قطب جنوب

قطب جنوب به یکی از دو نقطه‌ای گفته می‌شود که خط واصل آن بر حول محور زمین منطبق است. به نقطه‌ای که در شمال زمین قرار دارد قطب شمال و دیگری که در جنوبگان قرار دارد قطب جنوب است که البته خود چهار نقطه است. قطب جنوب جغرافیایی، قطب جنوب مغناطیسی، قطب جنوب ژئومغناطیسی و قطب جنوب دسترس‌ناپذیر است.

این مقاله دربارهٔ عرض جغرافیایی ۹۰ درجه جنوبی است. برای سرزمین‌های قطبی جنوب و قاره آن، جنوبگان را ببینید.
مختصات: ۹۰° جنوبی ۰° غربی
۱. قطب جنوب جغرافیایی
۲. قطب جنوب مغناطیسی (۲۰۰۷)
۳. قطب جنوب ژئومگنتیکی (۲۰۰۵)
۴. قطب جنوب دسترس‌ناپذیر
قطب جنوب جغرافیایی
نقشه ادعاهای ارضی در جنوبگان با توجه به سیستم پیمان جنوبگان:[یادداشت 1]
  بریتانیا
  نیوزیلند
  فرانسه
  استرالیا
  نروژ
  شیلی
  آرژانتین
  سرزمین ماری برد

جنوبگان، قاره‌ای در قطب جنوب است که ۹۸ درصد آن را یخهای جامد تشکیل می‌دهد و در سال ۱۸۴۰ به عنوان یک قاره شناخته شد. این قاره سردترین و بادی‌ترین نقطهٔ جهان که کم‌ترین دمای ثبت شده تا به امروز (منفی ۳/۱۲۹ درجه فارنهایت یا منفی ۸۹ درجه سانتی گراد) و سرعت باد معمولاً بیش از ۲۰۰ مایل در ساعت متعلق به آن است.[1]

اکتشاف

قبل از سال ۱۹۰۰ میلادی

در سال ۱۸۲۰، تعداد متعددی از گروه‌های اکتشاف ادعا کردند که اولین گروهی بوده‌اند که به قاره جنوبگان رسیده‌اند. اولین آن‌ها یک گروه روسی بود. گفتنی است که جغرافیای سواحل قاره جنوبگان تا اواسط قرن ۱۹ میلادی هنوز ناشناخته بود. چالرز ویلکز افسر نیروی دریایی آمریکا به‌درستی مدعی شد که قطب جنوب قاره‌ای جدید است. او طی سال‌های ۱۸۳۹–۴۳ تلاش کرد که تا قطب جنوب را دریانوردی کند که البته ناموفق بود.[2]

سالهای ۱۹۰۰–۱۹۵۰

اولین تلاش برای یافتن یک مسیر از کناره‌های ساحلی قاره جنوبگان به نقطه قطب جنوب توسط اکتشاف گر انگلیسی به نام رابرت فالکون اسکات در سال‌های ۱۹۰۱–۱۹۰۴ انجام شد. اسکات همراه با ارنست شاکلتون و ادوارد آدریان ویلسون اکتشافی را با قصد سفر به جنوبی‌ترین نقطه آغاز کردند. آن‌ها در ۳۱ دسامبر ۱۹۰۲ به نقطه ۸۲ درجه ۲۳ ثانیه جنوبی رسیدند. شاکلتون بعداً دوباره به عنوان رهبر یک گروه انگلیسی به جنوبگان برگشت تا دوباره برای رسیدن به نقطه قطب جنوب تلاش کند. در ۹ ژانویه ۱۹۰۹ آن‌ها به نقطه ۸۸درجه و ۲۳ ثانیه جنوبی رسیدند. این نقطه تقریباً ۱۱۲ مایل با قطب جنوب فاصله داشت. اولین کسانی که به نقطه قطب جنوب جغرافیایی رسیده‌اند، روئال آموندسن نروژی و گروهش بودند. آن‌ها در ۱۴ دسامبر ۱۹۱۱ به قطب جنوب رسیدند. اسکات به همراه ۴ نفر دیگر نیز در مسابقه‌ای با آموندسن برای رسیدن به قطب جنوب تلاش کردند و ۳۴ روز دیرتر یعنی در ۱۴ ژانویه ۱۹۱۲ به قطب جنوب رسیدند. آن‌ها در راه بازگشت بخاطر گرسنگی و سرمای طاقت فرسا جان خود را از دست دادند.

