طایفه تفنگچی
زیستگاه
طایفه تفنگچی در دهستان گورانی دالاهو (واقع در استان کرمانشاه) سکونت دارند.[1]
مرکز ییلاقی طایفه تفنگچی تختگاه و شاهمار و کچک‌بل و مله کبود است. قبل از سال ۱۳۳۲ قمری (۱۲۹۲ خورشیدی و ۱۹۱۳ میلادی) به چهارکلاو و دار دیون و تپه‌بور در آن سوی دیاله کوچ کرده و زمستان را به گله‌داری و مرتع‌چری در آن نواحی که جزء زهاب بود، می‌گذراندند.
جمعیت‌شناسی
جمعیت این طایفه قریب هزار خانوار است، پیروی دین یارسان هستند و به گویش کردی جنوبی با لهجه ویژه مردم گوران تکلم می‌کنند.
طوایف و تیره‌ها
تفنگچی شامل دو تیره فرج سلطانی و فرامرز سلطانی می‌باشد، تیره غالب که مشهور به تیره محمد الله‌یار (دانیالی) می‌باشد، از آغاز تشکیل سازمان ایلی، ریاست طوایف مزبور را داشته‌اند.
وجه تسمیه
چون طایفه مزبور دسته مقدمه الجیش فوج و تیراندازان با تفنگ آتشین و گلوله ورشو بوده، و در این امر مهارت تمام داشته‌اند، به تفنگچی اشتهار یافته‌اند.[2]
اوضاع جغرافیایی و سیاسی
مردم طایفه تفنگچی تقریباً در قسمت شمالی گوران زندگی می‌کنند. سرزمین عشایر تفنگچی ناحیه بزرگی است که عشایر در آنجا اسکان یافته‌اند و ییلاق آنان نیز به شمار می‌رود و در آنجا مقداری زمین زراعتی آبی و دیمی نیز دارند. در فصل تابستان برای درو و برداشت غلات و چرای پس مانده محصولات درو شده به آنجا می‌روند. محل گرمسیری این طایفه، جگیران و میش رنگین است. چراگاه بهاره شان کوه‌های بنی گز و هلول است. تمام قسمتهای ییلاقی عشایر طایفه تفنگچی و ایل گوران به واسطه دارا بودن خاک بسیار مرغوب، بهترین محل برای احداث باغ و کشت میوه‌های دانه ریز و سردسیری است. این ناحیه به دلیل عدم وجود راه‌های ارتباطی مناسب و زمستانهای طولانی و بارش برف سنگین و قطع ارتباط ساکنان این ناحیه با شهرها، از بسیاری پیشرفتهایی که نصیب نواحی همجوار گردیده، بی بهره مانده‌است.[3]
در حال حاضر به‌طور کلی ایل گوران یکجانشین شده‌اند و در محل خود بکار کشاورزی، دامداری و صنایع دستی (به‌طور محدود) فرش، جاجیم و جوال بافی، می‌پردازند.[4]
به لحاظ سیاسی اوج اقتدار ایلی و آوازه طایفه تفنگچی در ایام تصدی فرامرز سلطان فرزند رستم سلطان است که در زمان تصدی حکمرانی مسعود میرزا ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه بر سراسر ایران غربی و مرکزی بود. این دوره مصادف با تعدی بیش از حد فرمانروایان دست نشاندهٔ ظل السلطان و متقابلاً ایجاد یک اتحاد بین ایلات همجوار بود که نشات گرفته از اعتقاد مذهبی آنان و اشاره رهبر مذهبی گوران (آقا سید رستم) بود. نهایتاً طوایف گوران قلعه زنجیری، کرندی، کلهر متحد شدند و برآداب و یاسای ایلی و عقیدتی خود هم پیمان شدند و سوگند یاد کردند که بر علیه حکومت ظل السلطان قیام کنند، زیرا وی با عوارض سنگین و مالیات‌های طاقت فرسا و بیگاری رعایا در صدد تشکیل دولت در درون دولت بود و از دست‌نشاندگانش جز پول نخواسته و آنها را در اجرای هر ظلمی آزاد می‌گذاشت. چون حسین خان (سردار معظم) رئیس ایل گوران بنابر شیوه محافظه‌کارانه خود از شرکت در اتحاد خودداری کرد، فرامرز سلطان خود علم قیام را به دست گرفت و بعد از چهارماه گفتگو و جنگ سرانجام قیام با شکست مواجه شد و فرامرز سلطان به دست حاکمان آن زمان در اصفهان به دار آویخته شد و جنازه او را در بارگاه بابا یادگار به خاک سپردند.[5]
پس از فرامرز سلطان، فرزندش جهانبخش خان (ضرغام السلطنه) به ریاست طایفه تفنگچی رسید و آخرین ایل بیگی طایفه تفنگچی، حسین خان دانیالی فرزند ضرغام السلطنه بود که بعد از پدر در طایفه محل رجوع و احترام بود و تا فروپاشی تشکیلات سیاسی سنتی ایلات و طوایف به سال ۱۳۴۱ شمسی رتق و فتق امور طایفه را به عهده داشت. این خاندان به مناسبت انتساب به نیای اولیه خود، نام خانوادگی دانیالی دارند.
منابع
- ایل‌ها و طایفه‌های عشایری کرد ایران. سید علی میرنیا: تهران، مؤسسه آموزشی و انتشاراتی نسل دانش ،۱۳۶۵، ص ۱۰۹
- جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (ایلات و طوایف کرمانشاهان). محمد علی سلطانی: تهران، محمدعلی سلطانی، ۱۳۷۲، ص ۳۹۱
- کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن جلد دوم. ایرج افشار (سیستانی): تهران، انتشارات زرین ،۱۳۷۱، ص ۱۲۳۸
- فرهنگ جغرافیایی شهرستانهای کشور (شهرستان کرمانشاه). سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (معاونت سنجش از دور و جغرافیا- اداره کل جغرافیایی):تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۰، ص۱۴۷
- حمید احمدی. «جغرافیای تاریخی و تاریخ تصویری مختصر ایل گوران» (۱۵ دی ۱۳۸۹)، بازبینی ۲۳ خرداد ۱۳۹۶