عباسقلی یحیوی
عباسقلی یحیوی از شاعران مرثیه سرای ترک‌زبان ایرانی اهل اردبیل است. اغلب سروده‌های وی به زبان ترکی بوده و در سروده‌های خود از قالب شعری حماسی استفاده نموده‌است. تخلص او ابتدا «احقر» بود که بعداً به نام خانوادگی خود یعنی «یحیوی» تغییر داده است.
عباسقلی یحیوی | |
|---|---|
| نام اصلی | عباسقلی یحیوی |
| زاده | ۲۷ تیر۱۲۸۰ اردبیل |
| محل زندگی | اردبیل محله تازه شهر |
| درگذشته | ۲۶ آبان ۱۳۵۸ اردبیل |
| آرامگاه | قبرستان «بهشت فاطمه» اردبیل |
| لقب | تاج الشعرا |
| تخلص | احقر (اولیه)، یحیوی |
| پیشه | شاعر |
| زمینه کاری | شاعر اهل بیت |
| ملیت | ایرانی |
| سال‌های فعالیت | ۱۲۹۳ تا ۱۳۵۸ (۶۵سال) |
| دیوان اشعار | بساط کربلا، اسرار عاشورا، پرچم عزا، آخرین آثار یحیوی، یادگار یحیوی، بهارستان یحیوی، نگارستان یحیوی، غزلیات وطنز |
خلاصه زندگی‌نامه
عباسقلی یحیوی در ۲۷ تیر ۱۲۸۰ در محله تازه شهر اردبیل به دنیا آمده‌است. او در سن ۱۳ سالگی با تخلص «احقر» شروع به سرودن اشعار مذهبی کرده و اولین شعر خود را سرود. او بعد از مدتی و در اوایل دوران جوانی، تخلص خود را به نام خانوادگی‌اش «یحیوی» تغییر داد. اشعار یحیوی همراه با تخیل و اندیشه و بدور از ضعف ادبی و خرافه پردازی است. عباسقلی یحیوی، فرزند استاد یحیوی می‌گوید: «یحیوی، اشعارش را بیشتر در مغازه‌اش می‌سرود. عموماً پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می‌گرفت. «میرزاآقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می‌نوشت و بین علاقه‌مندان توزیع می‌کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده‌دار بود. «میرزامحمدعلی‌ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه‌ترین اشعار یحیوی بودند. سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی تقریباً اولین مداحی بود که اشعار یحیوی را اجرا می‌کرد. حسینقلی داودی، رحیم حیدری و محمد باقر تمدنی نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با یحیوی داشتند.» یحیوی ۶۵ سال از عمر ۷۸ ساله خود را صرف سرودن اشعار مرثیه برای اهل بیت (ع) کرد و سرانجام در سن ۷۸سالگی در ۲۶ آبان ۱۳۵۸ از دنیا رفت و در قبرستان «بهشت فاطمه» اردبیل به خاک سپرده شد.
آثار یحیوی
عباسقلی یحیوی در ۶۵ سال از عمر خود را صرف ۸سرودن مراثی اهل بیت (ع) کرد که حاصل آن هشت جلد کتاب شعر شامل مدح، نوحه و مرثیه دربارهٔ امام حسین (ع) و اهل بیت (ع) به زبانهای آذری و فارسی است:
- بساط کربلا
- اسرار عاشورا
- پرچم عزا
- آخرین آثار یحیوی
- یادگار یحیوی
- بهارستان یحیوی
- نگارستان یحیوی
- غزلیات وطنز
تندیس، نشان و اماکن نامگذاری شده بنام یحیوی
تندیس یحیوی توسط هنرمند اردبیلی «ودود موذن‌زاده» طراحی و اجرا شده و پس از تغییر نام میدان ۱۵ خرداد اردبیل به «میدان تاج‌الشعرای یحیوی» در آن نصب شده‌است. تاریخچه‌ای از زندگی یحیوی نیز در کنار تندیس در «میدان تاج الشعرای یحیوی» و نیز پل هفت چشمه اردبیل نصب شده‌است. همچنین طی مراسمی در سال ۱۳۸۸، دانشکده ادبیات دانشگاه محقق اردبیلی به نام «تاج الشعرا یحیوی» نامگذاری شده و به نام «دانشکده ادبیات و علوم انسانی استاد تاج الشعرا یحیوی» به فعالیت علمی و آموزشی ادامه می‌دهد.[1] در همایش بزرگداشت عباسقلی یحیوی در آذرماه سال ۱۳۸۸، استاندار اردبیل خواستار ایجاد بنیاد «تاج الشعرا یحیوی» و طراحی نشان افتخاری به نام «تاج الشعرا عباسقلی یحیوی» شد. قرار است نشان افتخار یحیوی در مراسم‌های بزرگداشت مفاخر عاشورایی که به مناسبتهای گوناگون برگزار می‌شوند به صاحبان بهترین آثار اهدا شود.[2][3]
کتاب اشعار «ابدی حماسه‌لر» نیز از اشعار مرحوم یحیوی تدوین و تهیه شده‌است.
فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی معرفی یحیوی
برنامه «تاج الشعراء» به تهیه کنندگی «حسن سیف الهی» با موضوع معرفی شخصیت «عباسقلی یحیوی» شاعر آذری زبان از سیمای آذری شبکه جهانی سحر تهیه، تدوین و پخش شده‌است. این برنامه با رویکرد معرفی شخصیت ادبی و مذهبی مرحوم استاد «عباسقلی یحیوی» تاج الشعرای ادبیات مرثیه کشور، در ۵ برنامه ۱۸ دقیقه‌ای تهیه شده و تدوین شده‌است. برنامه «تاج الشعراء» که از قالبی ترکیبی برخوردار است، دارای بخش‌های متنوعی چون مصاحبه با مداحان و شاعران بزرگ آذری زبان همچون حاج سلیم موذن‌زاده، حاج محمدباقر تمدنی و بهروز ثروتیان در رابطه با بررسی شخصیت مرحوم یحیوی و همچنین بخش‌های بررسی ریشه‌های عزاداری در ایران، شعرخوانی شعرا پیرامون شخصیت استاد «عباسقلی یحیوی» در همایش بزرگداشت «تاج الشعراء» و همچنین مداحی مداحان اهل بیت (ع) در بیان مصائب کاروان عاشورا و واقعه جان‌گداز کربلا و سایر بخش‌ها تصویری است.[4]
فیلم مستند «غارت» براساس شعر تاج الشعرای یحیوی در زمینه عاشورایی تولید، پخش و توزیع شده‌است.[5]
نمونه شعر مرثیه یحیوی
آیت الله خامنه‌ای در دیداری با مردم اردبیل ضمن تجلیل از شاعر «عباسقلی یحیوی معروف به تاج الشعرای اردبیلی»، ابیاتی از شعر زیر را که از مرحوم یحیوی است، خوانده و آن را از حیث تصویرگری در مرثیه بسیار عالی توصیف کرده‌است.[6] این مرثیه به زبان آذری بوده و از اشعار برگزیده یحیوی است:
آی باتدی صبح آچیلدی، زینب نوایه گلدی| زهرا دئدی حوسئن وای، عالم صدایه گلدی| چون یئخدیلار آتیندان، سلطان-ی-تشنه کامی| دونیایه اوْلدی اعلان قتل‌الحسین پیامی| جنناتیده‌ن ائشیتدی پیغمبر-ی-گرامی| نعلین‌سیز عباسئز کرب-وْ-بلایه گلدی| پیمانه عالم اوْلدی، جانانه وئردی جانین| شوْق-وْ-شرافه‌تینن، طی ائتدی امتیحانین| شمر-ی-دغا توکنده، خاک-ی-منایه قانین| یوز دوتدی آسمانه حمد و ثنایه گلدی| خون خدا توکولدی گودال کربلایه| یئرلر تزلزل ائتدی، رعشه دوشوب سمایه| کروبیان-ی-لاهوت، آغلاشدی بو بلایه| یئل اسدی گون دوتولدی ظلمت فضایه گلدی| خون حسین بوغازدان جاری اولان زمانی| جبریل آپاردی عرشه، بیر شیشه ده اوْ قانی| اوْل شیشه‌ده‌ن نمودار، اوْلدی بلا نیشانی| قوْزاندی بویئ ماتم، اهل سمایه گلدی| نور-ی-حق اوْلدی لامع، باشسیز قالان بدنده| رأس-ی-حوسینئ مظلوم، سر نیزیه گئدنده| باد-ی-سیاه اسنده، یئر زلزله ائدنده| سیندی نظام-ی-دونیا حد-ی-فنایه گلدی| نزدیک ایدی یریندن، چیخسون مدار-ی-دونیا| آل-ی-امیه ائتسون، دستور-ی-شرعی ملغی| سرنیزدن ائدنده نور-ی-حوسین تجلی| دین-ی-محمد اوسته نورانی سایه گلدی| فرمان-ی-غارتیله‌ن، تللی آشیب عربلر| گؤردی اوْ هایهویی، اطفال-ی-زار و موْضطر| قاچدیلا خئیمه گاهه، بیرده‌ن اوجالدی سسلر| عمه آماندی لشکر، خیمه سرایه گلدی| صحرانورد عربلر، خرگاهی یاندیراندا| باشی آچیق حرملر، اوْددان چیخوب قاچاندا| قالخوب بحتر آتش گیزلندیلر دوماندا| توسدی اوجالدی قاره پرده هوایه گلدی| بیر خردا قیز قاچوردی، دوتموش اله عباسین| مرد یهودی دوتدی، خاموش ائدوب لباسین| گتدی اله حوسینون، دیلبندینین رضاسین| احسن اوْ شیخه موشکول، وقتده هرایه گلدی| گر ائتمه‌سئیدی زینب، نسل-ی-حوسینه ایمداد| اولموشدی اودایچینده سوزان امام سجاد| قیلدی رشاده‌تیلـه، اوْددان امامی آزاد| بیر تازه زنده‌گانلیق، زین-وْ-العباده گلدی| زهرا گزه‌ردی گوندوز، اطراف-ی-ماجراده| تا کوفییه حوسینون، گئتدی باشی جیداده| نعش-ی-حوسینی آخشام، باشسیز قوْیوب آراده| گون باتجاقین او خاتون مطبخ سرایه گلدی| حوران-ی-باغ-ی-جنت، محزون گرفته سیما| حوا خدیجه خاتون، مریم جناب-ی-سارا| آشفته مو سیه پوش، دیل لرده وا حو سئن وای| زهرایه همدم اوْلسون، بزم-ی-عزایه گلدی| اللی اوچ ایل قاپوندا، وار یحیوی حوسئن جان| نؤحه یازوب غمونده، اوْلموش مریض-وْ-نالان| دست-ی-مبـارکونله، دردینه ایله درمان| امید-ی-صحت ایله، باب-ی-شفایه گلدی.