در ۲۹ نوامبر ۱۹۲۸ دو افسر نیروی دریایی آمریکا، آدمیرال ریچارد بیرد و کمک خلبانش اولین کسانی بودند که بر فراز قطب جنوب پرواز کردند.

آب‌وهوا
داده‌های اقلیم قطب جنوب
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) −۱۴
(۷)		 −۲۰
(−۴)		 −۲۶
(−۱۵)		 −۲۷
(−۱۷)		 −۳۰
(−۲۲)		 −۳۱
(−۲۴)		 −۳۳
(−۲۷)		 −۳۲
(−۲۶)		 −۲۹
(−۲۰)		 −۲۹
(−۲۰)		 −۱۸
(۰)		 −۱۲٫۳
(۱۰)		 −۱۲٫۳
(۱۰)
میانگین بیش‌ترین °C (°F) −۲۵٫۹
(−۱۵)		 −۳۸٫۱
(−۳۷)		 −۵۰٫۳
(−۵۹)		 −۵۴٫۲
(−۶۶)		 −۵۳٫۹
(−۶۵)		 −۵۴٫۴
(−۶۶)		 −۵۵٫۹
(−۶۹)		 −۵۵٫۶
(−۶۸)		 −۵۵٫۱
(−۶۷)		 −۴۸٫۴
(−۵۵)		 −۳۶٫۹
(−۳۴)		 −۲۶٫۵
(−۱۶)		 −۴۶٫۳
(−۵۱)
میانگین کم‌ترین °C (°F) −۲۹٫۴
(−۲۱)		 −۴۲٫۷
(−۴۵)		 −۵۷٫۰
(−۷۱)		 −۶۱٫۲
(−۷۸)		 −۶۱٫۷
(−۷۹)		 −۶۱٫۲
(−۷۸)		 −۶۲٫۸
(−۸۱)		 −۶۲٫۵
(−۸۰)		 −۶۲٫۴
(−۸۰)		 −۵۳٫۸
(−۶۵)		 −۴۰٫۴
(−۴۱)		 −۲۹٫۳
(−۲۱)		 −۵۲٫۰
(−۶۲)
سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) −۴۱
(−۴۲)		 −۵۷
(−۷۱)		 −۷۱
(−۹۶)		 −۷۵
(−۱۰۳)		 −۷۸
(−۱۰۸)		 −۸۲
(−۱۱۶)		 −۸۰
(−۱۱۲)		 −۷۷
(−۱۰۷)		 −۷۹
(−۱۱۰)		 −۷۱
(−۹۶)		 −۵۵
(−۶۷)		 −۳۸
(−۳۶)		 −۸۲٫۸
(−۱۱۷)
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب ۵۵۸ ۴۸۰ ۲۱۷ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ۶۰ ۴۳۴ ۶۰۰ ۵۸۹ ۲٬۹۳۸
منبع شماره ۱: [3]
منبع شماره ۲: Cool Antarctica[4]

حقایق جالب

شگفتی‌ها و موارد عجیبی در قطب جنوب وجود دارد و تفاوت‌های زیادی بین قطب جنوب با سایر نواحی کره زمین و حتی با قطب شمال وجود دارد. همچنین پیش‌بینی می‌شود هنوز ناشناخته‌های زیادی دربارهٔ آن وجود دارد که امروز از آن آگاهی وجود ندارد.[5][6][7]

ایران و قطب جنوب
نقشه‌ای از زمین و تقسیمات سیاسی
The location of Oman
An enlargeable map of the Sultanate of Oman

سازمان اقیانوس‌شناسی ایران در صدد ایجاد کلبه پژوهشی در قطب جنوب است. در اسفند ۱۳۹۱ محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفت که ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق دریای مکران به قطب جنوب و حایل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند «بر طبق قوانین بین‌المللی در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.» منطقه مورد نظر حدفاصل مختصات ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی از سواحل ایران (۳٫۶۴ درجه عرض جغرافیایی) یک قطاع به طول تقریبی ۳۰۰۰ کیلومتر و عرض ۴۰۵ کیلومتر و مساحت تقریبی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع است که قلمرو جنوبگان ایران با قلمرو جنوبگان استرالیا هم پوشانی دارد.[8]

