مفصل ران
مفصل ران یا مفصل هیپ (به انگلیسی: Hip joint) یک مفصل سینوویال از نوع گوی و کاسه‌ای [1] است که از قرارگرفتن سر استخوان ران در داخل حفره استابولار (حفره حقه‌ای) استخوان هیپ (بی نام) ایجاد می‌گردد. این مفصل بزرگترین مفصل بدن پس از مفصل زانو است و از ویژگی‌های مهم آن، داشتن ثبات و تحرک توأم است.[2] مفصل ران در انتقال وزن بدن از کمربند لگنی به اندام‌های تحتانی نقش دارد.
| مفصل ران | |
|---|---|
 Bones of the hip | |
| جزئیات | |
| شناسه‌ها | |
| لاتین | coxa |
| MeSH | D006615 |
| TA98 | A01.1.00.034 A01.2.08.005 |
| TA2 | 158 |
| FMA | 24964 |
ثبات مفصل ران
مفصل ران در مقایسه با مفصل شانه، دارای حرکات کمتر، ولی ثبات و پایداری بیشتری است. ثبات و استحکام مفصل ران جهت تحمل وزن بدن در فعالیت‌های روزمره لازم است. با این حال، مفصل ران که همانند مفصل شانه یک مفصل سینوویال از نوع گوی و کاسه‌ای است نیز دارای سه درجه آزادی حرکتی است که به معنای داشتن حرکات در هر سه صفحه سهمی (ساژیتال)، پیشانی (فرونتال) و عرضی (ترانسورس) است.
مفصل ران از دوقسمت استابولوم (حقه) و سر استخوان ران تشکیل می‌گردد و در میان مفاصل بدن به عنوان یک مفصل پایدار محسوب می‌شود. به طورکلی، عواملی که در ایجاد ثبات و استحکام این مفصل نقش دارند شامل موارد زیر است:
حرکات مفصل ران
حرکات مفصل ران در سه صفحه آناتومیکی عبارتنداز:
- خم کردن-راست کردن (فلکسیون-اکستانسیون) در صفحه ساژیتال
- دور کردن-نزدیک کردن (ابداکسیون-اداکسیون) در صفحه فرونتال (کرونال)
- چرخش داخلی-چرخش خارجی (اینترنال روتیشن-اکسترنال روتیشن) در صفحه عرضی (افقی)
میزان حداکثر دامنه حرکتی طبیعی مفصل ران در جهات مختلف:
- خم کردن: 130 درجه
- راست کردن: 20-15 درجه
- دور کردن: 45 درجه
- نزدیک کردن: 30 درجه
- چرخش به داخل: 40 -35 درجه
- چرخش به خارج: 45-40 درجه
وضعیت کپسول مفصلی
کپسول مفصلی در مفاصل سینوویال از دو لایه داخلی (بنام غشاء سینوویال) و خارجی (بنام کپسول لیفی) تشکیل می‌گردد.
کپسول لیفی مفصل ران، گسترده و قوی است. ضخامت و استحکام کپسول لیفی ران در جلو (قدام) بیشتر از طرف پشتی (خلفی) است. این کپسول در بالا به حاشیه حفره استابولار (حفره حقه‌ای) اتصال داشته، به طوری که در جلو، گردن استخوان ران (فمور) را احاطه می‌کند و به خط بین تروکانتری (خط اینترتروکانتریک) متصل می‌گردد. کپسول لیفی در عقب و پایین، بالاتر از ستیغ بین تروکانتری (اینترتروکانتریک) به گردن استخوان ران اتصال می‌یابد، بنابراین قسمتی از گردن ران در عقب، فاقد کپسول است.
غشاء سینوویال در سطح داخلی کپسول لیفی قرار دارد. این غشاء در مفصل ران، گردن استخوان ران را تا حدود غضروف مفصلی می‌پوشاند.
رباط‌های مفصل ران
رباط‌ها عناصری هستند که باعث ارتباط دو یا چند استخوان می‌گردند و در ایجاد ثبات مفاصل نقش دارند. این عناصر همچنین باعث تقویت کپسول مفصلی می‌گردند.
رباط‌های مفصل ران عبارتنداز:
- رباط تهیگاهی‌رانی (ایلیوفمورال)
- رباط شرمگاهی‌رانی (پوبوفمورال)
- رباط نشیمنگاهی‌رانی (ایسکیوفمورال)
- رباط سر استخوان ران (فمور) [4] (رباط گرد)
بورس‌ها
بورس یک کیسه لیفی (فیبروز) حاوی مایع بوده که بین تاندون و استخوان یا پوست و استخوان یا میان دو ماهیچه قرارمی گیرد.[5] مهم‌ترین نقش بورس‌ها کاهش میزان اصطکاک بین دو یا چند بافتی است که روی یکدیگر واقع می‌شوند. بنابراین، بورس‌ها در تسهیل حرکات نقش دادند.
