نوغاب (گناباد)
نوقاب نام محله ای با قدمت تاریخی در شهرستان گناباد و یكی از مناطق مركزی گناباد می باشد. محتمل است اصل آن نوک آب باشد. نوقاب در مشرق گناباد و در سه كیلومتری این شهر قرار گرفته است.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | گناباد |
| بخش | مرکزی |
| نام محلی | نِقوُ |
| نام‌های دیگر | نوک آب |
اطلاعاتی در مورد نوقاب
نوقاب مردمی مذهبی و مهمان نواز دارد. آنها از قدیم تا به امروز بسیاری از آیین قدیمی خود از جمله آیین تعزیه خوانی و نخل‌گردانی را حفظ کرده اند.
در نوقاب مردم در تجارت و كسب خیلی ماهر و از سایر مناطق گناباد ورزیده تر و سابقا مركزیت تجاری داشته است در حدی كه آنجا را كوی بازرگانان نامیده اند و نیز از زمان ورود کامیون‌های بنز سری ال به ایران اکثریت مردم از زمان انقلاب تا به امروز در زمینه صنعت حمل و نقل كشوری بیشترین سهم را بر عهده داشته‌اند و به همین علت گناباد داراي بزرگترين ناوگان حمل و نقل برون شهري در استان خراسان رضوي مي باشد. لازم به ذکر است که اندکی از مردم نوقاب نیز قبل از کامیون های بنز هم کامیون‌های شورلت بنزینی داشته اند که در آن زمان در هیچ جای گناباد یافت نمی‌شده است.
علاوه بر این نوقاب، در عرصه کشاورزی نیز حرفی برای گفتن دارند. آب کشاورزی از 10 شبانه روز از 24 شبانه روز آب قنات قصبه و آب قنات خود نوقاب و نیز نه چاه نیمه عمیق تأمین میشود و اراضی کشاورزی آن نیز حدود چند صد هکتار است. در اراضی کشاورزی نوقاب اغلب گندم، جو، پنبه، ذرت، چغندر، یونجه و زعفران کاشته میشود و در باغ‌ها نیز اغلب درختان میوه همچون انگور، انار و انواع آلو و نیز درخت پسته کاشته شده‌است.
تعزیه خوانی و نخل گردانی
آیین تعزیه خوانی و نخل گردانی از جمله مراسم ماه محرم است و ریشه ای طولانی در تاریخ و مخصوصا نوقاب گناباد دارد که ریشه آن برمیگردد به حدود 200 سال پیش (حدودا اواخر دوره زندیه و اوایل حکومت قاجار) که برای اولین بار در گناباد و شهرستان های همجوار، در نوقاب توسط فردی با تقوا، با نفوذ و ثروتمند به نام حاج عبدالله نوقابی برگزار شد. فرد مذکور را میتوان پایه گذار این مراسم در گناباد دانست.(از حاج عبدالله نوقابی باقیات الصالحات دیگری همچون مسجد، حسینیه، حمام و آب انبار در نوقاب به یادگار مانده است)
فلذا این آیین از گذشته تا به امروز به عنوان یک هنر دینی در میان مردم نوقاب رواج پیدا کرده است و در نوقاب گناباد به شکلی متفاوت برگزار میشود که همزمان با صبح عاشورا با حرکت نمادین اصحاب امام حسین ع در خیابان های نوقاب به سمت میدان قتلگاه شروع و تا عصر ادامه دارد.
نخل های نیز به عنوان نمادی از شهادت که از جنس چوب و فلز ساخته شده و با پارچه های رنگی که خود نماد تنوع افکار، عقاید و مذاهب گوناگون در عین متحد بودن در عزاداری و اعتقاد به امام حسین تزئین شده است. از تابلو ها، آیینه ها، چنجه های فلزی و پرچم ها نیز در تزئین نخل در نوقاب استفاده میشود.
نوقاب، مرکز شهرستان گناباد
در زمان قبل از انقلاب و حدودا در سال 1316 هجری شمسی، وقتی می‌خواستند گناباد را به عنوان شهری از خراسان تعیین کنند ، فرستادگان فتح الله پاکروان،استاندار وقت خراسان، پس از بررسی‌هایی برای تعیین مرکز شهرستان، نوقاب را برگزیدند و اقداماتی نیز صورت گرفت و در نوقاب بر سر کوچه ها چراغ های نفتی آویزان کردند. ولی در این حین سه نفر از اهالی نوقاب که یکی از آنها به قول معروف کدخدا بوده و می‌ترسیده که وی را کنار بزنند و دو نفر دیگر هم که کارشان خرید و فروش و نیز کشت تریاک بوده از ترس اینکه با مرکز شدن نوقاب شهربانی و ژاندارمری تشکیل شود و باعث مزاحمت در کار آنها شوند، با آن چند نفری که مسئول این کار بوده اند صحبت کرده و نظر آنها را عوض کردند. آنها نیز ناچار جویمند را به مرکزیت برگزیدند. پرونده آن هم‌اکنون در شهرداری گناباد موجود است که امضای آن سه نفر نیز در آن می‌باشد.
لازم به ذکر است که جویمند در آن زمان تعداد اندک و انگشت‌شماری خانه و سکنه داشته است و قدمت آن نیز بسیار کم است. برای اثباتش همین بس که جویمند هیچ قلعه‌ای نداشته است. نام آن نیز به این خاطر است که در آن منطقه جوی آبی بوده که آب قنات علی‌آباد از آن به مند می‌رفته است.
آثار تاریخی و ميراث فرهنگی ثبت شده نوقاب
- مسجد و حوض انبار حاج عبد الله ، قدمت: دوره قاجاريه
- منزل سعيديان ، قدمت: اواخر دوره قاجاريه و اوايل دوره پهلوی
- قلعه ، قدمت: دوره قاجاريه
- درخت سرو ، قدمت: 400 سال
- مراسم شبيه خواني ، قدمت: دوره قاجاريه
- آئين نخل گرداني ، قدمت: دوره پهلوی
- آئين بي بي گردو ، قدمت: دوره پهلوی