سلطنت زنان

سلطنت زنان (به ترکی استانبولی: Kadınlar saltanatı)، دوره‌ای از تاریخ امپراتوری عثمانی که به مدت ۱۳۰ سال بود. در آن دوره زنان سلطنتی از جمله والده سلطانها، خاصگی سلطانها، و حتی دختر سلطان[یادداشت 1] در امور سیاسی و اجتماعی دولت دخالت می‌کردند و حتی به تدریج شخصاً دولت را اداره می‌کردند. این دوران از زمان سلیمان قانونی در سال ۱۵۳۴ شروع شد هنگامی که خرم سلطان به عقد رسمی سلطان درآمد و بعد از مرگ مادر سلطان حفصه سلطان اداره کاخ را برعهده گرفته و حتی در جلسات دیوان همایونی سلطان را بیشتر اوقات بدون آن که خودش کنار سلطان باشد در مکانی خارج از جلسه همراهی می کرد و در نبود مقامات و سران دولتی به سلطان مشاوره می داد و تا حد زیادی در مسائل سیاسی و جانشینی و عزل و نصب بسیاری از افراد مهم امپراتوری تاثیرگذار بود. به دنبال آن خاصگی سلطان‌های دیگری در طول قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی به عقد سلاطین عثمانی درآمدند و در مقام همسر و مادر سلطان قدرت گرفتند. در این دوره زنان به ساخت‌وساز بناهای باشکوه و کارهای بشردوستانه پرداختند و گاهی برای دفاع از امپراتوری عثمانی مشارکت داشتند و هزینه‌های زیادی پرداخت کردند.[1]

بخشی از مجموعهٔ
تاریخ
امپراتوری عثمانی
گاه‌شمار
ظهور (۱۲۹۹–۱۴۵۳)
  • ظهور عثمان
  • فترت (۱۴۰۲–۱۴۱۳)
  • سقوط قسطنطنیه
عصر کلاسیک (۱۴۵۳–۱۵۶۶)
دگرگونی (۱۵۶۶–۱۷۰۳)
  • دوره کوپرولو (۱۶۵۶–۱۷۰۳)
رژیم قدیمی (۱۷۰۳–۱۷۸۹)
افول و نوسازی (۱۷۸۹–۱۹۰۸)
انحلال (۱۹۰۸–۱۹۲۲)
  • دور دوم مشروطیت (۱۹۰۸–۱۹۲۰)
  • جنگ جهانی اول (۱۹۱۴–۱۹۱۸)
  • تجزیه (۱۹۱۸–۱۹۲۲)
تاریخ‌نگاری (غزا، زوال)

دوران سلطنت زنان

حفصه سلطان، مادر سلطان سلیمان، با به دست آوردن مقام والده سلطان راه را برای سلطنت زنان هموار کرد و قبل از مرگ او در سال ۱۵۳۲، خرم سلطان به عقد سلطان سلیمان در آمد. او پس از مرگ حفصه سلطان اداره حرم‌سرای سلطان را به دست گرفت و به مشاور سلیمان تبدیل شد. او در سال ۱۵۳۶ باعث اعدام ابراهیم پاشا و در سال ۱۵۵۵ باعث اعدام احمد پاشا شد. وی در سال ۱۵۳۷ رستم پاشا را به دیوان معرفی کرد و در انتصاب شاهزادگان به عنوان ولیعهد سلطنت نقش مستقیم داشت. خرم در سال ۱۵۵۳ موفق شد همسرش را نسبت به شاهزاده مصطفی، بدبین کند و باعث اعدام او شد. او از سال ۱۵۳۵ به عنوان ملکه رسمی دربار عثمانی با ملکه‌های سرزمین‌های دیگر نامه‌نگاری می‌کرد و دارای دیپلماسی سیاسی بود. او در سال ۱۵۵۳ باعث جنگ میان عثمانی و صفویان شد. او همواره مانع حمله به سرزمین مادری خود می‌شد و برای پادشاه لهستان نامه می‌نوشت. خرم سلطان به عنوان زنی آزاد اجازه خیرات در سرزمین‌های مقدس را دارا بود. خرم به ساخت‌وساز علاقه‌مند بود. او دستور ساخت مجموعه خاصگی سلطان را صادر کرد و به فقیران توجه نشان می‌داد.[2][3][4]

پس از مرگ خرم سلطان، دخترش مهرماه سلطان قدرت را به دست گرفت. از آنجایی که او تنها دختر سلیمان بود در نزد پدرش محبوب بود و بعد از مرگ مادرش اداراه حرم‌سرای سلطان را به دست گرفت و در زمان سلطنت برادر کوچک‌ترش سلیم دوم مانند والده سلطان برای او عمل کرد. وی به اصلاح امور مالیاتی عثمانی پرداخت. وی دستور ساخت سه مسجد را صادر کرد و از ثروت فراوانی برخودار بود. مهرماه همانند مادرش دارای سیاست خارجه بود و با پادشاهان دیگر سرزمین‌ها نامه‌نگاری داشت. او بعد از مرگ تمامی اموالش را برای دخترش عایشه هماشاه سلطان باقی گذاشت. فرزندان و نوادگان وی در عثمانی جایگاه بالایی داشتند.

