محمدعلی موحد

محمدعلی موحد (زادهٔ ۲ خرداد ۱۳۰۲ در تبریز) شاعر و اديب عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار و حقوق‌دان، و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.[1] صمد موحد برادر اوست.[2] محمدعلی ‌موحد تحصیل را در مدارس تدین و اتحاد نو تبریز آغاز کرد و در سال ۱۳۱۹، پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشتهٔ ادبی، به تهران آمد. اما به‌واسطهٔ فوت پدر (در سال ۱۳۱۷) به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت و به مدت ده سال در تبریز و تهران اقامت گزید.

محمّدعلی موحّد
موحّد در مراسم رونمایی از تصحیح مثنوی معنوی خودش
زاده۲ خرداد ۱۳۰۲ (۹۸ سال)
تبریز
محل زندگیلواسان
پیشهنویسنده، مترجم، تاریخ‌نگار، حقوق‌دان
ملیتایرانی
تحصیلاتدکتری
کتاب‌هاخواب آشفته نفت و . . .
دلیل سرشناسیشرکت در کنفرانس‌های اوپک و ژنو
همسر(ها)اکرم برادر بکایی
فرزند(ان)امید، صفا، بهار

دوران فعالیت

در سال ۱۳۲۹ به شرکت نفت آبادان رفت و پس از خلع ید انگلیسی‌ها در سال ۱۳۳۲، سردبیری روزنامهٔ شرکت نفت را به‌عهده گرفت و در همین سال به تهران انتقال یافت. وی در سال ۱۳۳۲ کار بر روی ترجمهٔ سفرنامهٔ ابن بطوطه را انجام داد که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد و به‌واسطهٔ قدرت قلم و شیوایی ترجمه، مورد توجه ارباب فضل قرار گرفت و نام موحد بر سر زبان‌ها افتاد؛ چنان‌که استادی چون مجتبی مینوی و همچنین محمدعلی جمال‌زاده او را مورد تشویق و تفقّد قرار دادند.

موحد تحصیلات خود را در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد و موفق به اخذ مدرک دکتری حقوق خصوصی از این دانشگاه شد و در سال ۱۳۳۸، پس از فراغت از تحصیل، برای آشنایی بیشتر با مباحث حقوق بین‌الملل به انگلستان رفت و مطالعات خود را زیرنظر پروفسور جنینگز در دانشگاه کمبریج و پروفسور شوارتزنبرگ در لندن ادامه داد.

همچنین در این دوران با ایران‌شناسانی همچون آرتور آربری، ولادیمیر مینورسکی و لاکهارت هم‌نشین بود و به تحقیق بر روی نسخه‌های خطی موجود در موزهٔ بریتانیا پرداخت و از این میان نسخهٔ سلوک‌الملوک تألیف فضل‌الله روزبهان خنجی متخلص به «امین» را برای تصحیح انتخاب کرد.

وی، علاوه بر وکالت پایه‌یک دادگستری، از آغاز تأسیس شرکت ملی نفت ایران در کادر حقوقی شرکت نفت وارد شد و تا بالاترین درجات (مشاور عالی رئیس هیئت‌مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت‌مدیره) انجام وظیفه کرده و در ابتدای تأسیس اوپک، به مدت شش ماه معاونت اجرایی آن سازمان در ژنو را عهده‌دار بوده‌است. موحد، در کنار مشاغل رسمی، به تدریس حقوق مدنی و حقوق نفت در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران و دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت ایران پرداخت.

آثار موحد

وی در طول زندگی خویش همواره مشغول تحقیق، تألیف و ترجمه بوده و آثار شاخصی از خود به یادگار گذاشته‌است که بی‌شک مهم‌ترین آن‌ها تحقیق در متون عرفانی، به‌ویژه چاپ انتقادی مقالات شمس تبریزی است. کتاب ارج‌نامهٔ محمدعلی موحد به نام با قافلهٔ شوق دربرگیرندهٔ مجموعه‌مقالاتی از دوستان، همکاران و شاگردان وی دربارهٔ زندگی و آثار موحد، در دانشگاه تبریز توسط محمد طاهری خسروشاهی، از محققان حوزهٔ ادبیات فارسی در آذربایجان، تدوین و منتشر شده‌است.[3][4] موحد از جمله عرفان پژوهانی است که مدفون بودن شمس تبریزی در خوی را به دلیل وجود مقبره‌ای با یک مناره در خارج از شهر خوی که از آغاز سدهٔ پانزدهم میلادی به «منارهٔ شمس تبریزی» معروف بوده، معتبر می‌داند.

