جوکر (شخصیت)

جوکر (به انگلیسی: Joker) یک شخصیت خیالی ابرشرور در کتاب‌های کمیک آمریکایی منتشر شده توسط دی‌سی کامیکس است. شخصیت جوکر توسط باب کین، جری رابینسون و بیل فینگر خلق شده‌است؛ که برای اولین بار در نخستین جلد کتاب‌های کمیک بتمن (۲۵ آوریل ۱۹۴۰) حضور پیدا کرد. او یکی از شخصیت‌های منفی داستان‌های بتمن است.

جوکر
ناشردی‌سی کامیکس
نخستین حضوربتمن شمارهٔ ۱ (آوریل ۱۹۴۰)
ساخته شده توسطباب کین
جری رابینسون
بیل فینگر
گونهانسان
وابستگی به تیملیگ بی‌عدالتی
هم‌دستانهارلی کوئین پانچ لاین
نام (های) مستعاررد هود
توانایی‌ها
  • مغز متفکر جنایت‌کاری
  • شیمیدان ماهر
  • استفاده از سلاح‌های شیمیایی و سموم

جوکر هیچ توانایی ابرانسانی ندارد، در عوض از تخصص خود در رشته مهندسی شیمی برای ایجاد ترکیبات سمی یا کشنده و تسلیحات موضوعی شامل ورق‌های بازی بُرنده، زنگ هشدار کشنده، و گل‌های اسیدپاش بر روی پیراهن خود بهره‌مند می‌شود. جوکر اغلب با دیگر ابرشروران گاتهام سیتی از جمله پنگوئن و دوچهره، و گروه‌هایی مانند لیگ بی‌عدالتی همکاری می‌کند، اما روابط آن‌ها غالباً به واسطه تمایل جوکر به آشفتگی افسار گسیخته از بین می‌رود.

در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی یک رابطه عاشقانه بین جوکر و روان‌پزشک سابقش هارلی کوئین معرفی شد، که او را تبدیل به همدم ابرشرور وی نمود. این دو زوج بعدها درچند کمیک صاحب بچه شدند و هارلی نام دخترش را لوسی کویین گذاشت[1]. اگرچه هدف اصلی جوکر شخصیت بتمن است، اما او با قهرمان‌های دیگری همچون سوپرمن و واندر وومن جنگیده است.

جوکر یکی از برترین شخصیت‌های نمادین فرهنگ عامه، و در میان بزرگترین ابرشروران و شخصیت‌های خیالی کتاب‌های کمیک که تا کنون خلق شده‌است قرار دارد. جوکر رتبه اول را در لیست ۵۰ ابرشرور مجله کمیک وین دارد.[2]

در جهان های دیگر

CAPTAIN JOKER PIRATE (SMILING MAN)n

در داستان های Elseworlds که در دهه ۱۵۰۰ میلادی اتفاق می افتد، مشاهده می‌کنیم که بت‌منی به نام Leatherwing به همراه دوست و همکارش Robin Redblade وظیفه ایجاد نظم و امنیت را بر عهده دارند و به دولت انگلیس خدمت می کنند. آنها باید با بزرگترین چالش خود یعنی یک دزد دریایی که به نام مرد خندان معروف استُ روبرو شوند.

این ورژن از جوکر همانند همتای اصلی خود یعنی جوکر زمین ۱، غیر قابل پیش بینی، زیرک و خونخوار است. این داستان یکی از بهترین داستان‌های اکشن و ماجراجویی بتمن و جوکر و برداشتی بسیار زیبا از افسانه‌های بتمن است.

LOTUS SHOTO (SPEED BULLET)

در یک داستان دیگر که در جهان Elseworld رخ می دهد، سفینه کال-ال در گاتهام فرود می آید و به جای خانواده کنت، خانواده وین آن را به سرپرستی می گیرند و دقیقا او را همانند بروس وین زمین ۱ بزرگ می کنند تا زمانی که کشته می شوند. این بروس وین به جای اینکه یک پسر بچه کوچک و ناتوان باشد، از قدرت‌های خود برای نابود کردن اراذل و اوباش استفاده می‌کند.

همانطوری که در این داستان، دو ابرقهرمان برتر با یکدیگر ترکیب شده اند، بدترین شرور هایشان نیز یعنی جوکر و لکس لوتر نیز با یکدیگر ترکیب شده اند. این جوکر به دلیل اینکه از نفوذ و هوش لکس لوتر برخوردار است، یکی از قدرتمندترین و زرنگ ترین نسخه های جوکر می باشد.

