آرتور جفری
آرتور جفری (به انگلیسی: Arthur Jeffery) (متولد ۱۸ اکتبر ۱۸۹۲ در ملبورن - درگذشت ۲ اوت ۱۹۵۹ در سوث میلفورد، نوا اسکوتیا، کانادا) استاد استرالیایی زبان‌های سامی از سال ۱۹۲۱ در مدرسه خاورشناسی در قاهره و از سال ۱۹۳۸ تا زمان مرگش به دانشگاه کلمبیا و اتحادیه حوزه علمیه در شهر نیویورک پیوست. او نویسنده مطالعات گسترده نسخه‌های خطی خاورمیانه است. اثر مهم او شامل ماده‌هایی برای تاریخ متون قرآن است: تدوین‌های قدیمی و لغات خارجی قرآن که رد ۳۱۸ لغت خارجی (غیر عربی) را در قرآن را رهگیری کرده‌است.[1][2][3]
| آرتور جفری آرتور جفری | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۸ اکتبر ۱۸۹۲ ملبورن، استرالیا |
| درگذشت | ۲ اوت ۱۹۵۹ سوث میلفورد، نوا اسکوتیا، کانادا |
| ملیت | استرالیای |
| پیشه | خاورشناس و اسلام‌شناس |
زندگینامه
وی ابتدا كشیش كلیسای مِتُدیست شد و در دانشگاه مِلبورن به تحصیل پرداخت. خدمت سربازی‌اش را در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) در هند گذراند و هم‌زمان در آنجا به تدریس در كالج مسیحی شهر مدراس مشغول شد. در سال ۱۹۲۱، مركز مطالعات زبان وابسته به هیئت تبشیری امریكایی در قاهره توسعه یافت و با عنوان مدرسه مطالعات شرقی، زیرنظر دانشگاه امریكایی قاهره، به فعالیت پرداخت. چارلز واتسون، رئیس این دانشگاه، جفری را به همكاری با این نهاد تازه تأسیس دعوت كرد و این امر به اقامت جفری در قاهره انجامید.
جفری تحصیلات خود را در دانشگاه ادینبورو ادامه داد و در ۱۳۰۸ ش/ ۱۹۲۹ موفق به اخذ درجه دكتری شد. او در 1317 ش/ 1938 قاهره را ترك كرد و بقیه عمر خود را در كلمبیا، در سمت رئیس و استاد دانشكده زبان‌های خاورمیانه و خاور نزدیك در دانشگاه كلمبیا، سپری نمود. وی در 10 مرداد 1338/ 2 اوت 1959 درگذشت.
پژوهش‌ها
پژوهشهای جفری را، بر اساس موضوع، می‌توان به چهار دسته كلی تقسیم كرد: پژوهشهای قرآنی، مطالعاتی در باره سیره پیامبر اسلام، مقالاتی در باره رابطه اسلام و مسیحیت، و ترجمه متون اسلامی به انگلیسی. ظاهراً علاقه‌مندی جفری به مطالعات قرآنی به‌سبب معاشرت وی با گوتهلف برگشترسر بوده است. در سال 1306 ش/ 1927، برگشترسر و جفری تصمیم به چاپ قرآن گرفتند، حاوی تمام قرائات. به این منظور به گردآوری و بررسی نسخه‌های كهن قرآن، جستجو در كتابهای معتبر قرائات و استخراج قرائات گوناگون قرآنی پرداختند. مرگ برگشترسر در 1312 ش/ 1933، به انجام رسیدن این طرح را متوقف نمود. مقالاتی كه جفری در این دوره و با چنین هدفی تألیف كرده است، عبارت‌اند از: «قرائات ابن‌مِقْسَم»، «قرائات زیدبن علی» و «چند قرائت دیگر زیدبن علی». وی در این مقالات به گردآوری برخی قرائات پرداخته است. جفری در ادامه این فعالیت‌ها، كتاب المَصاحِف ابوبكر عبداللّه‌بن سلیمان سجستانی را تصحیح و با مطالبی در باره مَصاحِف كهن مندرج در متون تفسیری، در رساله منابعی برای تاریخ قرآن چاپ كرد. او منابعی را كه در بازسازی مصاحف كهن از آن‌ها استفاده نموده، معرفی كرده است. در ادامه، وی به بررسی مصحف سمرقند، كه به مصحفی از عهد عثمان شهرت دارد، پرداخت و موارد اختلاف كتابت این نسخه را با مصحف عثمان بر شمرد. از مسائل مورد علاقه خاورشناسان این دوره، گردآوری روایات و اخبار تاریخی مدعی نقصان قرآن بود، چنان‌كه نولدكه گزارش‌هایی از این دست را جمع كرده است. یكی از متون موردتوجه آنان در این باره، كتاب فضائل القرآن ِ ابوعبید قاسم‌بن سلاّم هروی است. اوتو پرتسل جفری را با نسخه خطی این كتاب در كتابخانه برلین آشنا كرد و جفری بخشی از این كتاب را با عنوان «بابُ ما رُفِعَ مِنَ الْقُرآن بَعدَ نُزولِه و لَمْ یثْبُت فی المَصاحِفِ» به انگلیسی ترجمه نمود. در ادامه چنین رویكردی، او مقاله «متنی متفاوت از سوره فاتحه» را نگاشت و ادعا كرد كه سوره فاتحه در ابتدا جزو قرآن نبوده و تنها به عنوان دعایی به هنگام تلاوت قرآن خوانده می‌شده، اما بعدها جزئی از قرآن تلقی شده است. در این مقاله، جفری متنی مشابه سوره فاتحه را به نقل از كتاب تذكرة الائمه محمد باقر بن محمد تقی لاهیجی، با انتساب نادرست آن به محمدباقر مجلسی و منبعی كه هویت آن را به نحو دقیق بیان نكرده، آورده است. با آنكه سستی عبارات این متن عربی كاملاً واضح است، جفری هیچ اشاره‌ای به این مطلب نكرده است.