موحد در زمینه مسایل حقوقی نیز صاحب نظر بوده و دو کتاب «درس‌هایی از داوری‌های نفتی» و «نفت ما و مسائل حقوقی آن» به عنوان کتاب درسی در دوره کارشناسی ارشد حقوق تجارت به عنوان منبع درسی معرفی شده‌است.[5] محمدعلی موحد نخستین بار مسایل حقوقی نفت را وارد متون درسی دانشگاه کرد.[6] در پژوهش‌های تاریخی نیز دکتر موحد با کتاب چهارگانه " خواب آشفته نفت " اثری مهم و ماندگار را از خود بجای گذاشته‌است[7][8]


مرتضی بیک بیاتی از علاقمندان و ارادتمندان به استاد دکتر محمدعلی موحد به مناسبت انتشار کتاب جشن نامه استاد با نام "با قافله شوق" رباعی سه بیتی( ُسداسی) به شرح ذیل سروده و تقدیم استاد نموده است:

آن کس که تمام هستی و جان من است

در زهد موحد است و سلطان من است

ای کاش که یک لحظه نصیبم بشود

آرامش او که موج و طوفان من است

    بیمارم و در هوای انسان شدنم

    با "قافله شوق" تو درمان من است

    کتاب‌شناسی
    • حدیقةالحقیقه، از ابوالفتح محمدبن شیخ‌الاسلام احمد جام (ژنده‌پیل) (تصحیح و تعلیق)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳.
    • به‌گود گیتا (ترجمه)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، انتشارات خوارزمی، ۱۳۴۴
    • نفت ما و مسائل حقوقی آن (تألیف)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۴۹
    • عدالت و انرژی، از ایوان ایلیچ (ترجمه)، تهران: انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۵۶
    • سفرنامهٔ ابن بطوطه (ترجمه)، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱
    • خزران، از آرتور کستلر (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱
    • سلوک‌الملوک، از فضل‌الله روزبهان خُنجی (تصحیح و تعلیق)، انتشارات خوارزمی ۱۳۶۲
    • چهار مقاله دربارهٔ آزادی، از آیزایا برلین (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۶۹
    • مقالات شمس تبریزی (تصحیح و تعلیق)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۶۹
    • خُمی از شراب ربانی، گزیدهٔ مقالات شمس (تصحیح و تعلیق)، تهران، سخن، ۱۳۷۳
    • اصطرلاب حق، گزیدهٔ فیه‌مافیه (تصحیح و تعلیق)، تهران: سخن، ۱۳۷۵
    • ابن‌بطوطه (تألیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۸
    • شمس تبریزی (تألیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۹
    • گفته‌ها و ناگفته‌ها، تحلیلی از گزارش عملیات پنهانی سیا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تعلیقی بر کتاب خواب آشفتهٔ نفت (تألیف)، تهران: نشر کارنامه (برگزیده کتاب سال)، ۱۳۷۹
    • مبالغه مستعار، بررسی اسناد وزارت خارجهٔ بریتانیا دربارهٔ مالکیت جزایر تنب و ابوموسی (تألیف)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۰
    • مختصر حقوق مدنی (تألیف) با تجدیدنظر کامل، تهران، نشر کارنامه
    • درس‌هایی از داوری‌های نفتی، دفتر اول: قانون حاکم (تألیف)، تهران: نشریهٔ دفتر ملی ایران (تألیف)، (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۸۴
    • خواب آشفته نفت، دکتر مصدق و نهضت ملی ایران (تألیف)، تهران: نشر کارنامه (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۸۴
    • ملی کردن و غرامت: درس‌هایی از داوری‌های نفتی، (تألیف)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۴
    • در هوای حق و عدالت (تألیف)، تهران: نشر کارنامه (برنده جایزه اندیشه)، ۱۳۸۴
