آلودگی شیر در ایران
آلودگی شیر در ایران، شائبه آلودگی شیرهای تولید برخی کارخانجات لبنی ایران است که در میان افکار عمومی و فضای مجازی مطرح گردید. این شائبه همراه با بروز اختلافاتی میان دولت و تولیدکنندگان بر سر قیمت نهایی شیر بود.
شایعه آلودگی شیر در سال ۹۰
این شایعه از آنجا شدت یافت که برخی شیرهای تولید ایران بر اساس شایعات منتشر شده میان مردم، حتی پس از گذشت تاریخ مصرف فاسد نشده و به حالت عادی باقی می‌مانند و برخی دیگر از مردم نیز از تغییر مزه برخی شیرها ابراز نگرانی کردند. یک کارشناس آزمایشگاهی از احتمال دادن انتی‌بیوتیک به گاوها سخن گفته که می‌تواند از وایتکس خطرناک‌تر باشد.
مقامات دولتی و تولیدکنندگان واکنش‌های مختلفی را در این باره ابراز کردند. در زنجیره تولید شیر شامل، تولید شیر خام در دام‌پروری‌ها، انتقال شیر توسط ناوگان حمل شیر و نهایتاً کارخانجات تولید شیر در مضان اتهام قرار گرفتند.[1][2] این نگرانی وجود دارد که صنعت شیر که دچار بحران گسترده شده و نیمه مرده نامیده شده‌است، با گسترده‌تر شدن شایعه بیش از پیش دچار مشکل شده و ره بر واردات شیر خشک چینی که گمان آلودگی شدید بر آن می‌رود، هموار گردد.
سایت سلامت نیوز در مرداد ۱۳۹۰ به نقل از یک منبع آگاه نوشت که مسئولان وزارت بهداشت در کنترل شیرهای تولید شده در اصفهان به مسئله آلودگی به وایتکس برخورده‌اند. در واکنش به این خبر، روابط عمومی اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان اعلام کرد که این موضوع تنها یک مورد از میان ۲۰۰ واحد و به دلیل سهل انگاری در شستشوی ظروف بوده‌است: «سال گذشته در یک مقطع خاص بیش از ۲۰۰ مورد نمونه شیر خام أخذ شده از دامداری‌ها و گاوداری‌های سطح استان، فقط یک مورد آلودگی آن‌هم در مراحل اولیه یعنی پیش از انجام پاستوریزاسیون و سایر اعمال و نظارت‌های بهداشتی، مشاهده شد… در اثر سهل انگاری متصدی شیردوشی گاوداری مربوطه، در مرحله شست‌وشوی پس از ضد عفونی ظروف شیر دوشی به وجود آمده بود که با پیگیری و تذکر جدی اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان این مشکل رفع شد و پس از آن نیز هیچ‌گونه آلودگی و مشکل در شیر و سایر فراورده‌های لبنی تولید شده در استان به صورت جدی مشاهده نشد."[3]
معاون تولید شرکت پگاه فارس در بهمن ۱۳۹۰ طی گفتگو با رادیو ایران استفاده از وایتکس در این شرکت را تکذیب کرد و گفت: «ما با فرایند حرارتی پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون با اعمال دمای بالاتر از ۱۴۰ درجه سانتیگراد تمام میکروب‌های بیماری‌زا موجود در شیر را نابود می‌کنیم پس نیازی به افزودن مواد خطرناک و سمی از قبیل وایتکس به شیر نیست.»
انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان
خرداد ۱۳۹۰ رئیس این انجمن اعلام کرد که «موضوع وجود وایتکس در شیر سنتی و صنعتی از مدت‌ها پیش به انجمن گزارش شده بود و در حال پیگیری است.»[4]
نظر برخی کارشناسان بهداشتی
پس از اظهار نظر رئیس اتحادیه لبنیات کشور مبنی بر اینکه «حد استاندارد بار میکروبی شیر ۱۰۰ هزار و در نهایت یک میلیون واحد است که این میزان در مورد تولیدات داخلی به ۲۰ میلیون نیز می‌رسد». روزنامه تهران امروز به تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ با چند کارشناس صنایع غذایی گفتگو کرد که آلودگی برخی شیرها را تأیید کردند.
جواد وکیلی گیلانی، رئیس هیئت مدیره مرکز همکاری‌های امور دام با تأکید بر اینکه کارخانه‌ها باید از تحویل شیر با بار میکروبی بالا خودداری کنند، هم می‌گوید: «متأسفانه از کل تولید شیر در کشور، تنها دو میلیون تن شیر تولید شده در دامداری‌های صنعتی به صورت بهداشتی تولید می‌شود».
کارشناس دیگری نیز بدین روزنامه گفت: «هرچند بار میکروبی شیرها از حد استاندارد اروپا و آمریکا بالاتر است اما غیر از موارد شدید، عاملی برای مسمومیت افراد به شمار نمی‌آید. این بار میکروبی شیرها به علت مقاومت دستگاه گوارش ایرانیان آسیب‌زا نیست». اما رسول دینارود معاون سابق وزیر بهداشت می‌گوید: «آلودگی غذا در ایران سالی ۳۵ هزار نفر را می‌کشد و میلیاردها تومان خسارت اقتصادی به بار می‌آورد»..
