جغرافیای نظامی ایران
جغرافیای نظامی ایران یک دوره کتاب ده‌جلدی دربارهٔ جغرافیای نظامی مناطق مختلف ایران است که در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی در دایره جغرافیایی ستاد ارتش توسط سپهبد حاجعلی رزم‌آرا منتشر شده‌است. رزم‌آرا در سالهای ۱۳۲۰ تا ـ۱۳۲۲، بخش‌های مختلف ایران را در قالب مجموعه مجلدات «جغرافیای نظامی ایران» توصیف کرده‌است. این مجموعه بیش از شهرها و…، به ویژگی‌های طبیعی مناطق مختلف ایران می‌پردازد.[1]
| نویسنده | حاجعلی رزم‌آرا |
|---|---|
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
| ناشر | دایره جغرافیایی ستاد ارتش شاهنشاهی ایران |
| تاریخ انتشار | ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۲ خورشیدی |
| شمار کتاب‌ها | ۱۰ |
رزم‌آرا چندین کتاب در حوزه‌های ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی-نظامی تألیف و ترجمه کرد.[2] وی از چهره‌های برتر در زمینه تلاش برای شناخت و شناسایی جغرافیای ایران بحث‌های علمی آن است. مجموعه «جغرافیای نظامی ایران» که در قطع خشتی و توسط اداره جغرافیایی ارتش (سازمان جغرافیایی بعدی) به چاپ رسید، همچنان از آثار ارزشمند در این زمینه به‌شمار می‌رود.[3] رزم‌آرا در تألیف مجموعه جغرافیای نظامی ایران بدون بودجه و هزینه زیاد، از افسران زیردست خود در نقاط مختلف کشور خواسته بود، جغرافیای منطقه خود را بنویسند. منبع آن‌ها برای ثبت اطلاعات جغرافیایی، پرسش از مطلعان محلی یا پیمایش آن افسران در مناطق مختلف بود. این پیمایش با نقشه و همه مطالب گردآوری‌شده به تهران ارسال می‌شد و رزم‌آرا با ویرایش آن‌ها، این مجموعه را جزءبه‌جزء منتشر می‌کرد.[3]
چون در آن زمان بر پایه تقسیمات کشوری مصوب نوزدهم دی ۱۳۱۶ مجلس شورای ملی، ایران شامل ۱۰ استان بود، این مجموعه نیز ۱۰ جلد است و اطلاعات آن شامل روستاها، شهرها و سایر مناطق می‌شود. برای نمونه جلد «کرمانشاهان» شامل ناحیه کرمانشاه و حتی همدان و کردستان است. رزم‌آرا در جلد «لرستان» این مجموعه، یکی از بهترین و علمی‌ترین مباحث نقادانه دربارهٔ مسئله کوچ عشایر و سیاست تخته قاپو را مطرح کرده‌است.[3]
مجموعه ده‌جلدی فرهنگ جغرافیایی ایران (مشهور به فرهنگ رزم‌آرا) که شامل اطلاعات جغرافیایی مناطق مختلف ایران است نیز به همت سرتیپ حسینعلی رزم‌آرا برادر سپهبد رزم‌آرا در سالهای ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ خورشیدی توسط دایره جغرافیایی ستاد ارتش منتشر شده‌است.[4]
منابع
- «سرگذشت تقسیمات کشوری». اطلاعات. ۲۸ بهمن ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۰ اسفند ۱۳۹۹.
- «رزم‌آرا؛ نخبه یا خائن؟ / شباهت ترور حاجعلی رزم‌آرا با جان اف کندی». خبرگزاری مهر. ۴ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۰ اسفند ۱۳۹۹.
- «کسی برای کتابی جامع دربارهٔ جغرافیای ایران همت نکرده بود». اعتماد. ۱۴ مهر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۰ اسفند ۱۳۹۹.
- «" فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها) [مشهوربه فرهنگ رزم آرا] "». سامانه کتابخانه‌های دانشگاه تهران. دریافت‌شده در ۱۰ اسفند ۱۳۹۹.