    • فصوص‌الحکم، ابن عربی (ترجمه و تعلیق)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۵
    • مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام، از دانیل دنت[9] (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۸۵
    • شمس پرنده: ۴۸ غزل دیوان شمس تبریزی، (مقدمه)، تهران: نشر نظر، ۱۳۸۷
    • باغ سبز: گفتارهایی دربارهٔ شمس و مولانا (تألیف)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۷
    • قصه قصه‌ها، کهن‌ترین روایت از ماجرای شمس و مولانا (تألیف)، :تهران کارنامه، ۱۳۸۹
    • دیباچه‌ای بر حقوق مدنی (تألیف)، تهران: جامعه حسابداران رسمی ایران، ۱۳۸۹
    • ابتدا نامه از محمدبن محمد سلطان ولد (تصحیح همراه علیرضا حیدری)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۹۰
    • در خانه اگر کس است: همراه اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق‌های آن (تألیف)، تهران: نشر کارنامه ۱۳۹۰
    • در جستجوی آینه: گزیدهٔ مقالات شمس تبریزی، (گردآورنده) تهران: نشر معین (همراه با لوح شنیداری با خوانش هوشنگ آزادی‌ور)، ۱۳۹۲
    • تماشای خورشید: گزیده‌ای از مقالات شمس تبریزی (مقدمه)، تهران: نشر ثالث، ۱۳۹۳
    • یاد گذشته و اندیشهٔ آینده در تاریخ ایران و صنعت نفت ایران، (تألیف)، تهران: نشر نگارهٔ آفتاب، ۱۳۹۴
    • شاهد عهد شباب (اولین مجموعه شعر)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۹۵
    • رساله در مناقب خداوندگار از فریدون بن احمد سپهسالار (تصحیح)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۹۵
    • سفرنامهٔ ابن بطوطه، دوجلدی (ترجمه)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۹۵
    • در کشاکش دین و دولت (تألیف)، تهران: نشر ماهی، ۱۳۹۸[10]
    • مثنوی معنوی (تصحیح و مقدمه) انتشارات هرمس، ۱۳۹۶
    • حق و سوءاستفاده از آن (تألیف)۱۳۹۷
    • تاملات ( مقاله ها و خطابه ها) ( تاليف) ١٣٩٩

    پانویس
    1. «دکتر محمدعلی موحد، منتخب فرهنگستان زبان و ادب فارسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۰۹.
    2. گزارش همشهری‌آنلاین از سخنرانی مصطفی ملکیان دربارهٔ ابن‌عربی
    3. «معرفی دکتر محمدعلی موحد در وبگاه آفتاب». بایگانی‌شده از اصلی در 11 اكتبر 2008. دریافت‌شده در 1 فوریه 2009. تاریخ وارد شده در |archivedate= را بررسی کنید (کمک)
    4. «گفتگو با دکتر محمدعلی موحد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۰۹.
    5. http://hes.msrt.ir/uploads/T_Education/1494739122_0.pdf%5Bپیوند+مرده%5D
    6. https://www.cgie.org.ir/fa/news/28751
    7. http://www.bbc.com/persian/iran/story/2004/12/041129_l-cy-movahed-1.shtml
    8. http://www.ibna.ir/fa/doc/report/221526
    9. اطلاعات روی جلد کتاب به زبان اصلی، انتشارات دانشگاه هاروارد سال ۱۹۵۰، با دنیل کلمنت دِنِت سوم اشتباه گرفته نشود، بازدید از صفحه ۲۰ شهریور ۱۳۹۶.
    10. «ایبنا - «در کشاکش دین و دولت» به کتابفروشی‌ها رسید». خبرگزاری کتاب ایران (IBNA). ۲۰۱۹-۱۰-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۱.

    منابع
    مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به محمدعلی موحد در ویکی‌گفتاورد موجود است.

    پیوند به بیرون
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.