بورس‌هایی که در اطراف مفصل ران قراردارند عبارتنداز:
- بورس تروکانتری [6] (بورس تروکانتریک)
- بورس ورکی [7] (بورس ایسکیال)
- بورس خاصره‌ای شانه‌ای [8] (بورس ایلیوپکتینئال)
بورس‌ها ممکن است به دلیل ضربات وارده به آن‌ها یا تحت فشارهای طولانی مدت (استفاده بیش از انداره) ملتهب گردند که به این حالت بورسیت گفته می‌شود. بورسیت می‌تواند یک عامل درد ناحیه درگیر باشد.
ماهیچه‌های مفصل ران
ماهیچه‌هایی که روی مفصل ران اثر می‌گذارند را می‌توان به گره‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
- گروه خم‌کننده (فلکسور)
- گروه راست‌کننده (اکستانسور)
- گروه دورکننده (ابداکتور)
- گروه نزدیک‌کننده (اداکتور)
- گروه به خارج چرخاننده (اکسترنال روتاتور)
- گروه به داخل چرخاننده (اینترنال روتاتور)
ماهیجه‌های خم‌کننده ران
- ماهیچه تهیگاهی‌مازویی (ایلیوپسواس) که شامل مازویی بزرگ و ماهیچه تهیگاهی (ایلیاکوس) است.
- ماهیچه چهارسر ران (رکتوس فموریس)
- ماهیچه خیاطه (سارتوریوس)
- ماهیچه کشنده نیام پهن (تنسور فاسیالاتا)
- ماهیچه شانه‌ای (پکتینئوس)
- ماهیچه نزدیک‌کننده دراز (اداکتور لونگوس)
ماهیچه تهیگاهی‌مازویی، خم‌کننده اصلی مفصل ران است.
ماهیچه‌های راست کننده ران
- ماهیچه سرینی بزرگ (گلوتئوس ماگزیموس)
- ماهیچه نیم غشایی (سمی ممبرانوسوس)
- ماهیچه نیم وتری (سمی تندینوسوس)
- ماهیچه دوسر رانی (بایسپس فموریس)
- فیبرهای پشتی ماهیچه نزدیک کننده بزرگ (اداکتور ماگنوس)
ماهیچه سرینی بزرگ، راست‌کننده اصلی مفصل ران است.
ماهیچه‌های دور کننده ران
- ماهیچه سرینی میانی (گلوتئوس مدیوس)
- ماهیچه کشنده فاسیالاتا
دورکننده اصلی مفصل ران، ماهیچه سرینی میانی است.
ماهیچه‌های نزدیک کننده ران
- ماهیچه نزدیک کننده بلند (اداکتور لونگوس)
- ماهیچه نزدیک کننده بزرگ (اداکتور ماگنوس)
- ماهیچه نزدیک کننده کوتاه (اداکتور برویس)
- ماهیچه شانه‌ای (پکتینئوس)
- ماهیچه گراسیلیس
نزدیک‌کننده اصلی مفصل ران، ماهیچه اداکتور لونگوس است.
ماهیچه‌های چرخاننده خارجی مفصل ران
- ماهیچه سرینی بزرگ (گلوتئوس ماگزیموس)
- ماهیچه هرمی (پیریفورمیس)
- ماهیچه سدادی خارجی ( ابتوراتور اکسترنوس)
- ماهیچه سدادی داخلی (ابتوراتور اینترنوس)
- ماهیچه دوقلوی فوقانی (ژملوس سوپریور)
- ماهیچه دوقلوی تحتانی (ژملوس اینفریور)
- ماهیچه خیاطه (سارتوریوس)
- ماهیچه مربع رانی (کوادراتوس فموریس)
- فیبرهای پشتی ماهیچه سرینی میانی (گلوتئوس مدیوس)
ماهیچه‌های چرخاننده داخلی مفصل ران
- فیبرهای جلویی ماهیچه سرینی میانی (گلوتئوس مدیوس)
- ماهیچه سرینی کوچک (گلوتئوس مینیموس)
- ماهیچه کشنده فاسیالاتا (تنسور فاسیالاتا)
پانویس
- Ball & Socket
- اعلمی هرندی، بهادر. ص 203
- Neck shaft angle
- Ligament of head of femur
- هوشمند ویژه، محمد. ص 179
- Throchanteric bursa
- Ischial bursa
- iliopectineal bursa
جستارهای وابسته
منابع
- هوشمند ویژه، محمد. فرهنگ پزشکی انگلیسی-فارسی (دوجلدی). واژه نامه مصور دورلند. جلد اول. انتشارات کلمه.
- سرمدی، علیرضا، حاج قنبری، بهاره.بررسی و ارزیابی عملکرد عضلات.پوسچر و درد.چاپ اول.بهار 1382.انتشارات سرمدی.شابک:2-38-5707-964
- یاسین، مرضیه. احمدی، امیر. فیزیوتراپی در ضایعات شایع عضلانی اسکلتی. جلد اول. چاپ کوثر. نشر ادیبان. بهار 88.
- اعلمی هرندی، بهادر، اصول ارتوپدی و شکسته بندی. چاپ ششم، نشر فروغ اندیشه.
- نوربخش، سید تقی.شایسته آذر، مسعود.ترجمه:معاینه فیزیکی ستون فقرات و اندام‌ها.چاپ اول.انتشارات جهاد دانشگاهی