BATMAN BEYOND :JOKERZ

در آینده ای دور که بروس وین بازنشسته می شود و تری مک گینس را آموزش می دهد تا راه او را ادامه دهد، ما شاهد بقایای گروهی هستیم که از آرمان های جوکر پیروی می کنند. با کمال تعجب، جوکر دوباره ظاهر شده و پس از سالها مرگ برنامه ریزی شده، دوباره گاتهام را به آشوب می کشد. در پایان مشخص شد که این جوکر در واقع تیم دریک است که سالها قبل به جوکر تبدیل شده است.

FLASHPOINT

در خط داستانی فلشپوینت، تغییرات عجیب و غریب بیشماری در زمین رخ داده بود که شامل، فرود سفینه سوپرمن در مرکز متروپلیس، جنگ آکوامن و واندر وومن و بوجود نیامدن لیگ عدالت بود. اما مهم ترین تغییر این بود که بجای توماس و مارتا وین، این پسرشان بروس وین بود که کشته شده بود. این حادثه باعث شد تا توماس وین به بتمن و مارتا وین به جوکر تبدیل شود. مارتا وین که دیوانه شده بود هیچ تردیدی برای کشتن افراد نداشت و همیشه با همسر خود توماس وین جر و بحث می کرد که آخر هم به هیچ نتیجه ای نمی رسید.

EISEWORID

در یکی دیگر از داستان های معروف Elseworld می خوانیم بتمن که در حال کار بر روی درمان دو چهره (هاروی دنت) است، به طور تصادفی به شخصیتی بدذات و جوکر گونه تبدیل می شود. این شخصیت، دو ذات و رفتار متفاوت دارد. یک چهره او همان بروس وین است که به دنبال ایجاد نظم و مبارزه با جنایتکاران است و چهره دیگر او جوکر است که به دنبال هرج و مرج است. این داستان یکی از عالی ترین کمیک های بتمن است که تلاش بروس وین برای مهار نیمه تاریک خود را به نمایش می گذارد.

BIANCA STEEPLECHASE

در یک جهان موازی ما شاهد تغییر جنسیت جوکر هستیم. در این جهان این جوکر دوست شخصیت باربارا گوردن است. او رابین را می‌کشد و با شهردار گاتهام ازدواج می‌کند تا قدرت را در این شهر به دست آورد. او به دلیل تاکتیک‌ها و روش‌های شیطانی خود، یکی از خطرناک ترین نسخه‌های جوکر است. بیانکا یک سم شناس ماهر است و علاقه زیادی به مسموم کردن لوازم آرایشی دارد. او ناخن های خود را مسموم کرده و دشمنانش را تکه تکه می‌کند، حتی رژ لب خود را سمی کرد و با یک بوسه، رابین را به قتل رساند.

EISEWORIDS GOTHAM GASLIGHT

در داستان شاهد نسخه دیگری از شوالیه تاریکی در گذشته هستیم. در این داستان بتمن در دهه ۱۷۰۰ زندگی می‌کند و سعی دارد تا شهر خود را امن کرده و همه جنایتکاران را سرنگون کند. در این داستان نسخه‌های دیگری از رابین و جوکر را می‌بینیم. جوکر این جهان ترکیبی از قاتلان واقعی مانند جک قاتل و شخصیت‌هایی مانند سوئینی تاد است، یک قاتل زنجیره‌ای بود که با خانم‌های پیر ازدواج می‌کرد و سپس آنها را به خاطر ثروتشان می‌کشت. او ده زن را مسموم کرد و کشت و هنگامی که توسط اداره پلیس شهر گاتهام گرفتار شد، سعی کرد با نوشیدن زهر خودکشی کند اما این زهر به جای مرگ، صورت او را به طرز بسیار وحشتناکی فلج کرد.

EARTH 13

در زمین ۱۳ دنیای دی سی بروس وین جایگزین جوکر است. بروس وین زمین ۱۳ نسخه ای تاریک از بتمن است که پدر و مادرش را در کودکی می کشد و به یک شرور بی رحم تبدیل می شود. این جوکر، باربارا گوردن فلج را که روی صندلی چرخدار نمی توانست حرکت کند، به قتل رساند و کلارک کنت را به دلیل افشا کردن هویتش کشت. هنگامی که زمین او توسط ناظران در حال نابودی بود، او به جهان موازی فرار کرد ولی سرانجام بتمن آن جهان او را گیر انداخت و به کمک مارشن من هانتر در مریخ زندانی کرد.