با عضویت جمهوری اسلامی ایران در کمیته علمی تحقیقات جنوبگان در سال ۱۳۹۳ که در جریان سی و سومین نشست کمیته در اوکلند نیوزیلند تصویب شد، زمینه مشارکت ایران در تحقیقات جنوبگان و پیگیری طرح احداث پایگاه دائمی تحقیقاتی در قطب جنوب فراهم شد. به گزارش روابط عمومی وزارت علوم، دکتر وحید چگینی رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی که به نمایندگی از ایران در این نشست شرکت کرده بود، در این زمینه اظهار داشت: درخواست جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در کمیته علمی تحقیقات جنوبگان (SCAR) در سی و سومین نشست این کمیته که در شهر اوکلند کشور نیوزلند برگزار شد، پس از بررسی به تصویب رسید. از جمله فعالیت‌های دیگری که در این راستا از از طرف پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی به انجام رسیده‌است می‌توان به اعزام نخستین دانشمند ایرانی به جنوبگان با همکاری کشورهای دارای پایگاه در جنوبگان، تهیه طرح ملی تأسیس پایگاه دایمی جمهوری اسلامی ایران در جنوبگان و ارایه به تصمیم‌گیران، ایجاد مرکز ملی تحقیقات جنوبگان در ساختار پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، رایزنی با تصمیم‌گیران در سطوح مختلف از جمله مسوولان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی صنایع دریایی و سازمان‌های ذی‌ربط، چاپ کتاب و مقاله‌های علمی در این زمینه، بررسی حقوقی و آماده کردن طرح نحوه پیوستن جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون جنوبگان (۱۹۵۹ میلادی)، رایزنی‌های بین‌المللی برای اعزام دانشمندان ایرانی به جنوبگان به همراه تیم‌های اکتشافی و انتخاب شریک خارجی برای انجام طرح اشاره کرد.[9]

شرقی‌ترین نقطه ایران کوهک در استان سیستان و بلوچستان با مختصات جغرافیایی ۶۳٫۱۴ شرقی است. شرقی‌ترین نقطه عمان واقع در منطقه استان شرقیه جنوبی با مختصات ۵۹٫۵۰ شرقی قرار دارد.[10] زمین یک کره بی‌عیب نیست (و گویا در قطب‌ها کمی «تخت» شده‌است) مسافت فیزیکی هر درجه عرض جغرافیایی در همه جا یکی نیست. در استوا این مسافت ۱۱۱٫۳۱۹۵ کیلومتر و در نزدیک قطب‌ها ۱۱۱٫۱۲ کیلومتر است (میانگین ۱۱۱٫۲ کیلومتر). بنابراین با توجه به اینکه حدفاصل مختصات ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی از سواحل ایران (۳٫۶۴ درجه عرض جغرافیایی از شرق سواحل ایران در دریای عمان که حدود ۴۰۵ کیلومتر از ۷۰۰ کیلومتر سواحل ایران در این دریا است و حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد) در تمام طول‌های جغرافیایی پایین‌تر از ایران تا قطب جنوب هیچ کشور و جزیره دیگری وجود ندارد، در صورتی که ایران بخواهد می‌تواند برای این مناطق اقدام کند. نزدیک‌ترین جزایر به این دامنه عرض جغرافیایی، جزایر کرگولن، جزایر سیشل، جزایر موریس و جزایر چاگوس هستند که در عرض جغرافیایی مورد ادعایی ایران قرار ندارند. در حال حاضر این منطقه در کنترل استرالیا قرار دارد و به نام قلمرو جنوبگان استرالیا شناخته می‌شود. البته موارد اختلافات ارضی و مناطق مورد ادعا در قطب جنوب بسیار زیاد است و مالکیت قطعی هیچ کشوری به‌طور رسمی مورد قبول قرار نگرفته‌است. ۴۴٫۳۸ تا ۱۳۶٫۱۱ شرقی (با عرض ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی مورد ادعای ایران هم پوشانی دارد) و ۱۴۲٫۲ تا ۱۶۰ شرقی مناطق مورد ادعای استرالیا هستند.[11]

