خرید موشک اس-۳۰۰ توسط ایران
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی یک رشته موشک‌های پیشرفته ضدهوایی موسوم به تور-ام ۱ را در قراردادی ۷۰۰ میلیون دلاری از روسیه دریافت کرد. وزیر دفاع روسیه در همان تاریخ اعلام کرد که در صورت تمایل ایران، روسیه آماده خواهد بود تا سیستم‌های دفاعی بیشتری را به ایران بفروشد.[1]
همزمان، خبرهایی مبنی بر وجود مذاکراتی میان دولت ایران و بلاروس برای فروش موشک‌های پیشرفته ضدهوایی اس-۳۰۰ در اختیار دولت بلاروس به ایران منتشر شد که بلافاصله دبیرخانۀ شورای امنیت بلاروس تکذیب کرد.[2]
کمتر از یک سال بعد مصطفی محمد نجار، وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران، گفت که روسیه سیستم موشک‌های ضدهوایی اس-۳۰۰ را تحویل ایران خواهد داد.[3]
اما دولت روسیه در واکنش، فروش موشک‌های اس-۳۰۰ به ایران را تکذیب کرد. در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۰۸ میلادی آندری نسترنکو سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در مورد احتمال فروش موشک‌های اس-۳۰۰ روسیه به ایران گفت: «ما مکرراً در بالاترین سطوح سیاسی گفته‌ایم که قصد تحویل این نوع سلاح‌ها را به کشورها در مناطق بی‌ثبات نداریم و این کار نه با منافع سیاسی کشور ما سازگار است و نه با هدف حفظ ثبات در این مناطق از جهان».[1][4] این ممنوعیت در در ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ (۱۳ آوریل ۲۰۱۵) به فرمان ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه لغو شد.[5]
سفر وزیر دفاع ایران به روسیه
دی ۱۳۸۷ وزیر دفاع ایران از تحویل این سیستم خبر داد و بهمن ماه همان سال مصطفی محمد نجار وزیر دفاع ایران برای مذاکرات مربوط به این سیستم به ایران به روسیه سفر کرده‌است. قراردادی میان طرفین جهت دریافت ۵ سامانه اس ۳۰۰ به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار منعقد شده بود اما روسیه از تحویل آن به ایران خودداری می‌کند.[6]
در عین حال منابع روسی گفته‌اند که این کشور فروش این سامانه به ایران را تا هنگام دیدار رؤسای جمهور آمریکا و روسیه در آوریل ۲۰۰۹ به تعویق خواهد انداخت.[7]
مخالفت‌ها
وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا در واکنش به خبرهای مبنی بر تلاش ایران برای خرید موشک‌های اس-۳۰۰ از روسیه، با نگران‌کننده خواندن چنین معامله‌ای، از بالا رفتن توان دفاعی نظامی جمهوری اسلامی ایران، ابراز نگرانی شدید کرد.[1]
اسرائیل نیز در واکنش به احتمال انجام چنین معامله‌ای، با ابراز نگرانی از در اختیارگرفتن جمهوری اسلامی ایران به موشک‌های اس-۳۰۰ معتقد است که اگر قرار به حمله به ایران باشد، این حمله باید پیش از نصب سامانه موشکی ضد هوایی اس – ۳۰۰ روسیه در ایران صورت گیرد.[8]
ممنوعیت تحویل موشک‌ها پس از قطعنامه‌های سازمان ملل
نیکولای ماکارف، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح روسیه در روز چهارشنبه ۲۲ سپتامبر برابر با ۳۱ شهریور ۱۳۸۹ اعلام کرد که روسیه به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، تصمیم گرفته‌است که موشک‌های اس-۳۰۰ را به ایران تحویل ندهد و موشک‌های اس-۳۰۰ بی تردید شامل تحریم است.
او در پاسخ به این سؤال که آیا قرارداد مربوط به خرید این سیستم دفاع موشکی با ایران لغو خواهد شد یا خیر گفت: «این مسئله به رفتار ایران بستگی دارد».
ولادیمیر پوتین، نخست وزیر روسیه حدود سه ماه پیش و در دیدار با نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهوری فرانسه از تعلیق تحویل موشک‌های اس-۳۰۰ به ایران خبر داده بود.
این تصمیم با استقبال فرانسه و آمریکا مواجه شد اما خشم مقامات ایران را برانگیخت.[9]
پس از این اظهار نظر دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری روسیه، فرمان منع فروش موشک‌های ضد هوایی اس – ۳۰۰ و تسلیحات سنگین دیگر به ایران را امضا کرد. البته در یک رژه ارتش ایران، یک سامانه بسیار شبیه به سامانه اس-۳۰۰ نمایش داده شد. همچنین در یک مستند لبنانی به نام لبه پرتگاه مسعود جزائری از برخورداری ایران از سامانهٔ بومی معادل سامانه اس-۳۰۰ خبر داد. سرتیپ فرزاد اسماعیلی نام این سامانه بومی را باور ۳۷۳ اعلام کرد.
لغو ممنوعیت فروش
چند روز پس از تفاهم هسته‌ای لوزان در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴، ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، در ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ (۱۳ آوریل ۲۰۱۵) طی فرمانی ممنوعیت تحویل سامانه‌های موشکی دفاع هوایی اس – ۳۰۰ به ایران را لغو کرد. فرمان پوتین پس از سفر علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به روسیه صادر شد.[5]
دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین در یادداشتی در مورد سند لغو ممنوعیت تحویل موشک‌های اس سیصد به ایران اعلام کرد: «فرمان رئیس جمهور روسیه، ممنوعیت انتقال سامانه‌های موشکی دفاع هوایی اس سیصد را از طریق خاک روسیه از جمله به شکل هوایی، انتقال از فدراسیون روسیه به جمهوری اسلامی ایران و نیز انتقال به جمهوری اسلامی ایران خارج از قلمرو فدراسیون روسیه به صورت دریایی و هوایی را لغو می‌کند.»
واکنش اسراییل
وزیر اطلاعات و امور راهبردی اسرائیل در نخستین واکنش مقامات اسرائیلی به خبر تحویل اس-۳۰۰ به ایران گفت که تحویل این سامانه به ایران نتیجه مشروعیت بخشیدن به جمهوری اسلامی ایران در تفاهم هسته‌ای لوزان است.[10]
منابع
- مسکو طرح فروش موشک پیشرفته به ایران را انکار کرد (بی‌بی‌سی فارسی)
- بلاروس فروش موشک اس ۳۰۰ به ایران را تکذیب کرد (رادیو فردا)
- گمانه‌زنی‌های تازه درباره فروش موشک‌های اس ۳۰۰ به ایران (رادیو فردا)
- روسیه: به «مناطق ناآرام» موشک پیشرفته نمی‌فروشیم (رادیو زمانه)
- فرمان «پوتین» برای لغو ممنوعیت فروش اس-300 به ایران، خشم اسرائیل!/ شمخانی: تأثیر سیاست‌های ثبات آفرین ایران در این دستور خبرگزاری انتخاب
- ««اس۳۰۰، محور مذاکرات وزیر دفاع در روسیه»». رادیو زمانه. ۳۰ بهمن ۱۳۸۷.
- «روسیه: تا زمان ملاقات مدودف و اوباما به ایران S-300 نمی‌دهیم». عصر ایران. ۱ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۰۹.
- اسراییل، روسیه را از فروش تسلیحات به ایران بازمی‌دارد؟ (بی‌بی‌سی فارسی)
- روسیه: موشک‌های اس-۳۰۰ بی تردید مشمول تحریم است (بی‌بی‌سی فارسی)
- واکنش اسراییل به فروش سامانه اس-۳۰۰ به ایران خبرگزاری انتخاب
پانویس
در رزمایش اخیر ارتش جمهوری اسلامی ایران نوعی موشک ضد هوایی که شباهت بسیاری به اس - ۳۰۰ داشت به نمایش درآمد که بسیاری از نظرها را به خود جلب کرد.
جستارهای وابسته
- اس-۳۰۰