BATMAN g SUERMAN

فرمانروا جوکر شخصیتی بود که جوکر پس از فریب دادن مستر میکسیزپیتلیک و به دست آوردن ۹۹٫۹۹ درصد قدرت او، به آن تبدیل شد. این نسخه از جوکر به یک خدای بعد پنجمی تبدیل شد و واقعیت را همانطور که دوست داشت بازنویسی کرد. این شخصیت کارهای پیچیده بسیاری انجام داد. تبدیل شخصیت های شرور به ابرقهرمان، شکست دادن لیگ عدالت، از بین بردن و بوجود آوردن هر روزه لکس لوتر، بلعیدن کل مردن چین و آزار و اذیت همیشگی بتمن تنها گوشه ای از خرابکاری های این شخصیت است. جوکر به معنای واقعی به یک خدا تبدیل شده بود و حتی سوپرمن نیز نمی توانست جلوی آنرا بگیرد زیرا برای مدتی او را به سگ تبدیل کرده بود. تنها ضعف امپراتور جوکر، خود بتمن بود زیرا رابطه نمادینی که جوکر با بتمن داشت، باعث می شد که اگر جوکر، بتمن را از وجود پاک کند، کنترل قدرت خود را از دست داده و نابود شود.

(BATMAN WHO LAUHS_(EARTH-22

یکی از جدیدترین و ترسناک ترین نسخه ها از بتمن، شخصیتی است به نام بتمنی که می خندد. بتمن زمین ۲۲ دی سی پس از کشتن جوکر، به سم او آلوده می شود و قبل از اینکه بتواند با این سم مبارزه کند، تسلیم آن می شود. در نتیجه او شخصیت و ذهن جوکر را دریافت کرد درحالی که هنوز از مهارت های مبارزاتی و گارآگاهی خود برخوردار بود. بعد از این اتفاق او به سرعت تمامی ابرقهرمانان جهان خود را از بین برد و با بارباتوس، فرمانروای مولتیورس تاریک متحد و به رهبر شوالیه های تاریکی تبدیل شد. بتمنی که می خنندد، بدترین کابوس بروس وین است

تاریخچهٔ خلق

باب کین و بیل فینگر ، خالقان داستان مصور بتمن، در سال ۱۹۴۰، شخصیت جوکر را وارد داستان خود کردند. جری رابینسون، یک کارت جوکر و تصویر کنراد وایت (بازیگر فیلم صامت مردی که می‌خندد) را به او نشان داد و این، منبع الهام شخصیت جوکر شد.[3] داستان مردی که می‌خندد، روایت کودکی است که توسط کومپراچیکوها یا همان خریداران بچه معلول شده‌است و با زخمی که بر صورت دارد گویی همیشه می‌خندد. دوره‌گردی کودک را می‌یابد و با وی یک گروه نمایش خیابانی راه‌اندازی می‌کند.[4] اولین ایفای نقش جوکر، در نخستین جلد بتمن بود.[3]

زندگی‌نامه

باب کین هیچ وقت دربارهٔ زندگی‌نامه جوکر حرفی نزده است. اما این را باید در نظر داشت که شخصیت جوکر الهام گرفته شده از شخصیت جویین پلین از رمان مردی که می خندد اثر نویسنده و شاعر بزرگ فرانسوی ویکتور هوگو می باشد.

نام

نام جوکر در فیلم وسریال های بتمن ذکر نشده .اما در فیلم های زیر ذکر شده

در فیلم جوخه انتحاری: ((جوکر)) با بازی جرد لتو

در فیلم بتمن:((جک نایپر)) با بازی جک نیکلسون

در فیلم شوالیه تاریکی:((پلیس گوردان در یکی سکانس های فیلم گفت:نه اسمی دارد نه اسم مستعاری ونه ادرسی)) با بازی هیث لجر

در سریال گاتهام :((جروم والکر))

در فیلم جوکر ۲۰۱۹:((ارتور فلک)) با بازی واکین فینیکس

گذشته

داستان‌های مصور بتمن، اطلاعات زیادی در مورد گذشتهٔ جوکر را فاش نمی‌کند. در «شوخی مرگبار» (به انگلیسی: the killing joke) معرفی کوتاهی از گذشتهٔ او می‌شود.