منطقه مورد ادعای استرالیا که مناطق مورد ادعای ایران نیز در آن قرار دارد.
Territorial claims in Antarctica

مسافران ایرانی قطب جنوب
نوشتار اصلی: فهرست مسافران ایرانی قطب جنوب

«عبداله امیدوار» یکی از برادران امیدوار است که نخستین جهانگردان ایرانی محسوب می‌شوند. او در سال ۱۳۴۵ شمسی به قطب جنوب سفر کرده و بر اساس اطلاعات موجود، می‌توان گفت که او اولین مسافر ایرانی قطب جنوب (اولین مسافر آسیایی) است. او برای مدت ۳۲ سال، تنها مسافر ایرانی قطب جنوب بوده‌است. از سال ۱۳۷۷ شمسی تعداد دیگری از ایرانی‌ها نیز به قطب جنوب راه یافته‌اند.[12]

فهرست کشورهای دارای عرض جغرافیایی با ساحل آزاد به قطب جنوب
قطب جنوب و عرض‌های جغرافیایی آزاد
فلات قاره ای یخی قطب جنوب
South pole

مالکیت بر قطب جنوب هنوز رسمیت ندارد و در حال حاضر فقط ادعاهایی وجود دارد. سیستم پیمان جنوبگان این مسئله را هم بیان کرده‌است. تا سال ۲۰۱۵، ۵۳ کشور، عضو رسمی این پیمان هستند که از آن میان، ۲۹ کشور (شامل ۱۲ کشور اولیه) در آن حق رای دارند. اعضای مشاور شامل ۷ کشور می‌شود که ادعای مالکیت بر بعضی مناطق جنوبگان را دارند. ۴۶ عضو بدون ادعای مالکیت، ادعاهای مالکیت بین خود و کشورهای غیر عضو را نمی‌پذیرند. ایران تا کنون این پیمان را امضا نکرده‌است. در سال ۱۹۵۶ میلادی نظریه مقابله (es:Teoría de la defrontación) نظریه مقابله توسط برزیل و چند کشور دیگر که ادعای مالکیت بر بخش‌هایی از قطب جنوب را داشتند به امضا رسید تا منافع خود را تأمین می‌کنند.[13][14]

خشم آرژانتین از نامگذاری قطب جنوب به اسم ملکه انگلیس در سال‌های اخیر سبب تنش بوده‌است. اقدام دولت انگلیس مبنی بر نامگذاری بخشی از قطب جنوب به نام «سرزمین ملکه الیزابت»، روابط این کشور با آرژانتین را متشنج کرد. دولت آرژانتین در اعتراض به اقدام دولت انگلیس، «جان فریمن» سفیر این کشور در بوینس آیرس را احضار کرد. آرژانتین اعلام کرد که این کشور «بشدت» ادعای دولت انگلیس مبنی بر مالکیت بخشی از قطب جنوب که متعلق به آرژانتین است را رد می‌کند. دولت آرژانتین اعلام کرد که نام گذاری این سرزمین، بر خلاف معاهده قطب جنوب است که برای بیش از نیم قرن گذشته توسط ده‌ها کشور از جمله انگلیس و آرژانتین امضا شده‌است. این گزارش افزود: این بخش که در غرب قطب جنوب قرار دارد تاکنون نامی نداشته و حاکمیت آن مورد اختلاف چندین کشور از جمله شیلی است. پیش از این تنش در روابط دو کشور به دنبال اختلاف بر سر مالکیت جزایر مورد مناقشه فالکلند (مالویناس) بالاگرفته بود. انگلیس بیش از ۱۸۰ سال است که جزایر مالویناس را که در ۴۸۵ کیلومتری ساحل آرژانتین قرار دارد، اشغال کرده‌است.[15]

