پروتون-ام
پروتون-ام(Протон-М) با شاخص گراو ۸کی۸۲ام یا ۸کی۸۲کی‌ام، موشکی روسی است که پرتابگری است که از موشک پروتون مشتق شده و توسعه‌یافته است. این موشک توسط کروچینف ساخته و از ایستگاه سایت ۸۱ از ایستگاه فضایی بایکونور در قزاقستان پرتاب می‌گردد. این پرتابگر توسط خدمات بین‌المللی پرتابی (آی‌ال‌اس) تجاری‌سازی شده که معمولاً از ایستگاه ۲۰۰/۳۹ پرتاب می‌شود. اولین پروتون-ام در سال ۲۰۰۱ (۱۳۸۰ش) پرتاب شد.
 Proton-M rocket being transported to its launchpad | |
| مأموریت | Heavy carrier rocket |
|---|---|
| سازنده | Khrunichev |
| کشور سازنده |  روسیه |
| ابعاد | |
| ارتفاع | ۵۳ متر (۱۷۴ فوت) |
| قطر | ۷٫۴ متر (۲۴ فوت) |
| جرم | ۷۱۲٬۸۰۰ کیلوگرم (۱٬۵۷۱٬۵۰۰ پوند) |
| تعداد مراحل | 3 or ۴ |
| ظرفیت | |
| بار مفید به LEO | ۲۲٬۰۰۰ کیلوگرم (۴۹٬۰۰۰ پوند) |
| بار مفید به GTO (Briz-M) | ۶٬۷۰۰ کیلوگرم (۱۴٬۸۰۰ پوند) |
| بار مفید به GSO (Briz-M) | ۳٬۵۰۰ کیلوگرم (۷٬۷۰۰ پوند) |
| موشک‌های قابل قیاس | |
| خانواده | Universal Rocket |
| تاریخچه پرتاب | |
| وضعیت | Active |
| سایت‌های پرتاب | Baikonur Sites 81 & 200 |
| تعداد پرتاب‌ها | ۸۲ |
| پرتاب‌های موفق | ۷۳ |
| پرتاب‌های ناموفق | ۷ |
| شکست‌های جزئی | ۲ |
| اولین پرتاب | 7 April 2001[1] |
| مرحله First | |
| طول | ۲۱ متر (۶۹ فوت) |
| قطر | ۷٫۴ متر (۲۴ فوت) |
| جرم خالی | ۳۱٬۰۰۰ کیلوگرم (۶۸٬۰۰۰ پوند) |
| جرم ناخالص | ۴۵۰٬۴۰۰ کیلوگرم (۹۹۳٬۰۰۰ پوند) |
| موتورها | 6 RD-253-14D14 |
| پیشرانش | ۱۰٬۵۳۲ کیلونیوتن (۲٬۳۶۸٬۰۰۰ پوند-نیرو) |
| تکانه ویژه | 285 sec |
| زمان سوختن | 108 seconds |
| سوخت | N2O4/UDMH |
| مرحله Second – 8S811K | |
| طول | ۱۴ متر (۴۶ فوت) |
| قطر | ۴٫۱۵ متر (۱۳٫۶ فوت) |
| جرم خالی | ۱۱٬۷۱۵ کیلوگرم (۲۵٬۸۲۷ پوند) |
| جرم ناخالص | ۱۶۷٬۸۲۸ کیلوگرم (۳۶۹٬۹۹۷ پوند) |
| موتورها | 4 RD-۰۲۱۰ |
| پیشرانش | ۲٬۳۹۹ کیلونیوتن (۵۳۹٬۰۰۰ پوند-نیرو) |
| تکانه ویژه | 327 sec |
| زمان سوختن | 206 seconds |
| سوخت | N2O4/UDMH |
| مرحله Third | |
| طول | ۶٫۵ متر (۲۱ فوت) |
| قطر | ۴٫۱۵ متر (۱۳٫۶ فوت) |
| جرم خالی | ۴٬۱۸۵ کیلوگرم (۹٬۲۲۶ پوند) |
| جرم ناخالص | ۵۰٬۷۴۷ کیلوگرم (۱۱۱٬۸۷۸ پوند) |
| موتورها | 1 RD-۰۲۱۲ |
| پیشرانش | ۶۱۳٫۸ کیلونیوتن (۱۳۸٬۰۰۰ پوند-نیرو) |
| تکانه ویژه | 325 sec |
| زمان سوختن | 238 seconds |
| سوخت | N2O4/UDMH |
| مرحله Fourth (optional) – Briz-M | |
| طول | ۲٫۶۱ متر (۸ فوت ۷ اینچ) |
| قطر | ۴٫۱۰ متر (۱۳٫۵ فوت) |
| جرم خالی | ۲٬۳۷۰ کیلوگرم (۵٬۲۲۰ پوند) |
| جرم ناخالص | ۲۲٬۱۷۰ کیلوگرم (۴۸٬۸۸۰ پوند) |
| موتورها | 1 S5.98M |
| پیشرانش | ۱۹٫۶ کیلونیوتن (۴٬۴۰۰ پوند-نیرو) |
| تکانه ویژه | 326 sec |
| زمان سوختن | 3000 seconds |
| سوخت | N2O4/UDMH |
| مرحله Fourth (optional) – Blok DM-2 | |
| موتورها | 1 RD-58M |