او از شغلش به عنوان یک مهندس کارخانهٔ مواد شیمیایی، استعفاء داده و در شغل فعلی خود، که یک مجری نمایش کمدی است، ناموفق است و کسی به شوخی‌های او نمی‌خندد. او به همراه یک دسته خلافکار، قصد دزدی از آن کارخانهٔ مواد شیمیایی می‌کند و در همان شب زن او، جنی، اشتباهی می‌میرد. دزدی نیز ناموفق می‌شود و با حضور بتمن، او از ترس خود را به درون مواد شیمیایی می‌اندازد[5]

هر چند در انتهای داستان، در مورد گذشته‌اش می‌گوید:

گاهی آن را یک جور به یاد می‌آورم و گاهی یک جور دیگر… اگر قرار باشد که من گذشته‌ای داشته باشم، ترجیح می‌دهم یک انتخاب چند گزینه‌ای باشد!


در فیلم بتمن (۱۹۸۹)، او، هر چند چنان‌که گفته می‌شود، در شیمی و هنر متخصص است، اما قبل از جوکر شدن، همراه یک باند جنایتکار است که به منظور دزدی، به کارخانهٔ مواد شیمیایی می‌روند.

در فیلم شوالیه تاریکی (۲۰۰۸) به دو نفر دو داستان متفاوت دربارهٔ تبدیل شدنش به جوکر می‌گوید ۱. پدر او مردی معتاد به الکل بوده و وقتی مست می‌شده به سمت همسر و فرزند خود حمله‌ور می‌شود و وقتی چهره پسر خود را که غمگین به نظر می‌رسید را می‌بیند با چاقو صورت او را به شکل لبخند زخمی می‌کند و به او می‌گوید:پسر چرا آنقدر جدی هستی؟ ۲. او یک همسر زیبا داشت که قماربازی می‌کرد پس از بدهی‌های سنگینی که بالا میاورد طلبکاران صورت او را زخمی می‌کنند و او هم برای اینکه عشقش را به همسر خود بفهماند زخم‌های صورتش برای او اهمیتی ندارد، صورت خود را به شکل لبخند زخمی می‌کند.

اما در فیلم جوکر (۲۰۱۹) شخصیت جوکر دارای گذشته ای بسیار واقع گرایانه تر بوده که متاثر از آثار مخرب شکاف طبقاتی در جوامع مدرن است. جوکر، مرد میانسالی با نام واقعی آرتور فلک است که با همراه مادر خود پنی در شهر گاتهام زندگی می‌کند. آرتور به عنوان دلقک در مهمانی‌های مختلف ظاهر شده و خرج خود را اینگونه درمیاورد. گاتهام با جرم و جنایت‌های سازمان‌یافته مواجه شده و فقر و بیکاری مردم شهر از جمله آرتور را آزار می‌دهد. آرتور به یک اختلال عصبی ناخویشتن‌داری عاطفی دچار است و در مواقعی که کنترل خود را از دست می‌دهد، به طرز هیستری می‌خندد. آرتور که در وضعیت بدی به سر می‌برد، بعد از وقایع متعدد از جمله مورد حمله قرار گرفتن توسط سارقان گاتهام، تصمیم می‌گیرد که زندگی خود را تغییر دهد که این اقدامات او به مرور منجر به شورش مردم فقیر علیه ثروتمندان در گاتهام می‌شود.

اساساً فیلم جوکر (۲۰۱۹) تنها اثری است که منحصراً به گذشته این شخصیت ابرشرور پرداخته و به طور کامل از کلیشه های فانتزی بعد از جنگ جهانی دوم در خصوص جهش های ژنتیکی ایجادشده در جوکر به وسیله مواد شیمیایی فاصله می گیرد. تاد فلیپس، نویسنده و کارگردان اثر تلاش کرده تا ریشه های شخصیت جوکر را با خلاء های موجود در طبقه های ضعیف و آسیب پذیر جوامع بشری امروز پیوند زند. به عبارت ساده تر، جوکر تاد فلیپس بیشترین میزان همخوانی با منشاء الهام خود، یعنی رمان مردی که می خندد اثر ویکتور هوگو را دارد.

مشخصات ظاهری

جوکر معمولاً کتی ارغوانی می‌پوشد. در «بتمن: جوکر» (به انگلیسی: Batman: the joker) جوکر یک بارانی ارغوانی رنگ پوشیده است.