از بین ۷ کشوری که ادعای مالکیت کرده‌اند نروژ و سرزمین اصلی بریتانیا و فرانسه هیچ عرض جغرافیایی آزادی به قطب جنوب ندارند. سرزمین فرادریایی بریتانیا و سرزمین فرادریایی فرانسه و جزیره بووه نروژ در این میان مؤثر بودند. آرژانتین و بریتانیا و شیلی در ناحیه مورد ادعای خود اختلاف نظر دارند در حالی که استرالیا منطقه ای بسیار از فراتر از عرض جغرافیایی خود را ادعا کرده‌است.[16][17] منطبق‌ترین ادعا را نیوزلند در عرض آزاد خود کرده‌است. عرض ۹۰ تا ۱۵۰ غربی (سرزمین ماری برد) به دلیل شرایط دشوار دسترسی هنوز مورد ادعای کشوری قرار نگرفته‌است.[18]

این فهرست شامل کشورهایی است که ساحل سرزمین اصلی یا قلمروهای فرادریایی یا جزایر آن‌ها تا قطب جنوب بدون حایل شدن توسط کشور و جزیره دیگری راه دارد. این فهرست از این جهت دارای اهمیت است که این کشورها همانند قوانین قطب شمال امکان ادعای مالکیت بر بخش‌هایی از قطب جنوب را دارند:

قاره آمریکا:

  1. برزیل
  2. اروگوئه
  3. آرژانتین
  4. شیلی
  5. پرو
  6. اکوادور
  7. کاستاریکا
  8. نیکاراگوآ
  9. السالوادور
  10. گواتمالا
  11. مکزیک
  12. آمریکا
  13. کانادا

قاره اروپا:

  1. گرینلند
  2. ایسلند
  3. پرتغال
  4. فرانسه
  5. بریتانیا
  6. نروژ

قاره آفریقا:

  1. سیشل
  2. موریس
  3. سومالی
  4. ماداگاسکار
  5. کنیا
  6. موزامبیک
  7. آفریقای جنوبی
  8. نامیبیا
  9. کنگو
  10. گابن
  11. سائوتومه و پرنسیپ
  12. گینه استوایی
  13. نیجریه
  14. بنین
  15. توگو
  16. غنا
  17. ساحل عاج
  18. لیبریا
  19. غنا
  20. سیرالئون
  21. گینه
  22. گینه بیسائو
  23. سنگال

قاره آسیا:

  1. یمن
  2. عمان
  3. ایران
  4. پاکستان
  5. هند
  6. مالدیو
  7. سری لانکا
  8. بنگلادش
  9. میانمار
  10. اندونزی

قاره اقیانوسیه:

  1. استرالیا
  2. نیوزلند

رقابت هفت کشور برای تملک قطب جنوب

قطب جنوب در تصور بسیاری از مردم جهان، کوه‌های یخی و برفی با پنگوئن‌های بازیگوش است اما اکنون هفت کشور به‌خصوص استرالیا، چین و روسیه در مورد این منطقه سرشار از منابع غنی دریایی، معدنی و نفت و گاز ادعای ارضی دارند و در این قاره یخی برای کسب منافع بیشتر با یکدیگر به رقابت پرداخته‌اند. قطب جنوب سردترین نقطه کره زمین با پوشش کاملاً یخی، پنجمین قاره بزرگ کره زمین پس از آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است که دانشمندان معتقدند منابع گسترده و غنی مختلفی در آن وجود دارد. نقره، مس، طلا، نیکل، پلاتین، سنگ آهن، کروم، کبالت، مولیبدن، روی، سرب منگنز، تیتانیوم، نیکل و اورانیوم برخی از منابع برآورد شده دراین قاره یخی هستند. این قاره همچنین با برخورداری از منابع سرشار طبیعی و انرژی دارای اهمیت اقتصادی و راهبردی است. آرژانتین، استرالیا، شیلی، فرانسه، نیوزیلند، نروژ و انگلستان، ۷ کشور دارای ادعای ارضی در بخش‌هایی از قطب جنوب هستند.

