شهر جدید
شهر جدید (نوین شهر) یا شهر برنامه‌ریزی‌شده (به انگلیسی: planned city) شهری است که از ابتدا ساخت آن برنامه‌ریزی شده و معمولاً با اهداف زیست محیطی، اقتصادی و سیاسی اجتماعی در زمین‌هایی ساخته شده که پیشتر بدون استفاده بودند.[1]
در ایران ۲۰ نوین شهر در کنار کلانشهر های تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج و ... ساخته شده است. نوین شهرهایی مانند پردیس، پرند، گلبهار، سهند، بهارستان، اندیشه، هشتگرد و.... در سال‌های اخیر به دلیل افزایش امکانات نوین شهرها و افزایش کیفیت زیست در آنها، شاهد استقبال از سکونت در چنین شهرهایی هستیم. اصطلاح شهر جدید همچنین به جوامع برنامه‌ریزی‌شده جنبش شهرهای جدید به ویژه در بریتانیا اشاره دارد. در بسیاری از کشورهای جهان، ساخت شهرهای برنامه ریزی شده وجود دارد. گاهی برای پایتخت نیز شهر جدیدی بنا می‌شود.
دلایل ایجاد
افزایش جمعیت و سیر مهاجرت‌های داخلی به سوی قطب‌های اقتصادی کشور خصوصاً پایتخت نه تنها بر ساختار اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی آنها تأثیرگذار بوده‌است بلکه ساختار کالبدی شهرهای کشور را نیز دگرگون ساخته است. گسترش ابعاد فیزیکی شهرها، توسعه شهر و اسکان غیررسمی قشرها تازه شهرنشین در حومه‌های شهرهای بزرگ کشور و ازدیاد قیمت زمین و مسکن در محدوده شهرها، عملاً تهیه مسکن برای طبقات کم درآمد یا با درآمد متوسط را بسیار مشکل و حتی غیرممکن ساخته است. تحولات جمعیتی و اقتصادی کشور خصوصاً از چهار دهه گذشته تا کنون از سویی متأثر از رشد روند سرمایه‌داری و به موازات آن کاهش فعالیت‌های کشاورزی در روستاها قبل از انقلاب، جنگ تحمیلی و رشد بی‌سابقه جمعیت در این دوره است. در سال ۱۳۶۵ تهران و مشهد دارای بیش از یک میلیون نفر جمعیت بوده‌اند. در سال ۱۳۷۰ چهار شهر تهران، مشهد، اصفهان و تبریز هم به کلانشهرهای میلیونی کشور پیوسته‌اند و به احتمال قوی در سال‌های آتی اهواز و قم نیز به کلانشهرهای کشور اضافه خواهند شد. احداث شهرهای جدید بعد از انقلاب، تفاوت عمده‌ای با شهرهایی دارد که قبل از انقلاب به منظور احداث صنایع و اسکان کارکنان آنان ساخته شده‌اند. مانند پولادشهر، مس سرچشمه، شهرک صنعتی البرز و نظایر آنها، شهرهای جدید نسل بعد از انقلاب مانند شهرهای جدید حومه کلانشهرهای دیگر کشورها به منظور ساماندهی و توسعه برنامه‌ریزی شده شهرهای بزرگ برای اولین بار در ایران بنیان گذاشته شد.[2] برخی اهداف از ایجاد شهرهای جدید به صورت خلاصه بیان می‌شود:
- جلوگیری از توسعه بی‌رویه مادرشهر
- جذب سرریز جمعیت با ایجاد کانون‌های اشتغال در شهر جدید
- جلوگیری از بالا رفتن قیمت زمین در مادرشهر
- جلوگیری از ایجاد حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ
- سبک شدن بار ترافیک در داخل مادرشهر
- تنزل بهای تمام شده واحدهای مسکونی به علت پایین بودن بهای زمین با توجه به نسبت هزینه ساخت و قیمت زمین در شهرهای بزرگ و در نتیجه امکان ارائه مسکن به مردم
- انتقال کارگاه‌ها از مادرشهر به شهر جدید
- و…[3]
جالب است بدانید برخی از معروفترین شهرهای جهان، شهرهای برنامه ریزی شده یا شهر جدید بوده اند. از جمله دهلی نو در هند، برازیلیا در برزیل، واشنگتن در آمریکا، اسلام آباد پاکستان، ابوظبی در امارات، آنکارا در ترکیه کاپبرا در استرالیا، نورسلطان در قزاقستان و ...
در ایران
در ایران بیش از ۲۰ شهر جدید(نوین شهر) ساخته شده یا در حال ساخت می‌باشند که اکثراً اطراف کلانشهرها مانند تهران, مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز و کرج قرار گرفته‌اند. آمار نشان می‌دهد در پی جهش قیمت مسکن در کلانشهرها، تقاضای سکونت در شهرهای جدید اطراف آنها به میزان دو برابر میانگین ۲۳ ساله افزایش یافته‌است. هم‌اکنون پرند پرجمعیت‌ترین شهر جدید (نوین شهر) کشور است و پس از آن شهرهای اندیشه و صدرا، پردیس تهران و گلبهار مشهد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.[4]
جستارهای وابسته
- فهرست شهرهای جدید
منابع
- Nilsson, Leonard; Gil, Jorge (2019), D'Acci, Luca, ed., "The Signature of Organic Urban Growth", The Mathematics of Urban Morphology, Modeling and Simulation in Science, Engineering and Technology, Springer International Publishing, pp. 93–121, doi:10.1007/978-3-030-12381-9_5, ISBN 9783030123819
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ فوریه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۷.
- http://www.yjc.ir/fa/news/4397621/ضرورت-ایجاد-شهرهای-جدید
- «شهر پرند مقصد اول مهاجرت به شهرهای جدید». آینه صنعت.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Planned community». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۵ مه ۲۰۲۰.