خانقین

خانَقین یا خانقی[3] (به کردی: خانه‌قین، به انگلیسی: Khanaqin) از شهرهای پرجمعیت استان دیاله در عراق در نزدیکی مرز ایران است، مردم خانقین کرد هستند و به زبان کردی کلهری تکلم میکنند[۱] [4][5][6][7][8][9] این شهر پیوندهای عمیقی از نظر فرهنگی و گویش با شهرهای مرزی استان کرمانشاه (همچون قصر شیرین، سر پل ذهاب، گیلانغرب، اسلام‌آباد غرب) و استان ایلام مانند ایوان ،سرابله، سیروان، مهران، دهلران، بدره، و ملکشاهی دارد. بسیاری از مردم این شهرها دارای نسبت خویشاوندی با یکدیگر هستند.

مختصات: ۳۴°۲۰′ شمالی ۴۵°۲۳′ شرقی
خانقین
خانقین

۳۴٫۳۴۶۹°شمالی ۴۵٫۴۰۰۶°شرقی / 34.3469; 45.4006

اطلاعات کلی
نام رسمی :خانقین
کشور :عراق
استان :

دیاله

شهرستان : خانقین
نام محلی : خانه‌قین
نام‌های قدیمی : دو خانگ (دوران ساسانی)
مردم
جمعیت۶۰۸۰۰
زبان‌های گفتاری:کردی کلهری
مذهب:سنی،[1] شیعه،[1] یارسان[2]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا :۱۸۱ متر

وجه تسمیه

نام شهر خانقین در گویش مردم بومی خانَقی (خانه‌قی) گفته می‌شود.[3] محمد محمدی ملایری بر این باور است که نام خانقین در فارسی میانه دوخانَگ (دوخانه) بوده که پس از اسلام به آن شکل عربی داده و به‌جای واژه فارسی دو، پسوند عربی ین را به آن افزودند.[10]

پیشینه

شهر خانقین در ۱۵۵ کیلومتری شمال شرقی بعقوبه، مرکز استان دیاله واقع شده‌است و در گذشته به راه خراسان معروف بود. خانقین در در دوران آشوری‌ها و اکدی‌ها راه بازرگانی دولت بوده و از آنجا به عنوان محلی برای استراحت بازرگانان ایرانی و هندی استفاده می‌شد که رهسپار آنجا می‌شدند.[11] همچنین جاده ابریشم پس از گذر از کرمانشاه و قصرشیرین از این شهر نیز می‌گذشته‌است.

حمداله مستوفی در تاریخ ۷۴۰ ه۰ق خانقین را همراه با قصرشیرین و حلوان از بلاد عرب ذکر می‌کند شهر خانقین امروزه به عنوان یکی از مناطق مورد بحث و جدال میان دولت مرکزی عراق و دولت سرزمین کردستان عراق به‌شمار می‌آید و ادارات دولتی این شهر بعد از سقوط رژیم سابق عراق در سال ۲۰۰۳ توسط دولت اقلیم کردستان عراق اداره می‌شود.[11]

در زمان صدام حسین و در پی سیاست عربی‌سازی او، شمار زیادی از مردم خانقین و روستاهای آن به جنوب عراق منتقل شدند و محله‌هایی عرب‌نشین از کوچیدگان عرب در خانقین درست شد. برای نمونه: محله «شعله» در ارکوازی، «۷ نیسان» در کاریز، الاشتراکیة در ملک‌شاه، «آبو عبیدة ابن الجراح» در عالی‌آبه، کویخا زوراب و «التآمیم» در توله‌فروش. در هر محله ۱۰۰ تا ۱۵۰ خانوار عرب مستقر شدند.[12]

مراکز آموزش عالی

در حال حاضر دو مرکز آموزش عالی در خانقین فعالیت می‌کند:

پل الون

پل الون در مرکز شهر خانقین و بر روی رودخانه الوند واقع است که از کوه‌های دالاهو در کرمانشاه سرچشمه گرفته و پس از گذر از سرپل ذهاب و قصرشیرین وارد استان دیاله در بخش کردنشین عراق می‌شود و نام رودخانه دیاله به خود می‌گیرد. ساسانیان در آن دوران به علت سیلاب‌های شدید این پل را که از ۲۴ پایه تشکیل شده‌است بنیاد کردند و تا دوران یاقوت حموی نیز این پل پابرجا بوده‌است. این پل در دوران ساسانی‌ها بدین شیوه کنونی نبوده، بلکه پهنای این پل ۱۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶ متر بوده‌است.

بر پایهٔ منابع تاریخی برای نخستین بار پل اَلوَن ۱۶۰۰ سال پیش در شهر خانقین ساخته شد و بعد از تخریب آن بار دیگر در سال ۱۸۶۰ توسط خواهر محمدعلی میرزای دولتشاه، والی سابق کرمانشاه مرمت و بازسازی شد. وی در سال ۱۸۵۵ برای زیارت اماکن مقدس شیعیان در کربلا و نجف اشرف راهی خانقین شد، اما در آن سال با سیلاب سختی مواجه شده و تصمیم می‌گیرد هزینه سفر خود را به علاوهٔ هزینه‌ای بیشتر برای ساخت پلی در خانقین صرف کند. وی شماری معمار اصفهانی را با خود به خانقین آورد و با استفاده از چوب گردوی واردشده از کرمانشاه این پل ساخته شد.[11]

منابع
  1. ^ سایت http://www.khanaqin.com/ و نسخه‌های انگلیسی و عربی
  1. دانشنامه اسلام:خانقین
  2. سایر فرق> غلات (اهل حق)
  3. کریم احمد، فاضل (ماموستا جعفر). ۲۰۱۷. تاریخ خانقی، سلیمانیه: بنیاد فرهنگی جمال عرفان.
  4. «https://web.archive.org/web/20200317100540/http://bot.gov.krd/farsi/garmian-administration/khaniqin». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  5. «http://www.shiitestudies.com/article_19301.html». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  6. «https://rch.ac.ir/article/Details?id=11157». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  7. «https://lastsecond.ir/reviews/39143-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%DB%8C%D9%86». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  8. «https://rch.ac.ir/article/Details/8379». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  9. «https://www.alaedin.travel/travelguide/iraq/khanaqin». https://www.alaedin.travel/travelguide/iraq/khanaqin. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  10. محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس ۱۳۷۵.
  11. پل الون هدیه یک دختر قاجاری به شهر خانقین. در: آکانیوز. بازدید: سپتامبر ۲۰۰۹.
  12. وبگاه خانقین (به کردی سورانی). بازدید: سپتامبر ۲۰۰۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.