احمد غزالی
مجدالدین ابوالفتح احمد بن محمد غزالی (۴۵۲–۵۲۰ ه.ق)، برادر کوچکتر ابو حامد محمد غزالی بود. کنیه وی ابوالفتوح، والقابش مجدالدین، زین الدین و حجت‌الاسلام بود. تاریخ و محل تولد او در منابع ذکر نشده، اما چون زندگی و تحصیلات این دو برادر به هم نزدیک بوده، براساس تاریخ و محل تولد محمد، احتمالاً احمد نیز در طابران طوس و دو سه سالی پس از برادرش محمد، در۴۵۲ یا ۴۵۳ به دنیا آمده‌است. وی یکی از فقهای بزرگ سدهٔ پنجم هجری و زادهٔ شهر توس بود. او هم چنین از بزرگ‌ترین عارفان و صوفیان عصر خود بود و اثر بزرگ وی سوانح العشاق نیز در همین باب تألیف شده‌است. این کتاب بزرگانی چون عراقی و عبدالرحمان جامی را تحت تأثیر قرار داده‌است. احمد، مانند برادرش، تحصیلات مقدماتی خود را در فقه به پایان رساند و هنوز جوان بود که به تصوّف گرایید. احمد غزالی مرید شیخ ابوبکر نساج طوسی بود و نسّاج نیز با پنج واسطه مرید جنید بغدادی محسوب می‌شود. احتمالاً احمد تا سال ۴۸۷ ه.ق که ابوبکر نساج درگذشت، نزد وی بوده‌است. غزالی از سال ۴۸۸ تا ۴۹۸ هجری قمری در نظامیه بغداد به نیابت از برادرش (محمّد) -که به سفری دراز رفته بود- تدریس می‌کرد. دراویش سلسله نعمت‌اللهی احمد غزالی را هفتمین قطب این سلسه بعد از غیبت کبرای امام دوازدهم به‌شمار می‌آورند. شیخ احمد غزالی در سنهٔ ۵۲۰ در شهر قزوین وفات یافت. مدفن وی مسجد «احمدیه» در شهر قزوین است. عبدالواحد آمدی گردآورنده غررالحکم و در الکلم و نیز ابن شهرآشوب نویسنده مناقب آل ابی طالب از شاگردان او بوده‌اند و او را به تشیع و بزرگی ستوده‌اند. عین القضات همدانی و ابونجیب سهروردی و شیخ ابوالفضل بغدادی از شاگردان او بوده‌اند. جانشین وی در طریقت شیخ ابوالفضل بغدادی است. البته از طریق ابونجیب سهروردی نیز سلاسل کبرویه و سهروردیه و ذهبیه جاری شده‌اند.[1]
| احمد غزالی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | احتمالاً ۴۵۲ یا ۴۵۳ ه.ق ایران، طوس، طابران |
| درگذشت | ۵۲۰ ه.ق |
| آرامگاه | ایران، قزوین، مسجد احمدیه |
| ملیت | ایرانی |
| دیگر نام‌ها | شیخ احمد غزالی طوسی |
| منصب | قطب هفتم بعد از غیبت کبرای امام دوازدهم در سلسلهٔ نعمت‌اللهی |
| مکتب | تصوف و عرفان |
| والدین |
|
آثار
آثاری که به او منسوبند عبارتند از:
- لباب‌الاحیا
- الذخیره فی علم البصیره
- بحرالحقیقه (بحر الحقایق)
- رساله‌العشقیه
- سوانح‌العشاق
- بوارق الالماع فی الرد علی من یحرم السماع بالاجماع (این کتاب از احمد غزالی عارف معروف نیست بلکه از شخص دیگری با همین نام است که تقریباً معاصر غزالی هاست)
- التجرید فی کلمه التوحید
- فی ضیق الفقر
- مجالس
- مختصر السلوه فی الخلوه
- منهج الاباب
- بحرالمحبه فی اسرارالموده فی تفسیر سوره یوسف
- مکتوبات شیخ احمد غزالی شامل: سوانح، بحر الحقیقة، رساله الطیّور، رسالة عینیهّ، نامه‌ها به عین‌القضات همدانی، رساله وصیت، مقاله روح
جستارهای وابسته
منابع
- جستجو در تصوف ایران، عبدالحسین زرین‌کوب، نشر امیرکبیر، ۱۳۸۵، صفحهٔ ۱۱۰(با اندکی ویراست و اضافات)
- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد دوم)، انتشارات فردوس، چاپ هفدهم
- برای آشنایی با آثار احمد غزالی نک: کشف الظنون، ص ۲۴،
