میراث فرهنگی و معنوی ایران
میراث فرهنگی و معنوی ایران یا میراث فرهنگی ناملموس ایران:
میراث فرهنگی و معنوی یا میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در یک دورهٔ زمانی را دربر می‌گیرد یا راه و روش رفتار در جامعه که معمولاً قوانین رسمی عمومی برای کارکرد در یک فضای فرهنگی خاص هستند.
این موارد شامل ارزش‌های اجتماعی، هنرهای نمایشی، هنرهای دستی و سنتی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهای زیبایی شناسانه و معنوی، بیان هنری، زبان و دیگر جنبه‌های کارکردهای انسانی است. به‌طور کلی حفظ میراث معنوی دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی است.
میراث فرهنگی و معنوی ایران در یونسکو
آثار زیر تا کنون با نام ایران در یونسکو به ثبت رسیده‌اند:
میراث فرهنگی و معنوی استانهای ایران
- استان آذربایجان شرقی: برای نمونه: داستان عاشیقی «عاشیق غریب و صنم»، مهارت ساختِ «ساز قوپوز» تبریز، مهارت سنتی «منبت چوب» تبریز، مهارت سنتی «آهنگری بازار» تبریز، مهارت فنون سنتی «چاقو سازی» در شهر بناب، تبریز خاستگاه «خط نستعلیق»، رسم چهارشنبه خاتون «چهارشنبه ننه» در روستای آق منار شهرستان ملکان، مهارت پخت نان محلی «کوکه» شهرستان خامنه، مهارت پخت «فطیر سنتی» بستان آباد، مهارت سنتی پخت «آش قوروت قیله» ارس (جلفا)، مهارت تهیه «کفش سنتی و دست دوز» تبریز و ثبت «عاشیق سلجوق شهبازی» به‌عنوان «گنجینه زنده بشری در موسیقی ایرانی»[1]
- استان آذربایجان غربی: (۲۸ مورد) برای نمونه: مهارت ساخت تنور سنتی، مهارت ریزه کاری چوب و فن و مهارت تهیه گچ نیم کوب[2]
- استان اردبیل: برای نمونه: فن آهنگری سنتی (دمیرچلیک) و مراسم سنتی احسان و نذری حسینیه متبرکه اوچدکان اردبیل[3]
- استان اصفهان: برای نمونه: آیین نخل‌گردانی روستای وش شهرستان نطنز، عزاداری زنجیرزنی پنج محله رهنان، مراسم سنتی ملّی مذهبی جیرجیرونی روستای دستجرد جرقویهٔ علیا، مهارت پخت خوراک آیینی گوشت لوبیا سرکه شیره کاشان، فن و هنر ساختن و نواختن نی هفت‌بند اصفهان، فن و مهارت نقده‌دوزی، کاشی معرق، مهارت سنتی پخت خورش ماست، مهارت دوخت پوشاک ابیانه، پرده‌خوانی وزوان، متل اُشتر، نخل‌گردانی نیاسر[4]
- استان البرز: برای نمونه: مراسم پنجه پیتک طالقان، مراسم تیزه ماسیزه طالقان، مراسم شب چله طالقان، نوروز خوانی طالقان، علامت سازی سنتی، شیوه سنتی ساخت نتبور یک تکه، قفل سازی بر اساس حروف ابجد، مشبک منبت چوبی[5]
- استان ایلام: (۱۷۲ مورد) برای نمونه: وای مقامی هوره[6] مراسم چمر، تعزیه، تقویم سنتی، موسیقی مقامی هوره و مور، بازی پلان، آیین طلب باران، ئلپه رگه، آیین سنتی ازدواج، مراسم اسب و کتل، چاینه، تاسوعای تکیه سید، سفره بی‌بی سه شنبه، آیین گله درو، دوزله نوازی و آیین همیاری در پشم چینی دام[7]