تحقیق دیگر جفری، كتاب واژگان دخیل در قرآن است. این كتاب نیز حاصل نگرش خاص خاورشناسان به قرآن است. آنان اغلب با همان رویكرد نقد تاریخی متون مذهبی یهودیت و مسیحیت و با این تلقی كه كتب وحیانی، در فرآیندی تاریخی تدوین شده است، قرآن را بررسی كرده‌اند. در پی چنین رویكردی، این پرسش برای آنان مطرح شده كه مطالب موجود در قرآن، اعم از اطلاعات یهودی و مسیحی، روایات عهدین و مطالب مشابه در ادبیات مسیحیت و یهودیت از كجا آمده و تا چه حد متأثر از فرهنگ یهودی یا مسیحی بوده است. توجه خاورشناسان به موضوع واژه‌های دخیل از اواخر قرن سیزدهم/ نوزدهم آغاز شد و تحقیقات اولیه را در این زمینه، فرانكل، دوورژاك، مینگانا و هوروویتس انجام دادند. اهمیت كتاب جفری در مقایسه با تحقیقات پیش از خود، در بهره‌گیری كامل‌تر از منابع و جامعیت آن در زمان تألیف است، هر چند با توجه به پژوهش‌ها و یافته‌های اخیر، به نظر می‌رسد كه كتاب جفری نیاز به بازنگری جدّی دارد. جفری در مقدمه مفصّل خود بر این كتاب، سیری از پیدایش این بحث را به همراه آرای عالمان مسلمان در این باره آورده است.
جفری در حوزه تحقیق متون كهن اسلامی، علاوه بر كتاب المصاحف، مقدمه تفسیر المبانی فی نظم المعانی را كه متعلق به مؤلفی ناشناخته در قرن پنجم است، همراه با مقدمه تفسیر ابن‌عَطیه المحرّر الوجیز، در مجموعه‌ای با نام مقدمتان فی علوم القرآن به چاپ رساند. او مؤلف تفسیر المبانی را فردی اندلسی دانسته، در حالی‌كه مؤلف این اثر از علمای كَرّامی نیشابور و احتمالاً ابومحمدحامدبن احمدبن جعفربن بسطام طَحیری بوده است. این كتاب موردتوجه برخی قرآن‌پژوهان غربی بوده است و حتی قبل از چاپ، نولدكه و شاگردانش از نسخه خطی آن برای تألیف تاریخ قرآن استفاده كرده‌اند. عبداللّه اسماعیل صاوی با تصحیح برخی اشكالات جفری، این كتاب را در 1351 ش/ 1972 به چاپ رساند.
از دیگر مقالات قرآنی جفری است: «وضع فعلی مطالعات قرآنی»، «قرآن به مثابه كتاب آسمانی»، «تاریخ متن قرآن» و دو مقاله در باره تفسیر الهدایه و العرفان فی تفسیر القرآن بالقرآن، نوشته عالم مصری، محمد ابوزید.
جفری در حوزه مطالعات سیره، چند مقاله در باره زندگانی پیامبر با عناوین «آیا محمد(ص) از كودكی پیامبر بود ؟»، «تأملی در تاریخی بودن پیامبر اسلام» و «مسیحیان در مكه» و همچنین كتابی با نام اسلام، محمد و دین او نوشته است. او در باره رابطه اسلام و مسیحیت سه مقاله نوشت با عناوینِ «كتاب گرگوری تاتئو بر ضد مسلمانان»، «مجموعه‌ای از كتابها و جزوات نقد مسیحیت مورداستفاده مسلمانان قاهره» و «ادبیات نقد مسیحیت» در حوزه ترجمه متون، وی ترجمه كتاب شجرة الكون ابن‌عربی را در دو مقاله به چاپ رساند كه بعدها متن كامل این ترجمه در 1341 ش/1962 در لاهور به صورت كتاب منتشر شد. كتاب مهم او در این حوزه، > گزیده‌ای در باره اسلام است كه مجموعه‌ای متنوع از فرهنگ و معارف اسلامی شامل قرآن، حدیث، فقه، سیره، كلام و تصوف است.
در سال‌های اخیر، برخی از مقالات جفری تجدیدچاپ شده است. رودی پارت در كتاب قرآن، كه حاوی مقالات قرآنی خاورشناسان است، مقاله «پیشرفت در مطالعه قرآن» وی را به چاپ رسانده است. برخی از پژوهشهای وی نیز در كتاب خاستگاههای قرآن نوشته فردی با نام مستعار ابن‌وراق آمده است.
از میان تألیفات جفری، كتاب واژه‌های دخیل در قرآن مجید (تهران 1372 ش) او با ترجمه فریدون بدره‌ای به چاپ رسیده است.[2]
آثار
- The Textual History of the Qur'an
- The Mystic Letters of the Koran
- A Variant Text of the Fatiha
- The Orthography of the Samarqand Codex
- Materials for the History of the Text of the Qur'an
- The Foreign Vocabulary of the Qur'an
- A Reader on Islam
منابع
- "Arthur Jeffery". Wikipedia. 2018-09-12.
- «دانشنامه جهان اسلام - بنیاد دائرة المعارف اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۱.
- «آرتور جفری - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۱.