ملک ایاز
ملک اَیاز (درگذشته ۴۴۹ هـ. ق) پسر آیماق ابوالنجم، با نام کامل ابوالنجم ایاز بن اویماق یک برده تُرک‌تبار بود که علاقه سلطان محمود غزنوی به او مشهور است.[1][2] او در سپاه و دربار محمود غزنوی به مقامات بالا رسید.[3][4]
پس از مرگ سلطان محمود، اشتهار داستان دلدادگی این دو بیشتر شد و در ادبیات غنایی و عرفانی فارسی، جایگاه خاصی یافت. از سده ششم به بعد، روایت تاریخی این داستان دگرگون شد و برخی از بزرگان عرصه ادب و عرفان، مانند احمد غزالی، عین القضات همدانی، عطار نیشابوری، مولوی و دیگران از آن برای تبیین مفاهیم عرفانی بهره بردند.[5]
در سده‌های دهم و یازدهم هجری، داستان دلبستگی محمود به ایاز، مورد توجه شاعران قرار گرفت و چند مثنوی در اینباره سروده شد، که مثنوی محمود و ایاز زلالی خوانساری مشهورترین و شاخص‌ترین آنهاست. زلالی خوانساری، داستان عاشقانه ایاز و محمود را در هاله‌ای از مفاهیم عرفانی و معنوی به سلک نظم کشیده و شاخ و برگ بسیار بر واقعیت تاریخی آن افزوده است.[5]
آرامگاه ملک ایاز هنوز هم در منطقه تجاری «رنگ محل» در لاهور دیده می‌شود. آرامگاه و باغ ایاز در دوران حکومت سیکها بر این منطقه تخریب شد اما پس از استقلال پاکستان دوباره بازسازی گردید.
پیوند به بیرون
- متن کامل مقاله عشق محمود به ایاز و سیر تاریخی و عرفانی این داستان از آغاز تاکنون محمود مجوزی
پانویس
- Allsen, Thomas. The Royal Hunt in Eurasian History. p. 264.
- Pearson, Michael Naylor. Merchants and Rulers in Gujarat: The Response to the Portuguese in the Sixteenth Century. p. 67.
- Neill 2008, p. 308.
- Ritter 2003, p. ۳۰۹–۳۱۰.
- مجوزی، محمد ۱۳۸۳
منابع
- مجوزی، محمود (پاییز ۱۳۸۳ - شماره ۲۶). «عشق محمود به ایاز و سیر تاریخی و عرفانی این داستان از آغاز تا کنون». آینه میراث، دوره جدید،. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Malik Ayaz». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۶.
- James Neill (27 October 2008). The Origins and Role of Same-Sex Relations in Human Societies. McFarland. ISBN 978-0-7864-5247-7.