چهره او سفید، لبانش سرخ و موهایش فسفری است. در بعضی از تصاویر، دور چشمانش نیز سیاه رنگ هستند. علت این رنگ چهره، در داستان‌های مختلف، متفاوت است.

در بیشتر کمیک‌ها، علت تغییر چهرهٔ جوکر، پرت شدن او به درون مواد شیمیایی ذکر شده‌است. اما در برخی دیگر از کمیک‌ها، رنگ چهرهٔ جوکر، صرفاً معلول گریم کردن اوست. در برخی داستان ها هم او تحت تاثیر یک گاز است.در برخی شماره‌ها، دو طرف دهان او، زخمی مانند یک لبخند وجود دارد که در یکی از شماره‌های بتمن، علت آن، زخمی است که بتمن، با بترنگ (به انگلیسی: Batarang) بر چهرهٔ او می‌اندازد.[6]

در فیلم شوالیه تاریکی، جوکر در دو صحنهٔ مختلف، دو علت مختلف برای این واقعه ذکر می‌کند. در یک جا می‌گوید پدرش که یک الکلی معتاد بوده، یک شب که مست شده، با چاقو به مادرش حمله می‌کند. سپس به سمت او بر می‌گردد و به این بهانه که «چرا اینقدر جدی هستی پسر؟» با چاقو، لبخندی روی صورتش می‌کشد.

در جای دیگر می‌گوید که همسرش به او می‌گفته که چرا اینقدر کم می‌خندد؟ همسرش یک قمارباز بوده و یک بار، کلی بدهی بالا می‌آورد و طلبکاران، صورتش را خط خطی می‌کنند. جوکر برای این که نشان دهد این موضوع برایش اهمیتی ندارد، با چاقو روی صورت خود لبخندی ایجاد می‌کند ولی همسرش او را ترک می‌کند.

در سریال گاتهام لب های زخمی نماد طرفداران جروم است.

در کمیک‌های کارآگاهی عصر جدید (به انگلیسی: new 52) شماره ۱ شخصیتی به نام دال میکر پوست صورت جوکر را می‌کند و او در کمیک مرگ خاندان با صورت بدون پوست ظاهر می‌شود.

شخصیت

در داستان‌های مصور بتمن، شخصیت جوکر، دو گونه به تصویر کشیده شده‌است: یک بیمار روانی که از زجر دادن دیگران لذت می‌برد و شوخ‌طبع است. یا یک دزد شوخ‌طبع که فقط کمی غیرعادی است. تصویر نخست، تصویر غالب داستان هاست و تصویر دوم، بیشتر در سریال بتمن، ساخته ۱۹۶۰، نمود پیدا می‌کند.[6]

جوکر انسانی روان پریش است و شاید سیاه‌ترین موجود کمیک استریپ‌های بتمن باشد. او هیچ هدف خاصی در زندگی ندارد. کتک می‌خورد ولی همچنان می‌خندد. در داستان شوخی مرگبار ریشهٔ دیوانگی جوکر را تجربه یه روز بد عنوان می‌کنند. جوکر عقیده دارد هر انسانی اگر در زندگی سختی ببیند یا یه روز بد را تجربه کند می‌تواند دیوانه شود.[7]

در کمیک شوخی مرگبار او با شلیک به ستون فقرات باربارا گوردون دختر کمیسر گوردون رئیس پلیس شهر او را فلج می‌کند و خود کمیسر را می‌دزدد تا به او ثابت کند هر کسی با داشتن یک روز بد می‌تواند دیوانه شود، ولی در آخر بتمن کمیسر گوردون را نجات داده و جوکر را به تیمارستان آرکهام می‌فرستد. در آرک داستانی «بتمن: مرگ در خانواده»، رابین بتمن جیسون تاد را در انباری زندانی کرده و می‌کشد. در آرک بتمن: هاش (به انگلیسی: Batman: Hush) با توماس الیوت دشمن بتمن مشهور به هاش همکاری می‌کند تا بتمن را بکشد. در نهایت در آرک بتمن: مرگ خاندان (به انگلیسی: Batman: death of family) در سال ۲۰۱۳ جوکر نقشه می‌کشد تا تمام خانواده بتمن (رابین، بت‌گرل، نایت وینگ، رد هود و رد رابین) را در غار بتمن گیر انداخته و بکشد.