- استان بوشهر: (۵۲ اثر) برای نمونه: ۱۹ اثر آن در مورد فرهنگ عاشورا شامل: تعزیه، سینه زنی بوشهری، شروه خوانی، علم کشون 'خورموج'، علم گردانی 'درودگاه'، نان پوشی، مختک، نگهداری فانوس‌های روشن در تنور، سنج و دمام، شهید کردن علم، پخت هریسه، خاکسپاری شهیدان کربلا 'گناوه'، پامنبری، گندم کوبی 'شبانکاره'، پخت آش بوشهری، هیامظلوم، گرده بخشو، شبیه گردانی عاشورا و تعزیه قانیان در بندر ریگ)[8]
- استان تهران: برای نمونه: ایثار آتش‌نشانان پلاسکو[9]
- استان چهارمحال و بختیاری: (۴۸ مورد)[10] برای نمونه: پیته (درمان بیماری شاربن)، فنون تهیه مشک دوغ و آب در فرهنگ بختیاری و ترانه محلی گلی گلی[11]
- استان خراسان جنوبی: (۵۰ اثر) برای نمونه: مهارت ساخت سرمه چشم، مهارت چادر شب بافی سرایان، مهارت پخل بافی، مراسم شمع روشن کردن سرایان، مراسم بی بی گردی روستای کارشک قاین و مهارت چاقوسازی روستای آبییز[12]
- استان خراسان رضوی: برای نمونه: نقش اشعار جعفرقلی زنگلی در فرهنگ عامه کرمانج‌های خراسان، آیین علم‌بندان شهرستان خلیل‌آباد، بازی محلی «شِو و دوق»، دانش سنتی استفاده از گیاه کما در ششتمد سبزوار رقص کردی کرمانج‌های خراسان، سوزن‌دوزی لایین، دانش سنتی تهیه کشمش، موسیقی عاشق‌های کرد خراسان، مراسم سنتی قوچ گذار در کلات نادری، جاجم‌بافی لایین خراسان، گلیم‌بافی آغداش و مهارت دوخت پوشاک کردی زنان لایین[13]
- استان خراسان شمالی: (۵۶ اثر)، برای نمونه: آیین سینه زنی حسن - حسین خراسان شمالی در حوزه عادات‌ها و رسوم اجتماعی و در حوزه فنون و مهارت‌ها نیز، پرونده فنون و مهارت پی تاوه بافی در شیروان، فنون و مهارت چوخه بافی در شیروان و در شاخه موسیقی سنتی، موسیقی نواحی (مقامی) قوشمه نوازی خراسان شمالی[14]
- استان خوزستان: مراسم آیینی استقبال از ورود کاروان امام رضا به ایران در خرمشهر، برپایی بازار عیدیا (بی‌بی خِریجِه) بهبهان و مهارت گلیم‌بافی هفتکل (گلیم قشقایی)[15]
- استان زنجان: برای نمونه: موسیقی عاشیقی زنجان، گویش خویینی، چاقوسازی زنجان، چاروق دوزی زنجان و ملیله کاری زنجان[16]
- استان سمنان: (۶۱ اثر) برای نمونه: مراسم معنوی شامل: گل غلتان نوزاد در دامغان، نذر سمنو پزان در سمنان، تهیه آب دعا در شاهرود، آئین‌های مرتبط با ازدواج در استان، نخل‌گردانی در مهدیشهر و شهمیرزاد. صنایع دستی شامل: مفرش‌بافی پاده، دست‌بافته‌های سنتی امیریه، نظام آبیاری دامغان و سمنان، جاجیم‌بافی در سمنان، مهارت شماره‌دوزی سنگسری، مهارت فن لاک‌تراشی کالپوش.[17]
- استان سیستان و بلوچستان: (۵۰ اثر) برای نمونه: «پوچ مولکی کوم بلوچ، مهارت تهیه پوشاک بلوچ‌ها»، «مهارت دوخت پوشاک سیستان»، «تجگی‌پزی، خوراکی آئینی نوروزی در سیستان»، «پلاس بافی، مهارت بافت سیاه چادر در سیستان»، «نان نو، خوراکی نوروزی»، «بوی مردگو، آئینی برای آمرزش رفتگان و درگذشتگان قبل از ایام نوروز در سیستان»، «سنت علفه، سنت نوروزی برای افزایش میزان محصول و دوری از چشم زخم»، «بهارگاه جشن نوروز»[18]