یکی از کارشناسان به این روزنامه گفته‌است: «شیر سالم حالت شیمیایی قلیایی دارد اما زمانی که بار میکروبی آن از حد مجاز می‌گذرد، اسیدی می‌شود. کارخانه‌داران برای جلوگیری از این اتفاق به آن «آب ژاول» یا «وایتکس» اضافه می‌کنند. این عمل باعث می‌شود تا دوباره حالت شیمیایی شیر قلیایی شود. از طرف دیگر اداره استاندارد هم متوجه این قضیه نمی‌شود، چون نتیجه این عمل قابل اثبات نیست!» ادعای مطرح‌شده این است که گفته می‌شود که برای نگهداری و کاهش فلور میکروبی شیر خام در دامداری‌ها و کارخانه‌های لبنی از آب‌ژاول (وایتکس) استفاده می‌گردد،[5] اما کارشناس دیگری معتقد است: «نباید این مسئله را به همه کارخانه داران تعمیم داد. الان کارخانه‌های زیادی هستند که مسایل ایمنی و بهداشتی را رعایت می‌کنند ولی فعالان حوزه تغذیه و سلامت خوب می‌دانند که برخی کارخانه‌های سودجو، برای آنکه مجبور نشوند پول بیش‌تری برای تهیه شیر استاندار بدهند، از وایتکس استفاده می‌کنند».[6]
روزنامه تهران امروز در شماره‌های بعدی خود خبر داد که پس از انتشار این گزارش با تهدید و تکذیب تولیدکنندگان مواجه شد.
دکتر موسی‌خانی متخصص آزمایشگاه «مبناء» به این رونامه می‌گوید: «متأسفانه برخی دامداران در شیر وایتکس می‌ریزند تا بار میکروبی آن پایین بیاید». البته او معقتد است که تقلبات در این زمینه بسیار زیاد است. «برخی کارخانه‌ها گرفتار تقلب می‌شوند. مثلاً برخی اوقات دامداران آنتی‌بیوتیک به دام می‌دهند و همین مسئله برای مصرف‌کنندگان محصولات لبنی مشکل ایجاد می‌کند». او اعتقاد دارد مسئله آنتی بیوتیک‌ها از مسئله استفاده وایتکس مهم‌تر است.
مقامات دولتی
واکنش مقامات دولتی به این شایعات متفاوت بود. بهروز جنت معاون غذای سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای با روزنامه جوان در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ احتمال آلودگی برخی شیرها را رد نکرد و گفت: «این مشکل به صورت گسترده در تولیدات کارخانه‌های لبنی ما وجود ندارد، چراکه هم سازمان دامپزشکی بر سلامت شیرهایی که تحویل کارخانه می‌شود مهر تأیید می‌زند و هم مسئول فنی کارخانه این موضوع را کنترل می‌کند.»[7]
مجید حاجی فرجی رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت در مصاحبه‌ای در ۲ خرداد ۱۳۹۱ گفت: «در هر جایی امکان آن هست و باید مراقبت کرد که رخ ندهد و افراد سودجو نتوانند سازمان‌های مسئول را دور بزنند اما مسئله مهم‌تر این است که نباید کاری کنیم که سرانه مصرف شیر در کشور پایین بیاید… در شرایط فعلی هم سرانه مصرف شیر در کشور ما بسیار پایین و در حدود یک سوم حد لازم است و اگر مردم نسبت با اعلام این مسائل نگران شوند، ممکن است، میزان سرانه مصرف شیر در کشور از این هم پایین‌تر بیاید.»
در عین حال سعیدرضا رضایی، مشاور جنت در معاونت امور غذایی به‌طور کلی این موضوع را شایعه دانست: «بنده هم چنین مطالبی را در سایت‌ها دیده‌ام اما این مطالب شایعات است و صحت ندارد و هیچ‌یک از افرادی که در این مورد مطلبی اعلام کرده‌اند، مستندی ارائه نکرده‌اند، با این حال این موضوعی است که قابل پیگیری است و اگر فردی شکایتی داشته باشد یا مستندی ارائه کند در سازمان غذا و دارو پیگیری می‌کنیم.»[8]
اظهارات تولیدکنندگان
در میان تولیدکنندگان فروارده‌های لبنی مدیرعامل شرکت زرین غزال که تولید محصولات بستنی دایتی و لبنیات آپادا را برعهده دارد، رخداد این تخلف از سوی برخی تولیدکنندگان را تأیید کرده و گفت: «برخی تولیدکنندگان مواد لبنی نه تنها مواد شوینده به محصولات خود می‌افزایند، خیلی از خطاهای غیربهداشتی را نیز مرتکب می‌شوند.»[9]
رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران نیز مصاحبه‌ای با سایت خبرآنلاین در اول خرداد ۱۳۹۱ گفت: «شرکتهای تولیدکننده محصولات لبنی بزرگ شیرهای متفرقه خریداری نمی‌کنند. این شرکت‌ها سه و نیم میلیون تن شیر خام تولیدی گاوداری‌های صنعتی را خریداری و عمل آوری می‌کنند. به طور قطع و یقین و بدون هیچ شک و تردیدی هیچ آثاری از افزودنی‌هایی مانند وایتکس در محصولات شرکتهای بزرگ مشاهده نمی‌شود». وی اعتقاد دارد اگر چنین اتفاق‌هایی در تولیدهای زیر زمینی مانند ماست بندی‌ها به وقوع بپیوندد ارتباطی به صنعت لبنیات ندارد.[10]
انجمن صنایع لبنی ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «وجود وایتکس را در شیر تولیدی کارخانجات یک شایعه اعلام کرد. دست‌های پنهان برای لاپوشانی کسر تولید شیرخام کشور اقدام به انتشار شایعاتی دایر بر وجود وایتکس در شیر تولید ی کارخانجات می‌نمایند تا بدینوسیله با مشوش کردن افکار عمومی و با توسعه بی‌اعتمادی مردم به مصرف شیر، نیاز جامعه را کاهش داده و به خیال خود عرضه و تقاضا را د رجامعه بالانس نموده و کاهش شیر خام کشور را از معرض دید جامعه پنهان نگه دارد. انجمن صنفی صنایع لبنی ایران صراحتاً انتشار چنین اخباری را محکوم و روش انتشار دهندگان خبرهای کذب را غیرانسانی تلقی می‌نماید و در صورت تکرار انتشار چنین اخباری از طریق مراجع قضایی تحت پیگرد قرار خواهد داد.»
