نایب‌الحکومه

نایب‌الحکومه (به انگلیسی: lieutenant governor) شخصی است که به نیابت از حاکم (والی)، بر یک قلمرو فرمان می‌رانَد. قلمروِ نایب‌الحکومه در دوره‌های زمانی و کشورهای مختلف، متفاوت است و ممکن است از یک ایالت تا یک شهر متغیر باشد.

در ایران

روزنامه اختر در شماره ۵۱ خود به تاریخ ۶ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ قمری (۱۳ فروردین ۱۲۵۱) حدود حکمرانی نایب‌الحکومه را پایین‌تر از والی ذکر کرده‌است.[1] نایب‌الحکومه که در دوران قاجاریان به آن پیشکار حکومت نیز می‌گفتند[2] مسئول ادارهٔ «بلوکات»، «شهرهای جزو بلوکات» و «نواحی»، «دهات» و «کرسی‌های ولایات» —به استثنای دارالخلافهٔ تهران— بود.[3] مطابق قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام مصوب سال ۱۲۸۶ شمسی، انتصاب کدخدای هر روستا از اختیارات نایب‌الحکومه بود.[4] قلمروی حکومتِ نایب‌الحکومه بلوک بود که معادل با بخش در تقسیمات فعلی است.[5] همچنین طبق نظام‌نامهٔ بلدیه‌ها مصوب سال ۱۳۰۹ شمسی، رئیس بلدیه پس از تصویب نهایی وزارت داخله انتخاب می‌شد؛ اگر وزارت داخله صلاح می‌دید ریاست بلدیه را بر عهدهٔ حاکم یا نایب‌الحکومه می‌گذاشت.[6] حدود اختیارات، وظایف و جایگاه قانونی نایب‌الحکومه توسط قانون تقسیمات کشور مصوب سال ۱۳۱۶ به بخشدار واگذار شد.[7]

جستارهای وابسته

• معاون رئیس

پانویس

1. احمدزاده، «مراحل سه‌گانهٔ تحول دولت…»، ۲۹.
2. امین، «نظام قضایی ایران…»، ۴۵.
3. حبیبی، «اصطلاحات حقوق اداری و دیوانی…»، ۳۶.
4. یوسفی‌فر و جنگجو، «جایگاه و ساختار منصب کدخدا…»، ۳۱–۳۲.
5. ریاحی، پاکالین و اوزون چاریشلی، «بلوک».
6. خدامی، نورائی و فروغی ابری، «بررسی عملکرد بلدیه…»، ۵.
7. بابک، «تاریخچهٔ تقسیمات اداری کشوری…»، ۷۷.

منابع

• احمدزاده، محمدامیر (پاییز ۱۳۹۶). «مراحل سه‌گانهٔ تحول دولت در ایران دوره ناصرالدین شاه قاجار». تاریخ اسلام و ایران. دانشگاه الزهرا. ۲۷ (۳۵): ۹–۳۴. doi:10.22051/hii.2017.15373.1368 – به واسطهٔ نورمگز.
• امین، سید حسن (پاییز و زمستان ۱۳۸۲). «نظام قضایی ایران از آغاز قاجار تا انقلاب مشروطیت». پژوهش حقوق عمومی. دانشگاه علامه طباطبایی. ۵ (۹): ۲۹–۷۲. شاپا 2476-6216 – به واسطهٔ نورمگز.
• بابک، عباس (تیر ۱۳۸۴). «تاریخچهٔ تقسیمات اداری کشوری: جایگاه قانونی استاندار، فرماندار و بخشدار». حافظ. ۲ (۱۶): ۷۵–۸۰ – به واسطهٔ نورمگز.
• حبیبی، حسن (زمستان ۱۳۸۱). «برخی از ویژگی‌های زبانی و نمونه‌هایی از اصطلاحات حقوق اداری و دیوانی در سه قانون مهم مجلس اول دوره مشروطه». نامه فرهنگستان. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ۷ (۲۰): ۱۴–۳۷. شاپا 1025-0832 – به واسطهٔ نورمگز.
• خدامی، مهدی؛ نورائی، مرتضی؛ فروغی ابری، اصغر (پاییز ۱۳۹۷). «بررسی عملکرد بلدیه در دورهٔ پهلوی اول، نمونه پژوهی شیراز». پژوهش‌های تاریخی. دانشگاه اصفهان. ۱۰ (۳۹): ۱–۲۳. doi:10.22108/jhr.2017.100486 – به واسطهٔ نورمگز.
• ریاحی، وحید؛ پاکالین، محمدزکی؛ اوزون چاریشلی، اسماعیل حقی (۱۳۷۷). «بلوک». در حداد عادل، غلامعلی. دانشنامه جهان اسلام. ۴. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی. شابک ۹۶۴-۴۴۷-۰۰۴-۴.

• یوسفی‌فر، شهرام؛ جنگجو، شهناز (پاییز ۱۳۹۳). «جایگاه و ساختار منصب کدخدا در مدیریت روستایی ایران از مشروطه تا پایان حکومت پهلوی اول؛ (۱۲۸۵ تا ۱۳۲۰ / ۱۹۰۶ تا ۱۹۴۱ م)». پژوهش‌های تاریخی. دانشگاه اصفهان. ۶ (۲۳): ۲۷–۴۸. doi:10.22051/hii.2017.15373.1368 – به واسطهٔ نورمگز.