در رسانه‌ها

فیلم‌ها
از چپ به راست:سزار رومرو (سال ۱۹۶۹ در یک سریال تلویزیونی) جک نیکلسون (سال ۱۹۸۹ در فیلم بتمن ساخته تیم برتون) هیت لجر (سال ۲۰۰۸ در فیلم شوالیه تاریکی) و در آخر واکین فینیکس (سال 2019 در فیلم جوکر)

۱۹۶۹ در سریال‌های بتمن سزار رومرو نقش جوکر را بازی می‌کرد؛ که در یکی از قسمت‌های سریال می‌گوید: مطمئن باشید که من هم یک جور هیولا هستم! چون اگر نبودم شما را به دست این هیولا نمی‌دادم که بخورد! چون به هر حال تمام جوک‌های اطراف مال منه!

۱۹۸۹ که اولین فیلم بتمن به دست تیم برتون ساخته شد جک نیکلسون نقش جوکر را بازی کرد که نه به بلندقدی شخصیت جوکر بود و نه به لاغری او. اما خنده‌های بلند و دندان‌های ریز نیکلسون باعث شد این ضعف را جبران کند و او جوکر را به سرخوش‌ترین شکل ممکن درست کرد. این فیلم برنده ۱ جایزه اسکار شده. بازی وی در نقش جوکر مورد تحسین همگان قرار گرفت و بنیاد فیلم آمریکا وی را در لیست شروران برتر تاریخ در رده ۴۵ قرار داد.

۲۰۰۸ در شوالیه تاریکی فیلم کریستوفر نولان نقش جوکر توسط هیث لجر بازی شد این فیلم برنده ۱جایزه اسکارشده فیلم وبازی لجر مورد ستایش قرار گرفت و نمرات بسیار درخشانی دریافت کرد. این فیلم هم اکنون رتبه چهارم را در لیست ده فیلم برتر تاریخ دارد. به گفته دوستانش وی خود را مدت‌ها از دیگران جدا کرد و به تمرین نقش جوکر پرداخت. اگرچه وی به دلیل ایست قلبی ناشی از اختلال دارویی از دنیا رفت ولی پس از مرگ وی، آکادمی اسکار جایزه بهترین بازیگر مکمل مرد را به وی اهدا کرد.

۲۰۱۶ در فیلم جوخه انتحار نقش وی توسط جرد لتو ایفا شد.فیلم با نقدهای منفی روبرو شد و نقش جوکر در فیلم کمرنگ بود با اینحال منتقدین بازی لتو را تحسین كردند این فیلم برنده ی ۱ جایزه اسکار شده.

۲۰۱۹ فیلم جوکر با بازی واکین فینیکس در نقش جوکر در سال ۲۰۱۹ اکران شد که مورد توجه مثبت منتقدان قرار گرفت.بازی او مورد ستایش قرار گرفت و نمرات درخشانی دریافت کرد، این فیلم برنده ۲ جایزه اسکار شده، ۸۷جایزه برنده شده و ۲۱۴ جایزه نامزده شده است.

جرد لتو بازیگر نقش جوکر در فیلم جوخه انتحار
واکین فینیکس بازیگر نقش جوکر در فیلم جوکر (۲۰۱۹)

در بازی ها

جوکر در بازی‌های لگو بتمن ، لگو بتمن ۲ : ابرقهرمانان دی‌سی ، لگو بتمن ۳ : فراتر از گاتهام ، مورتال کامبت علیه دنیای دی‌سی، بتمن‌: تیمارستان آرکهام ، بتمن : شهر آرکهام و بتمن : ریشه های آرکهام حضور داشته است . همچنین وی در بازی‌های بی‌عدالتی: خدایان میان ما (۲۰۱۳) و بی‌عدالتی ۲ (۲۰۱۷) یکی از شخصیت‌های اصلی می‌باشد . جوکر در سال ۲۰۱۵ به صورت توهم بتمن و با ظاهری متفاوت تر از همیشه در بازی بتمن: شوالیه آرکهام نیز حضور یافت تا بازی شکلی جدید به خود بگیرد، همچنین جوکر شخصیت قابل انتخاب دربازی مورتال کامبت ۱۱ است.

پانویس
  1. DC:Lucy quinn daughter of Joker and Harley.
  2. "Top 50 super villains". Comic Vine. Retrieved 2020-02-17.
  3. http://en.wikipedia.org/wiki/Joker_(comics)
  4. مردی که می‌خندد
  5. http://en.wikipedia.org/wiki/Batman:_The_Killing_Joke
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Joker_(comics)#cite_note-Personality2-32

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جوکر (شخصیت) موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.