تاجلی بیگم
تاجلی بیگم یا شاه‌بیگی خانم، (تولد ۱۴۸۸ موصل – درگذشته ۱۵۴۰ شیراز) ملکه همسر شاه اسماعیل یکم و ملکه مادر شاه تهماسب یکم بود. تاجلی بیگم یکی از ملکه‌های قدرتمند و تأثیرگذار در امپراتوری صفویان بود.
| تاجلی بیگم | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 نگاره‌ای از تاجلی بیگم | |||||
| ملکه مادر | |||||
| تصدی | ۱۵۲۴–۱۵۴۰ | ||||
| پیشین | عالمشاه بیگم | ||||
| جانشین | سلطانم بیگم | ||||
| ملکه همسر | |||||
| حکمرانی | ۱۵۰۳–۱۵۲۴ | ||||
| جانشین | سلطانم بیگم | ||||
| زاده | ۱۴۸۸ میلادی موصل، دولت آق‌قویونلو | ||||
| درگذشته | ۱۵۴۰ (۵۲ سال) شیراز، امپراتوری صفوی | ||||
| آرامگاه | |||||
| همسر(ان) | شاه اسماعیل | ||||
| فرزند(ان) | تهماسب میرزا سام میرزا بهرام میرزا پریخان خانم مهین‌بانو خانم | ||||
| |||||
| خاندان | صفویان (هنگام ازدواج) | ||||
| پدر | محمد بیگ | ||||
| دین و مذهب | اسلام، شیعه | ||||
ملکه همسر
تاجلی بیگم دختر محمد بیگ و از ترکمانان موصل بود که در سال ۱۵۰۳ با شاه اسماعیل یکم ازدواج کرد و شهبانوی دربار صفویه شد. حاصل این ازدواج پنج فرزند به نام‌های تهماسب میرزا، سام میرزا، بهرام میرزا، پریخان خانم و مهین‌بانو خانم بود.
وی زنی زیبا، باهوش و جنگ‌جو بود به همین دلیل شاه اسماعیل او را دوست داشت و برایش شعر می‌سرود. تاجلی تنها همسر شاه بود که در شمشیرزنی مهارت داشت و همواره همسرش را در جنگ‌هایش همراهی می‌کرد. مهم‌ترین این جنگ‌ها نبرد با ازبکان و جنگ چالدران بود. او در جنگ چالدران به‌دست یکی از فرمانده‌های سپاه دشمن اسیر شد، اما با دادن یک جفت گوشواره لعل گران‌بها به اسکندر پاشا سردار سپاه عثمانی توانست فرار کند، او قبل از فرار سر اسکندر پاشا را به سلیم اول هدیه کرد.اسکندر فردی زیرکو باهوش بود.
ملکه مادر
در سال ۱۵۲۴ شاه اسماعیل فوت شد. بزرگان کشور و سران قزلباش با کمک تاجلی بیگم تهماسب میرزا را که در آن زمان ۱۰ سال داشت با نام شاه تهماسب یکم به سلطنت رساندند. تاجلی بیگم ملکه مادر شد و لقب نواب علیه را کسب کرد همچنین به رابط میان شاه و درباریان تبدیل شد به همین دلیل تهماسب او را شاه بیگی خانم (به معنای والامقام ترین بانوی دربار) نامید.
وی قصد داشت قدرت قزلباش را بر امور دولت از بین ببرد اما آن ها از تصمیم ملکه آگاه شدند و چون قدرت خود را در خطر دیدند میان شاه و ملکه مادر دشمنی ایجاد کنند، آن‌ها با این شایعه که ملکه مادر قصد برکناری شاه تهماسب و به سلطنت رساندن بهرام میرزا را در سر دارد و میخواهد حکومت را به تنهایی اداره کند، شاه را نسبت به مادرش بدبین کردند و در نهایت تهماسب، مادرش را به شیراز تبعید کرد. تاجلی در طول سفر بیمار شد و سرانجام در سال ۱۵۴۰ تنها چند ماه بعد از ورود به شیراز درگذشت. او را با احترام در قطعه بی‌بی دختران شاه‌چراغ شیراز دفن کردند.[1][2][3]
اوقاف
تاجلی بیگم علاوه بر سیاست به فعالیت‌های عمرانی علاقه داشت و از زنان خیر دوران صفوی بود. حرم فاطمه معصومه در سال ۱۵۲۰ به فرمان او بازسازی و ایوان شمالی آن ساخته شد. او همچنین دستور بازسازی پل‌دختر را در سال ۱۵۲۷ داد. از جمله دیگر آثار او بنای عمارت گنبد در اردبیل بود.[4][5]
منابع
- مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا، Tajlu Khanum، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بارگذاری ۲۲ فروردین ۱۳۹۶)
- Savory, Roger (1998). "ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ"
- Newman, Andrew J. (2008). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire
- فارسنامه ناصری، ج اوّل، ص۳۹۷
- فارسنامه ناصری، ج اول، ص۳۹۶،
- خیرات حسان، اعتمادالسلطنه، ص۳۲