سازمان استاندارد
سازمان ملی استاندارد ایران در واکنش به گزارش خبرگزاری ایسنا در۲۷ خرداد ۱۳۹۱اعلام کرد: «مراکز تولید صنعتی شیر (واحدهای لبنی) تحت نظارت و کنترل سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند و در این مراکز مسوولان کنترل کیفیت از شیر خام ورودی و فراورده‌های تولید شده نمونه‌برداری کرده و براساس استانداردهای ملی ایران مورد آزمون و ارزیابی قرار می‌دهند. این سازمان هرگونه استفاده از وایتکس را در مراکز تولید شیر صنعتی تکذیب و رد کرده‌است. بنا به اعلام سازمان ملی استاندارد استفاده از وایتکس در شیر تاکنون در آزمایشگاه‌های این سازمان و آزمایشگاه‌های همکار مشاهده نشده‌است.»[11] خبرگزاری اسنا در گزارش خود نوشته یود که «"کل فرایند تولید شیر باید در زنجیره سرد باشد و هیچ افزودنی نیز نباید به شیر زده شود، اما متأسفانه هم‌اکنون در واحدهای سنتی به منظور افزایش نگهدارندگی بعضاً به شیر وایتکس افزوده می‌شود.»[12]
پس از گذشت سه سال
حسین چمنی مشاور صنایع شیر ایران، در مرداد ۱۳۹۳ با اشاره به اینکه چند سال پیش، مسئله وجود وایتکس در شیر مطرح شده بود، گفت: ما سه سال پس از گذشت اطلاع‌رسانی نادرست یک کارشناس در مورد وجود وایتکس در شیر که بدون پشتوانه علمی مطرح شده بود هنوز نتوانستیم تبعات این امر را برطرف کنیم. وی افزود: طی این سه سال در کل کشور حتی یک مورد مشکوک ونه محکوم که کسی بیاید و ادعا کند این شیر را بررسی کنید من حدس می‌زنم درون آن وایتکس باشد پیش نیامده است. هیچ شیری با این اتهام به هیچ مرجع قضایی، نظارتی یا کارخانه تولیدی تحویل داده نشده‌است.[13]
شیر آلوده به پالم در سال ۹۳
در مرداد ماه سال ۹۳ شماری از مقام‌های دولتی از جمله وزیر بهداشت وجود روغن گیاهی در شیر پرچربی برخی از شرکت‌ها را تأیید کردند. تولیدکنندگان منکر استفاده از این روغن شدند و سازمان ملی استاندارد ایران این کار را ممنوع دانست. به گفته سید حسن قاضی‌زاده هاشمی (وزیر بهداشت و درمان) استفاده از روغن پالم در شیرهای پرچرب به اثبات رسیده است و این روغن به دلیل کیفیتی که دارد برای سلامتی مضر است. رئیس سازمان غذا و دارو نیز گفت: "روغن پالم حاوی اسید چرب و ترانس است که جزء چربی‌های مضر محسوب می‌شود و یکی از عوامل اصلی افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور ماست. رئیس دبیرخانه شورای سیاستگذاری سلامت گفت: تا سال ۹۲ میزان واردات روغن پالم ۵۰ درصد روغن‌های مصرفی را تشکیل می‌داده است، از آنجایی که روغن پالم فاکتوری به نام اسید پالمیتولئیک دارد و این اسید به عنوان یک فاکتور ایجادکننده تصلب شرایین محسوب می‌شود و با توجه به این که روغن پالم میزان اسید چرب بالای ۵۰ درصد دارد، روغن مناسبی برای مصرف نیست. تا سال ۹۲ وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئول واردات این روغن بود و از سال ۹۳ وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت این کار را به عهده گرفت و مصوبات این وزارتخانه در این سال حداکثر میزان روغن پالم را ۳۰ درصد اعلام کرد.[14][15][16][17][18][19]
در گزارشی از وبگاه سلامت نیوز در تاریخ ۱۳۹۳/۰۵/۱۳ به‌نقل از مدیر کل نظارت بر مواد غذایی وزارت بهداشت اعلام‌شده
"تاکنون گزارشی از وجود روغن پالم در شیر و ماست در کشور نداشته‌ایم اما وزارت بهداشت مجوز استفاده از این روغن را در برخی محصولات لبنی مانند بستنی، پنیرپیتزا، کره و خامه قنادی صادر کرده است."