- استان فارس: (۵٢ اثر) برای نمونه: فالوده شیرازی، جوک کاری، مراسم سینه زنی قطاری، منبت، دست بافته‌های فارس، پوشاک عشایری، مراسم عزاداری امام حسین، عروسک مینا، عروسک جی جی بی جی، مراسم چهارشنبه سوری، قنات سعدی (حوض ماهی سعدی)، مراسم کلاه کنی شهر لطیفی، مهارت تهیه مهیاوه در لار، همچنین مراسم پرچم سرخ حسینی شهرستان داراب، شام غریبان نوبندگان شهرستان فسا، خاتم سازی، دستمال بازی عشایری، مراسم شب برات لاری‌ها، آیین حلیم پزان اقلید و آیین کلوخ پزان اقلید [19]
- استان قزوین: (۷۳ اثر) برای نمونه: مهارت سنتی پخت شیرینی اتابکی یا ولیعهدی قزوین، مهارت سنتی پخت قیمه نثار، مهارت سنتی پخت شیرینی حاج کریمی قزوین، مهارت سنتی پخت شیرینی بهشتی قزوین، مهارت سنتی پخت قرابیه قزوین، باقلوای سنتی قزوین و دانش بومی کشت سنتی گیاهان دارویی منطقه الموت[20]
- استان قم: برای نمونه: هنر مروار بافی، هنر سراجی، هنر مجلد سازی «صحافی سنتی»، پرونده فن و مهارت معرق چوب و فنون و دانش نقاشی پشت شیشه[21]
- استان کردستان: (۵۸ اثر) برای نمونه: روش روخوانی قراآن با عنوان حنجی کردن، ذکر دراویش طریقت قادریه، روش دف‌نوازی و ساخت دف در کردستان، ساخت سنگ آسیاب، مراسم شاه حسین‌خوانی سریش‌آباد، هنر و روش مغارکاری در کردستان، دانش و مهارت بومی سقزگیری[22]
- استان کرمانشاه: برای نمونه: ارغوان بافی در روستای داریان شهرستان پاوه، شیوه سنتی سقزگیری، هنر تعزیه خوانی در روستای فش شهرستان کنگاور، و مراسم سنتی و دیرینه آگر نوروزی در روستای زردویی بخش باینگان شهرستان پاوه[23]
- استان گلستان: فن پخت خورش ماش پتی گرگان، فن پخت نخودپلوی گرگان، فن و مهارت شَموشه‌بافی روستای زیارت گرگان، فن و مهارت لاک‌تراشی گلستان، مراسم آیینی‌مذهبی عید قربان در بین قوم ترکمن، مراسم آیینی‌مذهبی یارمضان قوم ترکمن و تایمِل سازی (قایق‌سازی سنتی بندر ترکمن)[24]
- استان لرستان: [و فرهنگ لکی] برای نمونه: واز لُری علی سُنَه، ترانه لری سیت بیارم، دانش و فرهنگ گاه‌شماری و ستاره‌شناسی لکی (در فهرست در خطر و نیازمند پاسداری فوری)، شاهنامه‌خوانی لکی (در فهرست در خطر و نیازمند پاسداری فوری)، ورشوسازی بروجرد، مهارت ساختن سرنا در لرستان، مهارت و فنون ساخت کمانچه در لرستان، ساز و دول لکی مقام‌های سرنا در مناطق لک‌نشین، هنر ساختن و نواختن بِلور (نی چوپانی لکی) و هنر ساختن و نواختن تَمیره (تنبور لکی)[25]
- استان مرکزی: مراسم نخل گردانی تفرش، نراق، خمین، علم گردانی هزاوه، حلوای روستای ابراهیم‌آباد اراک، تقسیم آب کهک تفرش، فتیر و کسمه اراک، آواها و لالایی‌های محلی روستای هزاوه و جشن انگور روستای گوره زار خنداب[26]
- استان همدان: (کلا ۳۳ اثر) برای نمونه: مهارت نمد مالی روستای شوند، پالان‌دوزی یا لایه دوزی، شیره پزی انگور مانیزان و شیره سفید ملایر، سراجی همدان، مهارت پخت عیران شوربا کبودر آهنگ، سنگ‌تراشی، مهارت پخت شاطه حلوا، مهارت چاقو سازی همدان، نقاشی روی سفال همدان ولالجین، مهارت دباغی سنتی، مهارت اولیه باسلق ملایر، مروار بافی، مهارت پخت شیرینی سنل[27]
