قلاویز و حدیده
قلَاویز (Tap) و حَدیده (Die nut) ابزاری برای تراش دنده‌های پیچ بر روی موادی مانند فلز، چوب و پلاستیک.
قلاویز برای دنده‌کردن داخل استوانه‌ها (مهره) به‌کار می‌رود. حدیده سطوح بیرونی مثل لوله استوانه را در گام مشخص دنده می‌کند. فرایند تراشیدن با قلاویز را قلاویزکاری، و فرایند تراشیدن دنده‌های پیچ با حدیده را رِزوِه‌تراشی یا پیچ‌تراشی می‌گویند.
قلاویز ها در نوع کلی دستی و ماشینی هستند. قلاویز دستی معمولا دو یا سه مرحله ای و قلاویز ماشینی غالبا تک مرحله ای است.
قلاویز کاری دستی به وسیله دسته قلاویز و نیروی دست انجام می شود. اما قلاویز کاری با ماشین گشتاور مورد نیاز به وسیله ماشین قلاویز یا دستگاه های مشابه دیگر ایجاد می شود.
قلاویز ها با توجه به جهت چرخش به دو دسته ، راست ( جهت عقربه های ساعت ) و چپ ( خلاف جهت عقربه های ساعت ) تقسیم می شوند.
حدیدهٔ دوپارچهٔ قابل تنظیم از دو نیمهٔ جدا از هم ساخته شده‌است که معمولاً در حدیده‌گیر که شامل کَلّگی و راهنماست، جای می‌گیرد.
به هنگام رزوه‌تراشی و قلاویزکاری، باید نکات زیر را به‌کار بست:
- ۱- در هر دور که ابزار به‌طرف راست می‌چرخد نیم دور آن را به‌طرف چپ می‌گردانند تا براده‌های جداشده از بین لبه‌های بُرنده آزاد گردد.
- ۲- اِعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار، خراب‌شدن قطعه کار و ناصاف شدن دنده‌ها می‌شود.
- ۳- در موقع دنده‌کردن قطعات فولادی، بهتر است روغن به ابزار بزنند.
- ۴- برای دنده‌کردن قطعات آلومینیمی، زدن نفت بهتر است.
- ۵- برای دنده‌کردن برنج یا چدن، نباید هیچ‌گونه روغن به‌کار برد. (فقط در ابعاد کوچک)
باید قبل از قلاویزکاری از جداول استاندارد قطر مته جهت سوراخ‌کاری را پیدا کرد. برای مثال، پیچ M6 فقط در سوراخی که به قطر 5mm قلاویزکاری شده قابلیت چرخش دارد. (رزوه‌های ایزومتریکی، ابعاد مقایسه با DIN 13 (12.86) first Serie)
منابع
- محمدرضا افضلی (۱۳۸۶)، فرهنگ مهندسی مکانیک، انگلیسی-فارسی، فرهنگ معاصر
- هری استوارت، تام فیلبین، هیدرولیک و پنوماتیک، ترجمهٔ تیمور اشتری نخعی، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۲۳۲-۳۲-۷
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قلاویز و حدیده موجود است. |
- شش نکته کلیدی در انتخاب قلاویز