گل گاوزبان ایرانی
گل گاو زبان ایرانی (نام علمی: Echium amoenum) یکی از گونههای سردهٔ گاوزبان است.[1]
گل گاوزبان ایرانی | |
---|---|
آرایهشناسی | |
فرمانرو: | گیاه |
(طبقهبندینشده): | گیاهان گلدار |
(طبقهبندینشده): | دولپهایهای نو |
(طبقهبندینشده): | آستریدها |
راسته: | Boraginales |
تیره: | گاوزبانیان |
سرده: | گل گاوزبان |
گونه: | E. amoenum |
نام علمی | |
Echium amoenum Fisch. & C.A.Mey. | |
تفاوت گل گاو زبان ایرانی با گیاه گاو زبان آسیایی
گل گاو زبان (از سرده Echium)، (به عربی لسان الثور) در دامنه کوههای البرز میروید و با گیاه گاوزبان (از سرده Borage) (به عربی مرماخوز) که در اصفهان و آذربایجان و شهرهای دیگر ایران و کشورهای دیگر میروید و به غلط به گل گاوزبان مشهور شدهاست، متفاوت است. هر دو گیاه از تیره گاوزبانیان هستند ولی از نظر تیره با هم متفاوتاند. برای اینکه این اشتباه که حدود چند سده است پزشکان و دارو سازان را گمراه کردهاست، از بین برود میتوان Echium را گل گاوزبان ایرانی و Borage را گیاه گاوزبان اروپایی نامید. این دو گیاه متفاوت هستند، تنها گلهایشان کمی به هم شبیه است،
خواص دارویی این دو گیاه کمی با هم تفاوت دارد. گلهای گل گاوزبان ایرانی درشت تر از گلهای گیاه گاوزبان اروپایی است. گل گاوزبان لاجوردی و شبیه گل انار بوده و تخم آن دایرهای شکل و لعابی است و در کوههای البرز بسیار زیاد یافت میشود. گیاه گاوزبان در اصفهان و آذربایجان و دیگر شهرهای ایران میروید، دارای گلهای لاجوردی و کوچک و دایرهای است. گیاه گاوزبان اروپایی از شمال آفریقا به اسپانیا برده شده و در آنجا پرورش یافته و در طب سنتی اروپا راه یافتهاست. از خواص گیاه گاوزبان اروپایی این است که عرق و ادرار را زیاد میکند.
خواص
گیاه گل گاوزبان ایرانی بهطور خودرو، در دامنهٔ کوههای البرز و همچنین در بازفت چهارمحال و بختیاری و دامنه های جنوبی رشته کوه زاگرس به بار میآید، تاکنون اهلی نشده و قابل کشت نیست. گل گاوزبان مقوی روح و اعضای رئیسه بدن بوده، حواس پنجگانه انسان را تقویت میکند. گل گاوزبان شکم را نرم و کیسه صفرا را باز میکند، اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین میبرد. از دیگر خواص گل گاوزبان این است که جوشانده آن همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت)، برسام (ورم حجاب حاجز)، مالیخولیا، جنون و رفع حواسپرتی مفید میباشد. جوشانده گل گاوزبان نشاطآور بوده رنگ رخسار را باز میکند. یکی دیگر از خواص گل گاوزبان این است که، سینه را نرم میکند، تنگی نفس و درد گلو را تسکین میدهد. یکی از خواص گل گاوزبان این است که، دلهره و وحشت را از بین میبرد و غم و غصه را کم میکند و برای کسانی که با خود حرف میزنند سودمند میباشد. جوشانده گل گاوزبان با عسل جهت تنگی نفس تجویز شدهاست. از دیگر خواص گل گاوزبان این است که، جویدن برگ تازه گل گاوزبان جهت درمان جوشهای چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است. مقدار خوراک گل آن دو مثقال تا پنج مثقال میباشد. عرق گل گاوزبان جهت بیماریهای سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.
گل گاوزبان دارای منیزیم بوده و از سرطان پیشگیری میکند. تحقیقات جدید بیانگر این مطلب هستند که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی مؤثر و بیخطر برای درمان بیماران مبتلاء به اختلال وسواسی اجباری میباشد. گل گاوزبان دارای موسیلاژ، فلاونوئید ۱۵/۰درصد و آنتوسیانین با آگلیکون دلفینیدین و سیانیدین به میزان ۳۴/۱۳ درصد و به مقدار ناچیز آلکالوئید از دسته پیرولیزیدین است. گل مرغوب گلی است که دارای دم سفید و گلبرگهای بنفش باشد. برگهای تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین C میباشد. همچنین این گیاه دارای شوره نیست، عرق و ادرار را زیاد نمیکند.
جهت مشکلات پوستی، مثل اگزما مصرف میشود. همچنین گل گاوزبان به دلیل داشتن مقدار زیادی کلسیم و آهن و مواد مغذی مثل پتاسیم، روی، ویتامینهای C و B و بتاکاروتن برای خانمهایی که دچار کمبود این مواد ضروری هستند مفید میباشد. گل گاوزبان به دلیل دارا بودن خواص تسکیندهنده برای درمان بیماریهای عصبی نیز توصیه میشود. گل گاوزبان در عین حال برای درمان افسردگی و بیتعادل روانی ناشی از دورههای قاعدگی و یائسگی مصرف میشود. این گیاه آرام بخش، در درمان جوشهای دهانی و آفت دهانی تأثیر شگرف میگذارد و معمولاً دمنوشهای این گیاه برای سرماخوردگی و در بعضی مواقع سرفههای خشک در فصل سرما جوشاندهای قدرتمند و مرهمی قوی است. این گیاه دارویی باعث کاهش تب میشود و در تمام موارد تب مثل سرخک، مخملک، آبله، کهیر و تبهای دیگر میتواند مفید باشد.
مضرات
این گیاه دارای مقدار زیادی مواد شیمیایی به نام آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی (PAS)است که مصرف زیاد این گیاه در دوز بالا یا در دراز مدت، میتواند باعث بروز سرطان کبد یا آسیب به این عضو مهم شود.[2]
نحوه استفاده
به صورت دم کرده مصرف میشود
در رسوم استان کرمان - شهرستان رفسنجان این گیاه را با ترکیب از هل و شکر بصورت قاووت آماده میکنند
منابع
- مظفریان، ولیالله (۱۳۷۵). فرهنگ نامهای گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی. تهران: فرهنگ معاصر. شابک ۹۶۴-۵۵۴۵-۴۰-۴.
- کتاب زبان خوراکیها، نویسنده:دکتر غیاث الدین جزایری
- سایت آفتاب
- شبکه تحقیقات گیاهان دارویی