جستارهای وابسته
- ادعاهای دیگران درباره میراث فرهنگی و معنوی ایران
- میراث فرهنگی و معنوی بشر
- فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو
- فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران
- فهرست پیشنهادی ثبت میراث جهانی یونسکو در ایران
- فهرست مشاهیر ایران در یونسکو
- فهرست آثار ثبت شده ایران در یونسکو
منابع
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/10/21/1625466/12-میراث-ناملموس-آذربایجان-شرقی-در-فهرست-آثار-ملی-ثبت-شد
- https://www.yjc.ir/fa/news/6329959/۳-اثر-آذربایجان-غربی-در-فهرست-میراث-معنوی-کشور-ثبت-شد
- http://www.irna.ir/ardebil/fa/News/82355893
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹.
- https://www.isna.ir/news/91062112844/ثبت-23-اثر-تاریخی-فرهنگی-و-معنوی-استان-البرز-در-فهرست-آثار-ملی
- http://ilampooya.ir/34311/آوای-مقامی-«هوره»-در-فهرست-آثار-معنوی-استان-ایلام-ثبت-شد%5Bپیوند+مرده%5D
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/01/25/710952/16-اثر-معنوی-ناملموس-ایلام-در-فهرست-آثار-ملی-ثبت-شد
- http://www.irna.ir/fa/News/83031127
- http://www.ana.ir/news/182092
- https://www.farsnews.ir/news/13950719001258/ثبت-ملی-5-آیین-محرم-در-میراث-معنوی
- http://www.irna.ir/chb/fa/News/81473800
- http://www.irna.ir/skhorasan/fa/News/82745654
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹.
- http://www.irna.ir/nkhorasan/fa/News/82374878
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹.
- https://www.mehrnews.com/news/1435351/پنج-اثر-فرهنگی-ناملموس-زنجان-در-فهرست-میراث-معنوی-کشور-ثبت-شد
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸.
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/05/04/1475242/8-اثر-فرهنگی-معنوی-سیستان-و-بلوچستان-در-فهرست-آثار-ملی-کشور-ثبت-شد
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/10/1144720/50-پرونده-میراث-معنوی-استان-فارس-در-فهرست-ملی-قرار-گرفت
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/06/24/1829311/73-اثر-ناملموس-قزوین-در-فهرست-میراث-ملی-کشور-ثبت-شده-است
- https://www.isna.ir/news/97062010309/۵-پرونده-میراث-ناملموس-استان-قم-ثبت-ملی-شد
- https://www.isna.ir/news/96032212691/۵۸-اثر-معنوی-استان-کردستان-در-فهرست-آثار-ملی-قرار-دارد
- http://www.iribnews.ir/fa/news/1439078/ثبت-4-اثر-استان-کرمانشاه-در-فهرست-میراث-معنوی-ملی
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸.
- http://www.irna.ir/hamedan/fa/News/82119548
پیوند به بیرون
- فهرست آثار ملّی ایران ( میراث فرهنگی ناملموس) وبگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.