نوربانو سلطان همسر عقدی سلیم دوم و والده سلطان پسرش مراد سوم بود. وی در زمان سلطنت همسر و پسرش مشاور آن‌ها بود. او اولین زنی بود که بعد از سپری کردن دورانش به عنوان خاصگی سلطان لقب والده سلطان را کسب کرد و به همین دلیل پسرش لقب والده عتیق را به او داد. او دارای دیپلماسی سیاسی قدرتمندی بود. نوربانو دستور ساخت مسجد والده عتیق را صادر کرد.

صفیه سلطان همسر عقدی مراد سوم و والده سلطان پسرش محمد سوم بود. وی پش از مرگ نوربانو سلطان مشاور همسرش شد و بعداً مشاور پسرش شد. او هنگامی که پسرش در جنگ بود شخصاً دولت را اداره می‌کرد. صفیه سلطان همانند نوربانو دارای دیپلماسی قدرتمندی بود. وی در اعدام سوکلو محمد پاشا نقش داشت. او در سال ۱۶۰۳ باعث اعدام یمشجی حسن پاشا شد. صفیه در زمان سلطنت نواده‌هایش احمد و مصطفی مورد احترام بود و از وی به عنوان بانوی خاص عثمانی یاد می‌شود. حلیمه سلطان همسر محمد سوم و والده سلطان مصطفی یکم بود. او در دوره اول سلطنت پسرش نایب‌السلطنه او بود و در دوره دوم نیز شخصاً دولت را اداره می‌کرد.[2][5]

کوسم سلطان، قدرتمندترین زنِ تاریخ عثمانی بود. او همسر احمد یکم و والده سلطان مراد چهارم، ابراهیم یکم و محمد چهارم بود. او قوانین عثمانی را تغییر داد، مانع اعدام مصطفی یکم به دست احمد شد و بعداً مصطفی را به سلطنت رساند. کوسم سلطان در دو دوره نه ساله و سه ساله نایب‌السلطنه شد و حتی زمانی که نایب حکومت نبود به‌عنوان والده سلطان همواره قدرتمند بود. کوسم تنها والده‌ای بود که کشته شد و لقب والده شهید را کسب کرد و از وی به عنوان زنی خیرخواه یاد می‌شود زیرا او دستور ساخت چندین خیریه را صادر کرد. تورخان سلطان همسر ابراهیم یکم و والده سلطان محمد چهارم و نایب‌السلطنه او بود. او در سال ۱۵۵۶ قدرتش را به کوپرلو محمد پاشا، منتقل کرد اما همواره مشاور سلطان باقی ماند و قدرتمند بود. او دستور ساخت چندین قلعه را برای محافظت از مرزهای عثمان صادر کرد و ساخت مسجد ینی‌والده در زمان او کامل شد.[6][7][8]

پایان سلطنت زنان

در سال ۱۵۵۶ تورخان سلطان قدرتش را به وزیراعظم کوپرلو محمد پاشا منتقل کرد و زمانی که محمد چهارم در سال ۱۶۶۲ قدرت را رسماً به دست گرفت حکمرانی مادرش به پایان رسید اما وی تا زمان مرگش قدرتمند بود. پس از مرگ تورخان سلطان قدرت زنان حرم بسیار کم شد. دلیل دیگر پایان دوره این بود که بعد از محمد چهارم، سلطان‌هایی که به سلطنت رسیدند سن بالایی داشتند بنابراین نیازی به نایب و مشاور نداشتند. بیشتر آن‌ها نیز تا زمان سلطنت از مادرشان دور بودند و زنان حق نداشتند که در هیچ اموری حتی در مسائل حرمسرا دخالت کنند و بخاطر دوری زنان از فرزندانشان که باعث کاهش شدید نفوذ مادرانشان بر آن‌ها می‌شد و قدرت واقعی والده سلطان‌ها در دولت به تدریج کمتر شد و به جایی رسید که آنها در کاخ سلطنتی نیز زندگی نمی‌کردند و این به معنای دور ماندن از فرزند خود و سیاست های دولتی بود. یکی دیگر از دلایل پایان دوره این بود که بعد از ابراهیم یکم قدرت خاصگی‌ها کاهش یافت و بعداً در زمان سلطنت مصطفی دوم این عنوان حذف شد. بنابراین قدرت همسر سلطان‌ها بسیار کاهش یافت.[2][7]

