تل بندو
تل بندو مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران، شهرستان رستم، ۷۰۰ متری جنوب جاده نور آباد به گچساران. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۲۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[1]
| تل بندو | |
|---|---|
| نام | تل بندو |
| کشور | ایران |
| استان | استان فارس |
| شهرستان | شهرستان رستم |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | تل |
| دیرینگی | دوران پیش از تاریخ ایران |
| دورهٔ ساخت اثر | دوران پیش از تاریخ ایران |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۳۲۸۱ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ |
| اطلاعات بازدید | |
| وبگاه |
تل بندو در دامنهٔ کوه، بر سر جادهٔ فهلیان به گچساران جای دارد.نتایج دو فصل کاوش این تپه و یافته‌های سطحی همه نمایانگر آن‌اند که زندگی انسانی در تل بندو حداقل به‌طور متوالی از هزارهٔ چهارم پیش از میلاد تا اوایل دورهٔ هخامنشی و پس از آن تا سده‌های هفتم یا هشتم هجری به گونه‌ای متواتر و با وقفه‌هایی چند ادامه داشته‌است. در نخستین فصل کاوش این تپه نمونه‌های بسیاری از سنگ‌های کوچک و بزرگ برای دباغی، سنگ‌های توزین و تعرفه‌های سفالین دادوستد به دست آمد. ساختار معماری مردمان این تپه به گونهٔ بلوک‌های خشتی بزرگ است که بدون ملات در کنار یا روی هم چیده شده‌اند. در این شیوهٔ معماری زوایای اتاق‌ها هندسی‌اند و در گوشهٔ هراتاق دست‌کم یک اجاق برای گرما دیده می‌شود. دکتر احسان یغمایی سرپرست کاوش در سخنرانی سال گذشتهٔ خود در شیراز اشاره کرد که هرچند به هیچ گل نبشته۱یا سفال نبشته‌ای دست نیافته‌ایم، اما در خاک‌های زیروروشدهٔ تپه برای نخستین بار در کاوشهای باستان‌شناسی ایران به یک شیء ارزنده دست یافتیم که به احتمال بسیار زیاد «قلم کتابت» یا «قلم نگارش» است. این یافتهٔ یگانه به درازای ۹ سانتی‌متر و از سنگ آهکی خاکستری‌رنگ است. دو سوی آن به گونه‌ای ساخته شده که با فشار کمی روی گل نم‌دار، خط میخی را به آسانی حک می‌کند. در فصل دوم کاوش با به دست آمدن یک کارگاه گستردهٔ ساخت سفال، تل بندو به عنوان یک مرکز ساخت و صدور سفال نیز شناخته شد. در این فصل هم‌چنین بخش بسیار کمی از یک معماری خشتی بسیار منظم (شاید ارگ یا معبد) به دست آمد که کاوش آن به سومین فصل سپرده شد. ساختار اقتصادی-اجتماعی مردمان تل بندو را می‌توان مانند هرمی دانست که یک مثلث آن به ساخت انبوه سفال و صدور آن، دیگر مثلث آن با دیدن استخوان‌های به دست آمده از جانوران اهلی به دامپروری و دامداری و مثلث سوم به دباغی و چرم‌سازی اختصاص دارد. سه مثلث این هرم بر پایهٔ موقعیت ویژهٔ جغرافیایی و حتی منحصربه‌فرد تل بندو استوار بوده‌است. منبع
در نخستین فصل کاوش این تپه نمونه‌های بسیاری از سنگ‌های کوچک و بزرگ برای دباغی، سنگ‌های توزین و تعرفه‌های سفالین دادوستد به دست آمد. ساختار معماری مردمان این تپه به گونهٔ بلوک‌های خشتی بزرگ است که بدون ملات در کنار یا روی هم چیده شده‌اند. در این شیوهٔ معماری زوایای اتاق‌ها هندسی‌اند و در گوشهٔ هراتاق دست‌کم یک اجاق برای گرما دیده می‌شود. دکتر احسان یغمایی سرپرست کاوش در سخنرانی سال گذشتهٔ خود در شیراز اشاره کرد که هرچند به هیچ گل نبشته۱یا سفال نبشته‌ای دست نیافته‌ایم، اما در خاک‌های زیروروشدهٔ تپه برای نخستین بار در کاوشهای باستان‌شناسی ایران به یک شیء ارزنده دست یافتیم که به احتمال بسیار زیاد «قلم کتابت» یا «قلم نگارش» است. این یافتهٔ یگانه به درازای ۹ سانتی‌متر و از سنگ آهکی خاکستری‌رنگ است. دو سوی آن به گونه‌ای ساخته شده که با فشار کمی روی گل نم‌دار، خط میخی را به آسانی حک می‌کند. در فصل دوم کاوش با به دست آمدن یک کارگاه گستردهٔ ساخت سفال، تل بندو به عنوان یک مرکز ساخت و صدور سفال نیز شناخته شد. در این فصل هم‌چنین بخش بسیار کمی از یک معماری خشتی بسیار منظم (شاید ارگ یا معبد) به دست آمد که کاوش آن به سومین فصل سپرده شد. ساختار اقتصادی-اجتماعی مردمان تل بندو را می‌توان مانند هرمی دانست که یک مثلث آن به ساخت انبوه سفال و صدور آن، دیگر مثلث آن با دیدن استخوان‌های به دست آمده از جانوران اهلی به دامپروری و دامداری و مثلث سوم به دباغی و چرم‌سازی اختصاص دارد. سه مثلث این هرم بر پایهٔ موقعیت ویژهٔ جغرافیایی و حتی منحصربه‌فرد تل بندو استوار بوده‌است. منبع |
جستارهای وابسته
برای نخستین بار در خرداد ماه سال ۱۳۸۱ توسط هیئت کاوش تل بندو وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون مورد مطالعه جدی قرار گرفت و با کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی کشور در آن وقت به منظور کاوشهای باستان شناختی انتخاب گردید. سرپرستی کاوشهای باستان شناختی تل بندو را در نه فصل متوالی به ترتیب آقای احسان یغمایی کارشناس ارشد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، خانم سیمین لک پور کارشناس ارشد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دکتر سهیلا درویشی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون به عهده داشته‌اند. هدف نهایی از کاوش در این تپه کشف تأثیر متقابل دو تمدن باستانی فارس و خوزستان از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوره هخامنشیان است.
منابع
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
