.
- ویکی‌پدیای انگلیسی.