وی گفت: وزارت بهداشت با توجه به مزایای چربی‌های گیاهی نسبت به چربی‌های حیوانی برای برخی محصولات لبنی اجازه استفاده از روغن‌های گیاهی را به عنوان جایگزین روغن حیوانی صادر کرده‌است از جمله این محصولات پنیر پروسس، پنیر پیتزا و پنیر خامه است، همچنین مجوز استفاده از این روغن در بستنی، خامه قنادی و کره‌های مالشی نیز از سوی وزارت بهداشت به تولیدکنندگان محصولات لبنی صادر شده‌است.[20]
مدیر کل نظارت بر مواد غذایی وزارت بهداشت افزود، البته شرط استفاده از این روغن در این محصولات این است که حتماً بر روی بسته‌بندی این محصولات قید شود که مثلاً ۱۰ درصد روغن حیوانی این محصول با روغن پالم یا هر روغن گیاهی دیگر جایگزین شده تا مصرف‌کننده مطلع باشد. وی همچنین گفت، تاکنون گزارشی مبنی بر وجود روغن گیاهی در شیر یا ماست در کشور نداشته‌ایم اما با توجه به هشدار وزیر بهداشت نظارتها در این مورد نیز دقیق تر می‌شود. البته نظارت وزارت بهداشت و نمونه گیری از محصولات غذایی در بازار یک فرایند دائمی است.[20]
رضا باکری، رئیس انجمن صنایع لبنی در مورد استفاده روغن پالم برای تولید شیر پرچرب توسط برخی از کارخانه‌های صنایع لبنی از خود واکنش نشان داده و با متهم کردن وزیر به تشویش اذهان عمومی گفت که «دستگاه نظارتی کنترل کیفی محصولات مواد غذایی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان است و اگر مجوزی برای تولید شیر چرب به کارخانه‌ای داده نشده بنابراین تشویش اذهان عمومی درست نیست و نباید این مسائل مطرح شود در ضمن اگر یک یا چند واحد متخلف وجود دارد که من از این موضوع اطلاعی ندارم نباید کل صنایع لبنی زیر سؤال برود».[21][22]
بنابه برخی سایت‌های خبری، بررسی‌های میدانی سوپرمارکت‌های شهر تهران نمایانگر این نکته بوده‌است که با انتشار این اخبار، مردم اقدام به قهر زودهنگام و نخریدن شیر و ماست پرچرب، ماست‌های خامه‌ای و محصولات لبنی با چربی بالا کردند. در برخی سوپرمارکتها فروش شیر پرچرب روندی نزولی پیدا کرد و با افتی محسوس مواجه شد و باعث برگشت خوردن بطری‌های شیر چربی بالا شد. در حوزه تولید و نظارت بر بازار محصولات لبنی و شیر، به گفته رئیس سازمان ملی استاندارد تنها یکی از شرکت‌ها تخلفش قطعی شده‌است. به گزارش برخی خبرنگاران، با تأیید تخلف بودن استفاده از روغن پالم، در ایران ۳۰۰ نوع فراورده لبنی تولید می‌شود که ۸ نوع از آنها مجاز به مصرف چربی گیاهی هستند. پنیر پروسس آنالوگ، پنیر تازه با چربی گیاهی، پنیر خامه‌ای با چربی گیاهی، پنیر پیتزا پروسس، اسپریدهای مخلوط، شیرخشک با چربی گیاهی، بستنی پروبیوتیک و بستنی با استفاده از چربی‌های گیاهی مجاز به استفاده از چربی گیاهی هستند.[23]
حسین چمنی مشاور صنایع شیر ایران در گفتگو با ایسنا، بااشاره به دو میلیون دامدار، ضمن انتقاد از نحوه اطلاع‌رسانی، با بیان اینکه مسئله حائز اهمیت روش اطلاع‌رسانی نادرست دربارهٔ این موضوع بوده‌است، افزود: به نحوی اطلاع‌رسانی شد که گویا به کل محصولات لبنی پرچرب روغن پالم اضافه شده‌است در صورتی که باید کارخانه‌های متخلف صراحتاً به مردم معرفی شوند تا مردم شیر پالم‌دار نخورند نه اینکه به‌طور کلی شیر مصرف نکنند. چمنی بیان کرد فلسفه وجودی اداره نظارت بررسی، شناسایی و معرفی متخلفان است، مشاور صنایع شیر ایران افزود: نحوه وضع اطلاع‌رسانی نادرست در خصوص این موضوع موجی ایجاد کرد که بر مصرف مردم تأثیر منفی داشته و در شرایطی که ما در حالت عادی نیز یک چهارم میانگین جهانی شیر مصرف می‌کنیم باید شفاف‌سازی لازم صورت گیرد.[24]
بنابر صراط نیوز در ۱۸ مرداد ۱۳۹۳، رسول دیناروند رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به وجود روغن پالم در فراورده‌های لبنی گفت، این اولین باری نیست که روغن پالم به محصولات لبنی افزوده می‌شود. درگذشته نیز این روغن در لبنیات پرچرب دیده شده و با آن تخلف برخورد شده‌است وزیر نیز اعلام‌کرده‌است که درگذشته شاهداین‌تخلف بوده‌ایم. دیناروند گفت، در ۳–۴ روز اخیر در تمام استان‌ها، معاونت‌های غذا و دارو مأمور جمع‌آوری نمونه‌ها شدند تا متخلفان را شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی کنیم. همچنین به مردم نیز اطلاع‌رسانی خواهد شد تا خیالشان از بابت لبنیات آسوده شود. دیناروند رئیس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی پرچرب مانند پنیر و خامه بیشتر دیده می‌شود، گفت، آلودگی در شیر و کره نسبت به خامه و پنیر بسیار کمتر است.[25]
