قابوس‌نامه

نصیحت نامه مشهور به قابوس‌نامه[1] کتابی است پندی در آیین زندگی، تألیف امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وُشمگیر بن زیار و تألیف آن به سال ۴۷۵ قمری است، ولی دکتر عبدالمجید بدوی به‌دلایلی سال تألیف آن را میان ۴۵۷–۴۶۲ هجری قمری می‌داند. در قابوس‌نامه با بازتاب پندنامه‌ها و اندرزهای ایران باستان، اهمیت سخن، اهمیت خرد و تأکید بر اعتدال روبه‌رو می‌شویم.[2]

قابوسنامه
نویسنده(ها)عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وُشمگیر بن زیار

نام قابوس‌نامه از نام مؤلف که در تواریخ به نام قابوس دوم معروف است، گرفته شده‌است. وی این کتاب را به نام فرزندش گیلان‌شاه در ۴۴ فصل نوشته، به این قصد که اگر وی پس از او حکومت را حفظ کند یا به رتق و فتق کارهای دیگر بپردازد، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد و همچنین به منظور تربیت فرزند، رسوم لشکرکشی، مملکت‌داری، آداب اجتماعی و دانش و فنون متداول را مورد بحث قرار داده‌است. سبک نگارش کتاب نثر مُرسَل یا همان نثر ساده و بی‌پیرایه معمولِ قرن‌های چهارم و پنجم هجری قمری به سبک بلعمی و بیهقی است.[3]

کشاورزی در قابوس نامه

اگر دهقانی باشی، وقت کارهای دهقانی را شناسنده باش و نیز چیزی را که بکار باید بستن مگذار که از وقت بگذرد، و اگر دو روز پیش از وقت بکاری، به که دو روز پس از وقت؛ و آلت کشت و جفت ساخته و بسیجیده دار و بگوی تا گاوان نیکو خرند و به علف نیکو دارند و همیشه جفتی گاو آسوده جداگانه نگاه دار، تا اگر گاوی را از آن گاوان علت رسد، از کار فرونمانی و وقت کشت از تو درنگذرد؛ و چون وقت کشتن و درودن نباشد، پیوسته از زمین شکافتن غافل مباش و تدبیر کشت سال آینده امسال کن و همیشه کشت در زمینی کن که (خویشتن پوش) بود که هر زمینی که خویشتن را نتواند پوشید، ترا هم نتواند پوشید … زودکار و ستوده کار باش تا هواخواهانت بسیار باشند.[4]

اشعار طبری در قابوس نامه

عنصرالمعالی کیکاووس در قابوس نامه اشعاری به زبان طبری (مازندرانی) نیز سروده‌است که این گویش در قرن چهارم گویش متداول گرگان قدیم بوده‌است. بیت زیر نمونه ای از اشعار طبری عنصرالمعالی در قابوس نامه می‌باشد.[5][6]

چنین گونه دونا که بوین هر زونه. به گور خته نخسه اون کس به خونه.

چاپ‌ها

این کتاب مکرر به طبع رسیده، از جمله در ایران هفت بار منتشر شده که چاپ پنجم توسط استاد سعید نفیسی به سال ۱۳۱۲ طبع و چاپ ششم به اهتمام دکتر عبدالمجید بدوی در تهران به سال ۱۳۳۵ انتشار یافته و همچنین در انگلستان جزو انتشارات اوقاف گیب به‌اهتمام «روبن لوی» به سال ۱۹۵۱ منتشر شده و نیز چند بار در هند انتشار یافته‌است. نصیحت‌نامه مشهور به قابوس‌نامه تصحیح سعید نفیسی با ویراستاری عزیزالله علیزاده در سال ۱۳۸۵ در تهران منتشر شد. تصحیح قابوس‌نامه به کوشش غلامحسین یوسفی در سال ۱۳۴۵ منتشر شده‌است.[7][8]

منابع
  1. «عنوان :قابوس نامه؛ نصیحت نامه». مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
  2. رستگار فسایی، منصور؛ اثنی‌عشری، اطلس: هویت ایرانی در ادب فارسی تا حمله مغول. در نشریه: مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ۱۳۸۴ شماره ۴۲.
  3. عباسی، مجموعه کامل قصه‌های قابوس نامه، یازده.
  4. http://dl.irebooks.com/Downloads/New/Adabi/Ghaboosnameh(www.irebooks.com).pdf%5Bپیوند+مرده%5D
  5. عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار به تصحیح سعید نفیسی، نصیحت نامه (قابوس نامه)، ۸۷.
  6. حبیب برجیان، متون طبری، تهران: میراث مکتوب، 1388، ص 13
  7. سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی قابوس‌نامه (به‌اهتمام و تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی)
  8. پایگاه مجلات تخصصی نور معرفی کتاب: قابوس نامه

عباسی، شهاب الدین (۱۳۸۱). مجموعه کامل قصه‌های قابوس نامه. تهران: نشر پیکان. صص. یازده. شابک ۹۶۴-۳۲۸-۲۲۷-۹. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)

پانویس
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به قابوس‌نامه در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.