| پیشرانش | ۸۵ کیلونیوتن (۱۹٬۰۰۰ پوند-نیرو) |
| تکانه ویژه | 352 sec |
| سوخت | RP-1/LOX |
| مرحله Fourth (optional) – Blok DM-03 | |
| موتورها | 1 RD-58MF |
| سوخت | RP-1/LOX |
توصیف حمل‌کننده
ویژگی پرتون-ام، تغییرات در مراحل ابتدایی برای کاهش وزن ساختارش است که باعث افزایش قدرت فشار و بهره‌وری کامل از نیروی پیشران است. از یک سامانهٔ حلقه‌ایی-بسته برای مرحلهٔ اول موشک استفاده شده که اجازهٔ مصرف تمام پیشرانش را به وی می‌دهد افزایش کارایی موشک در مقایسه ا گونه‌های قدیم‌اش و نیز کاهش مادهٔ تاکسیک از خصوصیات این نسل جدید از موشک‌های سری پروتون است. در نتیجه قادر است تا ۲۱ تن بار را به مدار نزدیک زمین حمل نماید. مرحله سوم این موشک توانیی حمل ۳ تون محموله به مدار زمین‌ساکن یا ۵٫۵ تن محموله مدار انتقالی‌زمین را داراست. تلاش‌هایی براش کاهش وابستگی قطعات به خارج نیز از سوی سازندگان صورت گرفته است.
بیشتر پرتاب‌های پرتون-ام از طبقهٔ بالای بریز-ام برای رسیدن به مدارهای بالاتر سود می‌برند. پرتاب‌ها نیز توسط طبقهٔ بالای بلوک-دی‌ام در زمان ارسال فضاپیمای گلوناس نیز انجام می‌شود، که برای دو پرتاب آینده با بلوک دی‌ام-۳ نیز آماده می‌گردد..[2] در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) هیچ پرتابی بدون طبقه بالایی از سوی پرتون-ام انجام نشد، به هرحال این کلاهک برای پرتاب مازول آزمایشگاهی چندمنظوره و بازوی روبوتیک اروپا (برای ایستگاه فضایی بین‌المللی) در سال ۲۰۱۳(۱۳۹۲-۳) استفاده خواهد شد.
بهبودهای پرتون-ام
در ۷ ژوئیه ۲۰۰۷ (۱۶ تیر مرداد ۱۳۸۶)، خدمات بین‌المللی پرتابی اولین موشک پرتون-ام بهبودیافته را پرتاب نمود که حامل ماهواره دایرکت‌تی‌وی-۱۰ بود که به مدار حمل می‌نمود. این ۳۲۶مین پرتاب پرتون و ۱۶مین پرتاب پرتون-ام/بریز/ام بود و نیز ۴۱مین پرتاب آی‌ال‌اس بود..[3] ویژگی وی برتری مؤثر در طبقه نخست (موشک مرحله نخست) بود، که روزآمدی در دستگاه‌های ناوبری رقمی، تانک سوخت سبکتر وفشار ورنیر قدرتمندتر بر روی طبقه بالایی بریز-ام بود. همچنین کاهش وزن کل موشک با باریکتر نمودن تانک‌های سوخت در طبقه نخست و استفاده از مواد کامپوزیتی در سایر طبقات بود. دومین پرتابی این موشک در ۱۸ اوت ۲۰۰۸ (۲۸ مرداد ۱۳۸۷) انجام شد که ماهواره اینمارست ۴ اف-۳ ار به مدار پرتاب نمود. از سال ۲۰۰۷ نسخه اصلی پرتون-ام به نفع پرتون-ام بهبودیافته کنار گذاشته شد. فرانک مکنا، مدیرعامل ای‌ال‌اس، در سال ۲۰۱۰ ار عملیات طراحی برای پرتون-۳ که قادر است تا ۶٫۱۵ تن محموله را به مدار زمین ببرد پرده برداشت.[4]
منابع
- McDowell, Jonathan. "Proton". Orbital and Suborbital Launch Database. Jonathan's Space Page.
- کربز، گانتر. «پروتون». صفحه فضایی گانتر.
- «دایرکت تی‌وی-۱۰». آی‌ال‌اس.
- «آی‌ال‌اس بدست آورد: محصول تصاحب کورنیچف». اقتصاد ماهواره. دسامبر۲۰۰۹. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)