رئیس سازمان غذا و دارو در ۱۹/۵/۹۳، دربارهٔ آخرین وضعیت پرونده استفاده غیرمجاز از روغن پالم در لبنیات در پاسخ به پرسش «چند نمونه تخلف پیدا کردید؟» به روزنامه اعتماد خبر داد، گزارشات استانی هنوز ارسال نشده اما آزمایشگاه مرجع تهران ۹ نمونه را شناسایی کرد.[26]
توقف تولید محصولات آلوده و بازنگری استانداردهای ملی
سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان و مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در ۲۰ مرداد (۱۱ اوت) در اطلاعیه‌ای مشترک از توقف عرضه محصولات لبنی غیرمجاز خبر دادند و اعلام کردند که استانداردهای ملی ایران در تولید فرآوده‌های لبنی و بستنی بازنگری خواهد شد. در اطلاعیه وزارت بهداشت آمده بررسی‌های انجام شده «نشان دهنده بروز تخلف در تعدادی از واحدهای تولیدی فراورده‌های لبنی پرچرب بوده» اما اکنون تولید و عرضه آنها به بازار ممنوع شده‌است، همچنین متخلفین به دستگاه‌های قضایی معرفی شده و پروانه‌های کاربرد علامت استاندارد و پروانه‌های بهداشتی تولید و ساخت فراورده‌های مذکور باطل می‌شود. درضمن به منظور جلوگیری از هرگونه امکان سوء استفاده، استانداردهای مربوطه بازنگری شود به نحوی که نسبت به حذف چربی گیاهی یا بهبود ترکیبات اسید چرب گیاهی اقدام گردد."[27]
برگشت فراورده‌های لبنی پرچرب به کارخانجات
محمدرضا اسماعیلی، مدیرعامل اتحادیه صنایع لبنی ایران، از برگشت بیش از ۵۰ درصدی فراورده‌های لبنی پرچرب همچون شیر و ماست به کارخانجات خبر داد. وی در خبری که در آفتاب در تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۹۳ منتشرشد، در گفتگو با ایرنا، افزود: سخنان رسانه‌ای وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر استفاده از روغن پالم به جای چربی حیوانی در ترکیبات ماست و شیر پرچرب که موجب نگرانی و تشویش اذعان عمومی شده بود، سبب گردید بخش عمده محصولات لبنی طی یک هفته اخیر مرجوع و به کارخانجات عودت داده شود. وی همچنین‌گفت: اتحادیه صنایع لبنی که عرضه فراورده‌های لبنی در میادین میوه وتره بار و تعاونی‌های مصرف کشور را برعهده دارد حاکی از آن است که فروش این محصولات نیز در این بازارها ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یافته‌است. وی همچنین‌گفت: وزارت بهداشت به جای ایجاد نگرانی در جامعه بهتر بود واحدهای لبنی متخلف را معرفی و با آنان برخورد قانونی می‌کرد نه آنکه این موضوع را به کل صنایع لبنی تعمیم دهد. اسماعیلی اظهار داشت: در حال حاضر تمام ابزارهای کنترل کیفیت کارخانجات لبنی در دست وزارت بهداشت است، به طوری که در هر کارخانه تولیدکننده فراورده‌های لبنی یک نماینده کنترل کیفیت محصول از سوی وزارت بهداشت و سازمان استاندارد ایران حضور دارند، حال با حضور نمایندگان وزرات بهداشت و سازمان استاندارد چگونه کارخانجات می‌توانند تخلف کنند.[28]
بنابه نوشتهٔ پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه خبر، با اینکه وزیر بهداشت استفاده از روغن پالم در لبنیات و زیان آن را برای سلامتی تأیید کرده و گفت، در تولید لبنیات به بازار آمده به جای چربی طبیعی، بدترین چربی صنعتی استفاده شده‌است، اما رئیس سازمان استاندارد حرفی دیگر داشت.[29] ماجرای شیرهای آلوده به روغن پالم صنایع و بازار مصرف صنایع لبنی را دچار بحران کرد. به گزارش ولی خلیلی از خبرآنلاین، گزارش‌های میدانی نشان می‌داد قیمت انواع شیرهای کم چرب در بازار به دلیل افزایش تقاضا افزایش یافته و از سوی دیگر مدیران برخی صنایع لبنی خبر دادند به دلیل اتفاقاتی که رخ داد، خط تولید برخی تولیداتشان به‌طور کامل تعطیل شد. فیروزبخت رئیس مؤسسه استاندارد در گفتگو با خبرآنلاین اعلام کرد:
قبلاً نظارت بوده است و اتفاقاً ظرف دو سال گذشته چندین مورد هم مشاهده کرده بودیم و با متخلفان برخورد هم کرده بودیم. ما نمی‌خواستیم که مردم نگران بشوند.
فیروزبخت اعلام‌داشت پیش از این نیز همواره برخورد با متخلفان صورت گرفته بوده‌است و قانون هم در این زمینه متعهد و محکم است.[30]
دیناروند معاون سید حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت، در پاسخ به سؤالی دربارهٔ علت رسانه‌ای نشدن «اسامی شرکتهای متخلف» لبنی که از روغن پالم در تولید محصولات‌شان استفاده کرده‌اند گفت، شرکتهای معتبری وجود دارند که بیش از ۱۰۰ محصول تولید می‌کنند که ممکن است در یکی از محصولات آنها تخلفی وجود داشته باشد، بنابراین اگر بخواهیم بیش از تخلف مربوطه با این شرکت‌ها برخورد کنیم ممکن است کل تولید آن شرکت آسیب ببیند و این امر از نظر شرعی صحیح نیست.[31]
رسول دیناروند در دومین همایش مدیران آزمایشگاه‌های همکار و مجاز، دربارهٔ روغن پالم، داستان پالم را نشان‌دهنده جایگاه وزیر بهداشت و اعتماد مردم به وی دانست که این موضوع سرمایه بزرگی است و به‌نظر او باید از این سرمایه در جهتی صحیح استفاده شود. وی اشاره‌داشت که تخلفاتی در این زمینه صورت گرفته بود که با آن برخورد شد. یک سوم روغن مصرفی دنیا پالم است اما ایران در این زمینه افراط کرد به طوری که در چند سال اخیر یک دوم روغن مصرفی کشور را پالم تشکیل داده بود. وی در پایان بر لزوم تقویت و ارتقای آزمایشگاه‌های کنترل غذا و دارو تأکید کرد و گفت، واقعیت آن است که قدرت تخلف و تقلب از نظر علمی بالا رفته به طوری که گاهی آزمایشگاه‌های کنترل از توانمندی متخلفان عقب مانده‌اند. البته تعداد متخلفان معدود است.[32]
حسین چمنی دربارهٔ نتایج اظهارنظر نسنجیده دربارهٔ لبنیات، گفت، اعتماد عمومی مردم به صنعت شیر خدشه‌دار شد، اعتماد عمومی نسبت به کارکرد دستگاه‌های نظارتی هم با این اظهارنظرها کاهش یافته‌است و سرانه مصرف شیر هم به‌طور کلی کم شد.[33]
در نهایت چندی پس از آنکه وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از تخلف برخی شرکتهای لبنی در استفاده از روغن پالم، در فراورده‌های لبنی پرچرب هشدار داده‌بود، در ۱۰ شهریور ۱۳۹۳ در خبری از ایرنا اعلام‌شد در پایان مدیر کل اداره نظارت بر مواد غذایی سازمان غذا و دارو گفت، صدور مجوز واردات روغن دوباره به این سازمان بازگشت، پس از مباحثی که پیرامون ورود روغن پالم شکل گرفت صدور این مجوزها دوباره به سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت برگشت.[34]
به گزارش فارس در ۱۶ شهریور ۱۳۹۳ اعلام‌شد درحالیکه زمان اندکی از هشدار متخصصان بهداشتی دربارهٔ استفاده از روغن پالم و انواع بیماری‌ها مانند سکته قلبی و ابطال مجوز استفاده ۴۵۰ کارخانه لبنی می‌گذرد، ولی سازمان استاندارد، می‌خواهد معیار جدیدی برای استفاده از پالم در لبنیات را تا آخر شهریور اعلام کند. به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، مفهوم این است که استفاده از این روغن در لبنیات ادامه می‌یابد، تنها استانداردهای جدید تعریف می‌شود که در چه محصولی و به چه میزان از این روغن استفاده شود، این در حالی است که چند هفته پیش ازآن، در پی افشای‌وزیر بهداشت ازمضرات روغن پالم گیاهی، مجوز استفاده از پالم در۴۵۰ کارخانه لبنی باطل اعلام‌شد.[35][36]
نماینده مردم بروجرد در مجلس که از اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس می‌باشد، در گفتوگو با ایسنا منطقه لرستان، با انتقاد از اینکه فضایی که ایجاد شده آسیب جدی به کارگاه‌ها و دامداران وارد کرد، بیان کرد که، «اینکه در برخی از محصولات لبنی از روغن پالم استفاده شده باید بررسی شود که چه واحدهایی بودند؟ آیا مجوز داشتند؟ و چنانچه واحدی تخطی کرده به این معنا نیست که کل صنعت لبنیات زیر سؤال برود و آسیب ببیند.»، بهرام بیرانوند نماینده مردم بروجرد افزود، «سؤال اینجاست که وزارت بهداشت چگونه می‌تواند این فضا را جبران کند، فروشندگان، فروشگاه‌ها و سوپرمارکتها اعلام کردند که بخش اعظمی از محصولات آنها به کارخانه عودت شده و با این تفاسیر خرید شیر کاهش یافته و متأسفانه دامدار به شدت متضرر شده است.»[37]
شایعه ضرر پالم در لبنیات مصرفی مردم خیلی زود دهان به دهان گشت و موجبات نگرانی مردم را فراهم ساخت، گفته می‌شود لبنیات تولیدی تمام شرکت‌ها دارای پالم نبوده و تنها برخی شرکت‌ها پالم استفاده می‌کردند و اساساً میزان مصرف آن در برخی لبنیات با استاندارهایی تعریف‌شده‌است. در حالیکه عدم اطلاع‌رسانی شفاف در این باره موجب وارد آمدن زیانهای فراوان به صاحبان صنایع به ویژه تولیدکنندگانی شد، که تولید را در مسیر صحیح انجام داده‌بودند.[38] به‌گزارش ایسنا، به گفته دبیر انجمن صنایع لبنی پیش از این وزارت بهداشت برای تولید هفت قلم کالای لبنی به ۴۵۰ کارخانه مجوز استفاده از روغن پالم داده بود.[39]
تعیین جایگزین دیگری به‌جای روغن گیاهی پالم
پس از ماجرای روغن پالم در شیر و لبنیات، ابهامات بسیاری در اذهان عمومی ایجاد شد که گویا همهٔ کارخانه‌های‌لبنی از این چربی‌گیاهی، در محصولات خود استفاده می‌کنند، به اعلام وبگاه خبرآنلاین در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳، طی توافقاتی که مابین صنایع لبنی با سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد و دیگر دستگاه‌های نظارتی شد، متعهد شدند تا، از پایان شهریور ماه روغن پالم و هر گونه چربی گیاهی را از همهٔ تولیدات لبنی خود حتی، آن دسته از محصولاتی که پیش از این برای استفاده از روغن پالم مجوز داشتند، حذف کنند و از تاریخ ذکرشده به بعد در تولیدات لبنی به جای استفاده از روغن پالم از چربی طبیعی موجود شیر و چربی حیوانی، استفاده شود. استفاده از چربی حیوانی و چربی طبیعی موجود در شیر به این صورت است که به عنوان مثال برای تولید شیر یا ماست پرچرب از خامه با ۴۰ درصد چربی البته با اندازه و دوزهای مشخص استفاده می‌شود.[40] ماجرای پالم در شیر و لبنیات، وزارت بهداشت را با انتقاداتی مواجه ساخت، که یکی از آنها انتقاد از سوی جامعه دامپزشکان ایران بود. پس از گذشت مدتی جامعه دامپزشکان ایران، در نامه‌ای بلند بالا به وزیر بهداشت، هجمه علیه صنایع‌لبنی‌واستفاده از روغن گیاهی را «فاقد پشتوانه علمی و خارج از اعتدال» دانستند. خارج از همه هیاهوهایی که در داستان پالم به‌وجود آمد، نامه جامعه دامپزشکان خطاب به وزیر بهداشت چند نکته قابل تأمل دارد، که یکی از آنها آنجاست که با پرسشی ذکر می‌کند: " بخش عمده‌ای از روغن پالم در روغن‌های سرخ کردنی به عنوان پایهٔ این روغن‌ها مصرف می‌شود، دریافت روغن پالم از طریق مصرف روغن سرخ کردنی در سطح کشور بیشتر است یا از راه مصرف لبنیات؟".[41]
بنابه گزارشی در سایت خبرآنلاین در تاریخ ۲ مهر ۱۳۹۳ محمد فربد عضو انجمن صنفی صنایع اعلام کرد: «در حال حاضر موضوع استفاده از روغن گیاهی در صنعت لبنیات در کمیته‌های فنی و تخصصی لازم در حال بررسی و مطالعه است و حتی از کارشناسان بین‌المللی از کشورهای پیشرفته‌ای مانند کانادا نیز استفاده می‌شود تا به جمع‌بندی دقیقی در خصوص استفاده از روغن گیاهی از جمله پالم در صنعت لبنیات برسیم چرا که در حال حاضر روغن گیاهی در لبنیات در همه دنیا استفاده می‌شود اما در ایران به دلیل ابهاماتی که اخیراً به وجود آمد تا به نتیجه رسیدن موضوع در کمیته‌های تخصصی، منتفی شده است.» این عضو انجمن صنفی صنایع لبنی افزوده‌است:
گرچه روغن گیاهی استفاده شده در صنعت لبنیات مضر نبود اما در این طرح که اخیراً اجرا شد و استفاده از این روغن گیاهی تا اطلاع ثانوی ممنوع شد.
محمد فربد در این گزارش اعلام داشت، «برخی از طرحِ‌این‌ابهام برای صنعت لبنیات، و افزایش میل مردم به سمت ماست‌بندی‌های سنتی، منافعی را دنبال می‌کنند.»[42]
بنابه‌گزارش خبرآنلاین در سه شنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۳، سید حسن قاضی‌زاده هاشمی در رابطه با اظهارات در خصوص کاهش چشمگیر صادرات لبنیات، گفت: «رسانه‌ای شدن مصرف برخی صنایع لبنی از روغن پالم، نه تنها کاهشی در میزان صادارات این گونه فراورده‌ها را بدنبال نداشت بلکه با افزایش صادرات نیز مواجه بودیم.» وی همچنین اضافه‌کرد:[43]
تمام مجوزهایی که درگذشته جهت استفاده از این روغن در لبنیات صادر شده بود، باطل گردید. البته هدف گذاری شورای عالی امنیت غذا کاهش ۳۰ درصدی مصرف روغن پالم در کل کشور است که امیدواریم بتوانیم این عدد را به ۱۵ درصد برسانیم.
پانویس
- خبرآنلاین - واکنش کاربران خبرآنلاین به شیرهای وایتکس دار / راه تشخیص شیر بدون وایتکس
- «خبرآنلاین - بوی شیر، طعم وایتکس/پرونده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۲.
- «::سلامت نیوز :سرویس خبری: تغذیه:استفاده از وایتکس برای ماندگاری شیرهای پاستوریزه !/پاسخ اداره کل استاندارد تحقیقات صنعتی استان اصفهان::». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۲.
- اقدام انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان برای بررسی وجود وایتکس در شیر، ایسنا
- «رئیس کمیسیون کشاورزی: سلامت غذایی جامعه متولی ندارد/ سازمان‌های مسئول فقط شعار می‌دهند». عصر ایران. ۲۰۱۵-۱۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۱-۰۴.
- پایگاه خبری - تحلیلی قدس آنلاین - کارخانه‌داران هنوز به شیر وایتکس اضافه می‌کنند
- برخی‌ها داخل شیر «وایتکس» می‌ریزند نه همه! - Tabnak.IR | تابناک
- «::سلامت نیوز :سرویس خبری: سلامت:وجود وایتکس در «شیرها» یک شایعه رسانه‌ای بود::». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۲.
- «خبرآنلاین - تأیید افزودن موادشوینده به محصولات لبنی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۲.
- خبرآنلاین - صحت و سقم وایتکس در شیر کارخانه‌های تولیدی لبنیات/ تولیدهای زیر زمینی لبنیات متهمین ردیف نخست
- «استاندارد: شیر وایتکسی نداریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۲.
- «وایتکس به شیرهای سنتی اضافه می‌شود نه صنعتی». ایسنا. ۲۱ خرداد ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۷ اکتبر ۲۰۱۲.
- «دولت بهار:وزیر بهداشت جمله خود را اصلاح کند/مردم شیر پرچربی که پالم دارد، نخورند». دولت بهار (به اردو). ۲۰۱۴-۰۸-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۶.
- وقتی پای آلودگی بر سر سفره مردم باز می‌شود/همه مواد غذایی آلوده‌ای که در این سالها خورده‌ایم خبرگزاری انتخاب
- آیابرای شیرآلوده کسی بازخواست می‌شود؟ خبرگزاری انتخاب
- احضار سه وزیر به کمیسیونهای تخصصی / روغن پالم در صنایع لبنی روی میز نمایندگان خبرگزاری انتخاب
- تحریم لبنیات پرچرب توسط مردم خبرگزاری انتخاب
- روغن پالم در شیر؛ ناپالم در محیط زیست؟ بی‌بی‌سی فارسی
- تناقض‌گویی مسئولان درباره استفاده از روغن پالم در شیر دویچه‌وله فارسی
- نیوز، سلامت (۲۰۱۴-۰۸-۰۴). «استفاده از روغن پالم در برخی پنیرها، بستنی و کره با مجوز وزارت بهداشت». سلامت نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۷.
- «دلواپسان وزیر بهداشت را استیضاح می‌کنند؟». پایگاه خبری تحلیلی خرداد. ۲۰۱۴-۰۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۱.
- «دلواپسان وزیر بهداشت را استیضاح می‌کنند؟». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۱.
- «مردم لبنیات پرچرب را تحریم کردند». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۱.
- «کارخانه‌های لبنی متخلف صراحتاً معرفی شوند». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۱.
- «وضعیت خامه و پنیر از شیر و کره بدتر است». Seratnews.ir. ۲۰۱۴-۰۹-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۶.
- سام‌گیس، بنفشه (۲۰۱۴-۰۸-۱۰). «روزنامه اعتماد93/5/19: 9 متخلف را در تهران شناسایی کردیم». magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۵.
- استانداردهای ملی ایران در تولید فرآوده‌های لبنی 'بازنگری' می‌شود بی‌بی‌سی فارسی
- «برگشت فراورده‌های لبنی پرچرب به کارخانجات». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۲.
- «اختلاف نظر وزیر بهداشت و رئیس سازمان استاندارد دربارهٔ روغن پالم و سلامت لبنیات». پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. ۲۰۱۴-۰۸-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۵.
- «رئیس مؤسسه استاندارد خبر داد: با کارخانه‌های مشهوری که از روغن پالم استفاده کردند، برخورد می‌کنیم». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۰۸-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۱۹.
- «معاون وزیر بهداشت: افشای نام متخلفان پالم در شیر مشروع نیست/پافشاری وکلا برای افشا». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۰۸-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۴.
- «داروغذا:دیناروند: افراط ایران در استفاده از روغن پالم / آزمایشگاه‌های کنترل غذا و دارو، نیازمند ارتقاء». مرکز اطلاعات دارویی و مدیریت و اقتصاد دارو و سلامت-داروغذا. ۲۰۱۴-۰۸-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۶.
- «اخبار - گردش مالی 24 هزار میلیارد تومانی شیر در کشور/حذف تولیدات لبنی ایران از بازار عراق به دلیل موضوع پالم». پایگاه اطلاع‌رسانی صنایع غذایی و کشاورزی ایران. ۲۰۱۴-۰۸-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۳۱.
- «بازگشت صدور مجوز واردات روغن به سازمان غذا و دارو». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۰۱۴-۰۹-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۳.
- «فارس گزارش می‌دهد پالم دوباره جوانه زد/ تهدید سلامتی مردم با لبنیات پرچرب پالمی». Fars News Agency. ۲۰۱۴-۰۹-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۷.
- نیوز، شبنم. «پایگاه اطلاع‌رسانی شبنم نیوز: روغن پالم دوباره جوانه زد». پایگاه اطلاع‌رسانی شبنم نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۷.
- «آسیب ماجرای روغن پالم به دامداران». TABNAK. ۲۰۱۴-۰۹-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۸.
- «روغن پالم از منطق تا واقعیت». روزنامه مردم سالاری - صفحه اول. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۹. کاراکتر line feed character در
|وبگاه=در موقعیت 20 (کمک) - «سکوت سازمان استاندارد در قبال روغن پالم». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۹-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۰۹.
- «جایگزین روغن پالم در لبنیات مشخص شد». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۰۹-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۱۶.
- «اولتیماتوم وزارت بهداشت به صنایع لبنی؛ از چربی طبیعی شیر استفاده کنید نه چربی حیوانی و گیاهی». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۲۲.
- «ریختن روغن پالم در بستنی مجاز شد». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۰۹-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۹-۲۶.
- «واکنش وزیر بهداشت به ادعای شرکتهای لبنیاتی دربارهٔ کاهش صادرات؛ کذب محض است». صفحه نخست - خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۱۰-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۲۵.