گهراز
روستای گهراز یا به فارسی میانه : گاه راز ( مکان راز و نیاز )یکی از روستاهای بخش خورش رستم، شهرستان خلخال، استان اردبیل است. این روستا در جنوبی‌ترین قسمت استان اردبیل در بخش خورش رستم شمالی واقع شده است.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | اردبیل |
| شهرستان | خلخال |
| بخش | خورش رستم |
| نام‌های قدیمی | گاه راز |
| مردم | |
| جمعیت | ۰ نفر (سرشماری ۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۵۹۲ متر |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۰۳۰۳۸۹ |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | 045 |
| وبگاه رسمی | https://www.instagram.com/gehraz_ir/ |
این روستا یک روستای مذهبی بوده و عالمان زیادی از این دیار مانند: آیت الله سید برهان عظیمی و سیّد معصوم ابراهیمی، سید محمّد ابراهیمی، سید اعظم عظیمی، آقا میر مقیم و جعفر جعفری و سید معصوم نعمتی گهراز و سیدبرخاسته‌اند.
از اين روستا افرادي چون سید فخر الدین شکوری و سحرابعلی محراب پور در کنار ميرزا کوچک خان جنگلي حضور داشته‌اند؛ و در زمان جنگ ایران و عراق نیز ۷ نفر از این روستا شهيد شده‌اند.
این روستا در سال ۱۳۶۹ در اثر زمین‌لرزهٔ رودبار و منجیل دچار رانش زمين شده و از سکنه تخلیه شده و روستای جدید به کمک نهادهای دولتی در مجاورت مرکز بخش یعنی هشجین بنا نهاده شده است. تمرکز خانه ها در یک محله جدید باعث شده است تا هویت گهراز و گهرازی از بین نرود.
وجه تسميه
واژه "گَه" در زبان سانسکریت که زبان فارسی ریشه ای از این زبان است ، به معنی گرم آمده است ، که در پیشوند و پسوند نام آبادیها در لهجه های مختلف به صورت های "کَه " در نام آبادیهای کهرود و کهاب ، به صورت " گَه " در نام روستای گهراز و به صورت " تَه " در نام شهر تهران و به صورت " جَه " در نام شهر جهرم آمده که در همه ی آنها به معنی گرم می باشد. پسوند " راز " همراه نام بسیاری از آبادیها از جمله ، رازباشی ، رازبین ، رازان و در پسوند نام شیراز بکار آمده که درهمه ی آنها به معنی خانه یا جایگاه می باشد. بنابر این نام روستای گهراز در شهر خلخال به معنی جایگاه یا خانه ی گرم میباشد. واژه ی "کَهر " در زبان ترکی هم استفاده میشود ، " کَهر آت نالی نی نی " به معنی اسب گرمایی نعل نمی خواهد .
زبان
زبان مردم ساکن گهراز ترکی آذربایجانی است. که شباهت بسیاری به لهجه شیروانی جمهوری آذربایجان دارد البته نسل جدید اغلب با استفاده افراطی از کلمات فارسی زبان ترکی آذری را به یک گویش تبدیل کرده اند .
مذهب
مردم گهراز مسلمان و شيعه دوازده امامي هستند. بیشتر اهالی این روستا از سادات هاشمی بوده و از مدینه به این محل کوچ نموده‌اند.
جمعيت
آمار جمعيت روستاي گهراز به دليل مجاورت با مرکز بخش جداگانه سرشماري نميشود به همين دليل آمار رسمي از تعداد جمعيت موجود نيست. تقريبا حدود 600 نفر در حال حاضر در اين روستا سکونت دارند.
آداب و رسوم
زبان، پوشش و باورهای مردم گهراز همانند دیگر مناطق آذربایجان میباشد. مناسبت‌های گوناگونی در آن برگزار می‌گردد که به شرح زیر میباشد:
عید نوروز
نورروزنامه خوانی
به رسم سنتی دیرینه همه ساله با فرارسیدن اول اسفند ماه مراسم سنتی نوروز نامه‌خوانی درکوچه‌های این روستا اجرا میشود در این مراسم بچه‌های روستا در شب‌های اول ماه نوروز به درب منازل رفته و با خواندن نوورزنامه‌خوانی و شادباش فرارسیدن ماه نوروز از صاحب خانه هدیه می‌گیرند.
قسمتي از نوروزنامه خواني:
شکر ای خدا گئچدی زمستان، گلدی موسم باغ گلستان چمنلر اولدی سبز گلستان ای خانه صاحب از در کلان، اوشاقلار سوزه گوندری سلام دئیون بایراما چوخ وئرون زینت، رهبر ایران اولسون سلامات سوزون بایراموز اولسون مبارک، به حق طه یاسین تبارک
ودر ادامه می‌گویند:
به حق یاعلی آقای قنبر وصّی مصطفی، شیر و غضنفر کمگ اولسون سوزه ساقی کوثر بهار آمد، بهار آمد خوش آمد سوزون بو تازه بایراموز مبارک ایوز گونوز، گونوز هفتوز مبارک
چهارشنبه سوری
قورشاق سالاماق: "مراسم شال اندازی" در خانه‌های قدیمی که در وسط خانه یعنی در سقف باجه‌ای بود که با آویزان کردن ان صاحب‌خانه به عنوان عیدی به شال یا دستمال طرف عیدی خود را می‌بست
یومورتا بویاماق: رنگ کردن تخم‌مرغ در چهارشنبه‌سوری
چَرشنبهَ لیک: هدیه‌ای است که از طرف خانواده داماد به عروس یا برادر به خواهر داده میشود.
بایرام واختی: پیک نیکی است که در ایام عید برگزار میشود.
شیلان: در ترکی میهمانی عام را گویند و ولیمه‌ای را گویند که خیرات مردگان شود.
چومچه خاتئن: همان مراسم باران‌خواهی که در اکثر نقاط ایران هم به چشم می‌خورد.
خئدئر نبی: مراسمی است که در چله کوچک انجام می‌گیرد و در آن قوود بین آشنایان و همسایگان پخش میشود.
قوود الَمَک: کسانی که اقدام به تهیه قوود می‌کنند شب چله کوچک با دعوت فامیل و آشنایان به الک کردن قوود اقدام می‌کنند.
محرم
طشت‌گذاری.
شاخسین: عزاداری که یک دست بر گردن فرد دومی انداخته و با دست دیگر سینه می‌زنند، و آن به صورت یک طرفه و با افراد زیاد برگزار میشود.
مراسم شمع‌گذاری: در شب تاسوعای حسینی مردم به مساجد رفته و شمع روشن می‌کنند.
شبیه‌خوانی
منابع
الگو:اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳خ.