دیده‌بان (لارستان)
(دیده‌بان) نام یکی از روستاهای جنوب استان فارس است که در بخش صحرای باغ از توابع شهرستان لارستان واقع شده‌است.
جمعیت دیده‌بان بر اساس آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ حدود ۳۰۰۰ نفر می‌باشد.
نقشه روستای دیده‌بان
وضعیت طبیعی روستای دیده‌بان در جنوب غربی دشت صحرای باغ در دامنه شمالی ارتفاعات بهاش قرار دارد. این دشت بر اثر چین خوردگی زاگرس ایجاد شده. است ارتفاعات اطراف دشت متشکل از سنگ‌های آهکی می‌باشد و در حاشیه ارتفاعات مذکور گچ مشاهده می‌شود و سطح و سیعی را به خود اختصاص داده‌اند که به دلیل دانه ریز بودن و ماسه سنگی و کنگو که به همدیگر پیوسته هستند از نفوذ پذیری مناسبی برخوردار بوده‌است.
وجود ثار بجا مانده ار سدهای قدیمی در اطراف روستا خود نشانه این است که در گذشته‌های دور فراوانی و آبادانی طبیعی بسیار زیادی در این ناحیه وجود داشته‌است.
در اطراف روستا دشتی پهناور قرار دارد که پر از درختان کنار و بوته‌های گیاهی خوردنی وطبی است. همچنین در نزدیکی روستا نخلستان بزرگی بنام (مغدان دیده‌بان) وجود دارد.
این نخلستان تاحدود ٣٠ سال پیش نیز سرپا و سرسبز بوده و اهالی روستا از ثمره آن‌ها امرار معاش می‌نموده‌اند ولی به مرور زمان و با گرایش به سمت شهرنشینی و مهاجرت اکثر سکنه جهت امرار معاش بهتر به شهرها، اکنون این درختان خرما دیگر ارزش درآمدی برای مردمان روستا ندارند و فقط در ایام نوروز و سایر تعطیلات از آن‌ها به عنوان محلی برای گذران اوقات استفاده می‌شود.
قلعه دلو (dolow) نام قلعه قدیمی در روستای دیده‌بان می‌باشد. این قلعه که بر بالای کوهی بلند در مجاورت روستا قرار دارد، مربوط به دوران قبل از اسلام می‌باشد، دوره‌ای که قوم‌هایی با مسلک زرتشتی در این قلعه سکونت داشته و از این قلعه به عنوان محل زندگی و دیده‌بانی برای خود استفاده می‌کردند. بعدها با ورود اسلام به ایران و عزم یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) به نام شاه زندو در مسلمان کردن مردم این خطه، به وسیله سرداران سپاه خود به این منطقه حمله کرده و آن را به‌طور کامل به همراه قلعه دلو تصرف کردند.
آن‌ها با رهبری شخصی به نام شیخ ابوالقاسم به اتفاق خانواده و همراهان به عنوان اولین سکنه مسلمان، روستای دیده‌بان را برای همیشه به عنوان محل زندگی انتخاب کردند. این کار باعث شد تا اقوام بومی دیده‌بان نیز مسلمان شوند.
در جنوب روستا به دلیل گسترش رسوبات مخروط افکنه ای که همان رسوبات دانه درشت آبرفتی می‌باشد وضعیت آب زیر زمین مناسب بوده که در حال حاضر آب شرب مورد نیاز دهستان فداغ، ازقناتهای دیده‌بان و دهستا ن عمادده تأمین و ازمسیر این روستا می‌گذرد. ضخامت آبرفت در این قسمت بیش از ۸۰ متر بوده و به سمت شمال از ضخامت آن کاسته می‌شود. از لحاظ جریان آب‌های سطحی در محدود حوزه نفوذ نیز مسیلی تحت عنوان مسیل تنگ قلات در مجاورت روستا از سمت شمال به طرف جنوب عبور می‌نماید.
در خصوص پوشش گیاهی نیز گونه‌های دارویی نظیر گون، درمنه، بادام کوهی، آویشن،آنغوزه، انجیر کوهی و بنه در ارتفاعات و دامنه مشاهده می‌گردد و در قسمت دشت نیز دارای پوشش گیاهی ودرختچه‌های بیابانی می‌باشد.
وضعیت اقلیمی
در مورد وضعیت اقلیمی نیز این روستا دارای اقلیمی خشک و آب و هوای گرم با تابستانهایی گرم و خشک می‌باشد. به وطور کلی این روستا نیز مانند سایر مناطق گرم و خشک تقریباً دارای دو فصل تابستان طولانی و گرم و زمستانی کوتاه و سرد می‌باشد.
متوسط بارندگی سالیانه به استثنای فصل خشکسالی ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر می‌باشد. متوسط درجه حرارت سالیانه نیز بر اساس آمار ایستگاه لار تقریباً معادل ۷/۲۳ درجه سانتی گراد و میانگین حداکثر ۲/۲۹ درجه سانتی گراد مطلق سالیانه ۶/۴۵ درجه سانتی گراد میانگین حداقل و حداقل مطلق به ترتیب ۴/۱۵ و ۱۹ درجه سانتی گراد است.
از لحاظ رطوبت نسبی نیز حداکثر میانگین رطوبت نسبی با ۳/۶۰ متعلق به دی ماه و حداقل میانگین آن با ۲/۳۷ درصد به خرداد ماه اختصاص دارد. از لحاظ جهت وزش بادها نیز در زمستان بیشتر غربی ـ شرقی در فصل گرما به خصوص تابستان جنوب ـ غرب می‌باشد.
وضعیت اجتماعی و فرهنگی
زبان ساکنین زبان لاری با گویش خاص دیده‌بانی می‌باشد که در شاخه زبان‌های ایرانی جنوب غربی قرار می‌گیرد. این گویش را می‌توان به پارسی میانه ارتباط داد. این گویش گونه جنوب غربی خالصتر از گویش پارسی مدرن است که تحت تأثیر گویش‌های شمالی قرار گرفته‌است. نکته جالب توجه دراین گویش وجود یک حرف از حروف الفباست که تابحال در هیچ‌یک از گویش‌های فارسی ایرانی مشاهده وشنیده نشده و به غیرازاهالی دیده‌بان و فداغ هیچ‌کدام ازمردمان روستاها و بخش‌های لارستان و ایران قادر به تلفظ آن نیستند. این حرف، حرفی ست ما بین حرف (گاف) و (نون) که نوشته نیز نمی‌شود.
دین دین اهالی اسلام ومذهب آنهاشیعه دوازده امام می‌باشد.
مشخصات عمومی
روستای دیده‌بان واقع در بخش صحرای باغ از بخش‌های شهرستان لار واقع در استان فارس از لحاظ موقعیت در ۰۶ ۲۷ ۲۷ درجه عرض شمالی و ۳۱ ۵۳ ۵۳ درجه طول شرقی واقع شده‌است از لحاظ موقعیت عمومی در جنوب غربی دشت صحرای باغ و در مجاورت ارتفاعات کوه بهاش از رشته کوه‌های زاگرس جنوبی قرار دارد. این رشته کوه وکوه گاوبست مرز میان استان فارس و استان هرمزگان می‌باشد.
کشاورزی، دامداری پیشهٔ اکثر اهالی است. کم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، کشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو کرده‌است به طوری که تعداد زیادی از اهالی روستا در شهرهای دیگر کشور از جمله بندرعباس، شیراز و اصفهان ساکن هستند.
بهترین فصل از چهار فصل برای تمامی دیده‌بانی‌ها فصل بهار است که بسیاری ازسبزی‌های خوردنی و دارویی که از باران رحمت الهی به دست می‌آید در دشت‌های سرسبز دیده‌بان به وفور یافت می‌شود. قارچ‌های خوراکی غیرسمی، با نام‌های محلی (اکال akal – خیرkheyr– دل dol)که در این فصل از سال در اطراف روستا می‌روید باعث خوشحالی و مسرت دیده‌بانی‌ها می‌شود.
به خاطر فراوانی این نعمت خدادادی از شهرهای اطراف بخصوص شهرهای گراش -اوز و دهستان فداغ به این روستا مراجعه و از آن لذت می‌برند. دراین فصل در دشت‌های اطراف روستا عموماً انبوه جمعیتی که در پی یافتن قارچ هستند به چشم می‌خورد.
وضعیت اقتصادی
اقتصاد اهالی روستای دیده‌بان بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است، امابدلیل مهاجرت اکثریت سکنه به شهرها و خشکی آب و هوا و کمبود باران ونبودن منبع درآمد در روستا امروزه عده قلیلی که در روستا ساکن هستند عموماً به رانندگی- کارگری ساختمانی- مغازه داری و کارمندی به صورت خیلی محدود می‌پردازند و آنهاکه درشهرها به زندگی می‌پردازند .
| BERKAH BARKAH.jpg | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | لارستان |
| بخش | صحرای باغ |
| جمعیت | ۳۰۰۰ نفر |
| پیش‌شمارهٔ تلفنی مرکز | ۰۷۸۲۲۳۷ |
منابع
{پانویس} گردآوری توسط:موسا نوشادی www.didebani.com