فهرست زنان قدرتمند
نام گلنوش سلطان القاب خاصگی سلطان _ والده سلطان تولد ونیز اصالت یونانی مرگ ۱۷۱۵ همسر محمد چهارم فرزندان مصطفی دوم _ احمد سوم دوره تا سال ۱۷۱۵
خرم سلطان خاصگی سلطان
(۱۵۳۲ – ۱۵۵۸)		 ۱۵۰۴ روهاتین، اوکراینی، متولد روسیه ۱۵ آوریل ۱۵۵۸ سلیمان یکم شاهزاده محمد
مهرماه سلطان
شاهزاده عبدالله
سلیم دوم
شاهزاده بایزید
شاهزاده جهانگیر		 ۱۵۳۴ – ۱۵۵۸
مهرماه سلطان شاهزاده‌خانم ۱۵۲۲ ترک عثمانی ۲۵ ژانویه ۱۵۷۸ رستم پاشا عایشه هماشاه سلطان
سلطانزاده محمد بیگ
سلطانزاده عثمان بیگ		 ۱۵۵۸ - ۱۵۷۸
نوربانو سلطان خاصگی سلطان
(۱۵۶۶ – ۱۵۷۴)
والده سلطان
(۱۵۷۴ – ۱۵۸۳)		 ۱۵۲۵ یهودی ونیزی ۷ دسامبر ۱۵۸۳ سلیم دوم گوهرخان سلطام
اسماخان سلطان
مراد سوم
شاه سلطان		 ۱۵۶۶ - ۱۵۸۳
اسماخان سلطان شاهزاده‌خانم ۱۵۴۵ ترک عثمانی ۷ اوت ۱۵۸۵ سوکلو محمد پاشا سلطانزاده ابراهیم پاشا
گلرخ خانم سلطان
سلطانزاده محمود بیگ		 ۱۵۷۴ - ۱۵۸۵
صفیه سلطان خاصگی سلطان
(۱۵۷۵ – ۱۵۹۵)
والده سلطان
(۱۵۹۵ – ۱۶۰۴)		 ۱۵۵۰ ونیزی یا آلبانی ۱۸ نوامبر ۱۶۱۸ مراد سوم محمد سوم
شاهزاده محمود
عایشه سلطان
فاطمه سلطان		 ۱۵۸۳ - ۱۶۰۵
حلیمه سلطان والده سلطان
(۱۶۱۷ – ۱۶۱۸)
(۱۶۲۲ – ۱۶۲۳)
نایب السلطنه
(۱۶۱۷ – ۱۶۱۸)		 ۱۵۷۲ آبخازی، قفقاز ۱۶۲۴ محمد سوم شاهزاده محمود
مصطفی یکم
دلربا سلطان		 ۱۶۱۷ - ۱۶۲۳
کوسم سلطان خاصگی سلطان
(۱۶۰۵ – ۱۶۱۷)
والده سلطان
(۱۶۲۳ – ۱۶۴۸)
نایب السلطنه
(۱۶۲۳ – ۱۶۳۲)		 ۱۵۸۹ یونانی، متولد تینوس، ونیز ۲ سپتامبر ۱۶۵۱ احمد یکم شاهزاده محمد
مراد چهارم
شاهزاده قاسم
ابراهیم یکم
گوهرخان سلطان
عایشه سلطان
فاطمه سلطان
خان‌زاده سلطان		 ۱۶۲۳ - ۱۶۵۱
تورخان سلطان خاصگی سلطان
(۱۶۴۲ – ۱۶۴۸)
والده سلطان
(۱۶۴۸ – ۱۶۸۳)
نایب السلطنه
(۱۶۵۱ – ۱۶۵۶)		 ۱۶۲۷ روسی ۴ اوت ۱۶۸۳ ابراهیم یکم محمد چهارم
بیخان سلطان
گوهرخان سلطان		 ۱۶۵۱ - ۱۶۸۳

یادداشت
  1. مهرماه سلطان تنها شاهزاده‌خانم قدرتمند در سلطنت زنان بود. او قدرتمندترین و ثروتمندترین شاهزاده‌خانم در تاریخ عثمانی بود. اسماخان سلطان نیز به عنوان دختر بزرگ سلیم و همسر وزیراعظم قدرتمند بود.

منابع
  1. Kumar, Lisa, ed. (2017). Encyclopedia of World Biography. Farmington Hills, MI: Gale. pp. 305–306. ISBN 9781410324139.
  2. Peirce, Leslie (1988). "Shifting Boundaries: Images of Ottoman Royal Women in the 16th and 17th Centuries". Critical Matrix: Princeton Working Papers in Women's Studies.
  3. Yermolenko, Galina (April 2005). "Roxolana: "The Greatest Empresse of the East"". Muslim World. 95 (2): 234 – via EbscoHost.
  4. "Reference to Roxelana's Russian origin removed from label near her tomb in Istanbul at Ukraine's request". Interfax-Ukraine. Retrieved 2019-03-01.
  5. Peirce, Leslie (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York, NY: Oxford University Press. p. 58.
  6. Peirce, Leslie (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press.
  7. Peirce, Leslie (1988). The Imperial Harem: Gender and Power in the Ottoman Empire, 1520-1656. Ann Arbor, MI: UMI Dissertation Information Service. p. 106.
  8. Kathernie Nouri Hughes "The Mapmaker's Daughter" The Confessions of Nurbanu Sultan,1525-1583.ISBN 978-1-88-328570-8
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.