چین به‌طور ویژه در ۱۰ سال گذشته تبدیل به یک بازیکن برجسته قطب جنوب شده‌است و برخی آمار نشان می‌دهد که اکنون بیشتر از هر کشور دیگری در این بخش از جهان هزینه می‌کند. طبق این گزارش چین دارای سه پایگاه تحقیقاتی در قطب جنوب، ۲ اردوگاه میدانی و سه منطقه فرودگاهی است. روسیه نیز در قاره یخ زده ادعای دیرینه ارضی دارد و مدعی است که قاره جنوبگان را در سال ۱۸۲۰ میلادی کشف کرده‌است. این درحالی است که آمریکا و انگلیس نیز ادعای مشابهی در این زمینه را مطرح کرده‌اند. پس از سقوط شوروی، سه پایگاه تحقیقاتی آن در دهه ۱۹۹۰ در قطب جنوب بسته شد اما روسیه در چند سال گذشته تحقیقات خود را در این نقطه از جهان با کاشت گیرنده‌های ماهواره ای از سرگرفته است. استرالیا و نیوزیلند امیدوارند بتوانند ذخایر و منابع انرژی خود را با استفاده از منابع این بخش از جهان افزایش دهند و البته همه کشورهای رقیب در قطب جنوب به آن به عنوان پایگاه مهم استراتژیک در دهه‌های آتی در کره زمین نیز می‌نگرند. روسیه و چین نیز قطب جنوب را برای نظم جهانی آینده بسیار حائز اهمیت می‌دانند.[19][20]

جستارهای وابسته

یادداشت‌ها
    • ادعاهای شیلی، آرژانتین و انگلستان تقریباً همپوشانی دارند (همان‌طور که از رنگ‌های مخلوط بالا دیده می‌شود)
    • نروژ دو سرزمین را ادعا می‌کند. جزیره پتر یکم (جزیره‌ای کوچک در بالای سرزمین ماری برد) و سرزمین شهبانو ماود. نروژ به‌طور رسمی عرض جغرافیایی سرزمین شهبانو ماود تعیین نکرده‌است. به همین دلیل است که ادعای نروژ متفاوت از ادعاهای دیگر است. با این حال به‌طور کلی فرض می‌شود که ادعای نروژ به دنبال هنجارهای دیگر ادعاهای جنوبگان است.
    • جنوبگان برزیل (ادعای غیررسمی برزیل) و سواب نو (ادعای تاریخی آلمان نازی) ادعاهایی هستند که در تصویر رنگ نشده‌اند. (جنوبگان برزیل به صورت یک قطاع دایره است ولی سو اب نو مرز مشخصی ندارد)

منابع
  1. http://www.filmba.ir/index.php/filmmakers-alphabet/63-m/157-mani-mirsadeghi
  2. اینترنتی، تابناک باتو | مجله. «سفر به قطب جنوب در ۱۰۷ سال قبل +عکس». تابناک باتو | مجله اینترنتی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۸-۰۵.
  3. "South Pole, Antarctica". WeatherBase. Retrieved 2009-10-07.
  4. "Antarctica Climate data and graphs". Archived from the original on 9 October 2010. Retrieved 2010-04-10.
  5. https://aftabnews.ir/fa/news/551524/قطب-جنوب-آواز-می‌خواندe/آواز-قطب-جنوب/
  6. https://www.asriran.com/fa/news/195442/۱۰-تفاوت-قطب-شمال-و-جنوب-را-بدانید
  7. https://www.touristgah.com/Article/10/بیست-حقیقتی-که-هیچگاه-درباره-قطب-جنوب-نمی-دانستید
  8. http://www.tabnak.ir/fa/news/303613/توان-ایران-برای-حاکمیت-بخشی-از-قطب-جنوب
  9. https://www.msrt.ir/fa/news/4425/ایران-به-عضویت-کمیته-علمی-تحقیقات-جنوبگان-در-آمد
  10. https://worldpopulationreview.com/country-locations/where-is-oman/
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Australian_Antarctic_Territory
  12. http://www.hamshahrionline.ir/news-70468.aspx پرویز شاکری - روزنامه همشهری، سال شانزدهم، شماره۴۷۲1 - ۲۱/۹/۱۳۸۷
  13. https://es.wikipedia.org/wiki/Teoría_de_la_defrontación
  14. https://es.wikipedia.org/wiki/Propuesta_de_Antártida_brasileña
  15. https://www.magiran.com/article/2646149
  16. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_westernmost_point
  17. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_easternmost_point
  18. https://es.wikipedia.org/wiki/Teoría_de_los_sectores_polares
  19. https://fa.shafaqna.com/news/653950/
  20. https://www.smtnews.ir/mine/mines-international/8777-رقابت-کشورها-بر-سر-ذخایر-قطب-جنوب.html

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قطب جنوب موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.