ناصر همایون
ناصر همایون (زادهٔ ۱۲۴۵ ه.خ – درگذشتهٔ ۱۲۹۹ در تبریز) موسیقی‌دان، نوازندهٔ پیانو و نظامی اهل ایران بود. او رئیس «موزیک سلطنتی» در زمان مظفر الدین‌شاه قاجار بود.[1][2][3]
| ناصر همایون | |
|---|---|
 تصویر ناصر همایون در کنار مظفرالدین‌شاه قاجار هنگام سفر اروپا در کتاب سرگذشت موسیقی ایران | |
| اطلاعات پس‌زمینه | |
| نام شناسنامه‌ای | ارسلان‌خان |
| نام(های) دیگر | ارسلان‌خان ناصر همایون |
| زاده | ۱۲۴۵ |
| درگذشته | ۱۲۹۹ |
| ژانر | موسیقی ایرانی موسیقی کلاسیک |
| ساز(ها) | پیانو |
| سازهای اصلی | |
| پیانو | |
| استاد(ها) | آلفرد ژان باتیست لومر |
| علت سرشناسی | ریاست موزیک سلطنتی |
زندگی‌نامه
ارسلان‌خان فرزند امیرخان ملقب به ناصر همایون، در شعبهٔ موزیک دارالفنون به تحصیل موسیقی پرداخت. او که پیانو می‌نواخت، از شاگردان «آلفرد ژان باتیست لومر» (موسیو لومر) بود و به نواختن سازهای دیگر نیز آشنایی داشت.[1] وی برادری با نام «سیاوش‌خان» داشت که ویلن می‌نواخت.[4] ارسلان‌خان در زمان پادشاهی مظفر الدین‌شاه قاجار، پیشخدمت مخصوص او شد و لقب «ناصر همایون» گرفت. پس از آن به درجهٔ سرتیپی رسید و به ریاست «موزیک مخصوص سلطنتی» منصوب شد. او در تمام سفرهای خارجی مظفر الدین‌شاه در کنار وی بود و دستورهای شاه را در مورد خرید ساز و به چاپ رساندن نوت‌های موسیقی به انجام می‌رساند.[1][5]
موسیو لومر در مقدمهٔ کتاب نت‌هایش از او نام برده و تشکر کرده‌است. مظفر الدین‌شاه نیز در قسمت‌هایی از سفرنامهٔ خود دربارهٔ ناصر همایون نوشته‌است. او در بخشی از سفرنامه‌اش می‌نویسد:[1]
«بعضی نوت‌های آواز ایرانی را که ناصر همایون درست کرده و به ارکست‌ها (ارکسترها) داده بود، مشغول زدن هستند؛ رفتیم دیدیم، خیلی خوب می‌زدند… الحق ارسلان‌خان ناصرهمایون هم خیلی خوب از عهدهٔ تعلیم آنها برآمده است… ارکست‌ها قدری موزیک ایرانی زدند و خیلی خوب می‌زدند؛ تمام فرنگی‌ها نوت ایرانی را پسندیده‌اند»
— مظفرالدین‌شاه قاجار، سفرنامهٔ اول مظفرالدین‌شاه به فرنگ صفحه ۹۲
در قسمتی دیگر نیز می‌نویسد: «ناصر همایون را فرمودیم پیانو زد؛ تمام فرنگی‌ها تمجید کردند» در ادامه می‌نویسد: «این دو روزه ارسلان‌خان و مسیو لمر از روی نوت، آواز ایرانی و شعر فارسی به‌او آموخته بودند. ناصر همایون پیانو زد و دختر مغنیه شروع کرد به‌خواندن. آواز ایرانی را به قدری خوب خواند که ما تعجب کردیم. ناصر همایون در ظرف دو سه روز خوب به او آموخته‌است.»[1][6]
«عبدالله مستوفی» نیز در کتاب خود «تاریخ مستوفی» از ناصر همایون در سفر سوم مظفرالدین شاه به فرنگ یاد کرده‌است. پس از دورهٔ مظفر الدین‌شاه، ناصر همایون به زنجان و تبریز رفت. در تبریز به ریاست قشون رسید و موسیقی را رها کرد.[1]
«شهباز برمکی» فرزند ناصر همایون، نیز نوازندهٔ سرشناس ویلن بوده‌است.[7] «میرزا عباسعلی» ، پدر «رضا محجوبی» (آهنگساز و نوازندهٔ ویلن) و «مرتضی محجوبی» (نوازندهٔ پیانو)، پیشکار ارسلان‌خان ناصر همایون بود و سکونت خانوادهٔ محجوبی در باغ ناصر همایون، موجب گرایش آنان به فراگیری موسیقی شد.[8]
درگذشت
ارسلان‌خان، معروف به ناصر همایون، در سال ۱۲۹۹ در سن ۵۴ سالگی در تبریز درگذشت.[1]
منابع
- خالقی، روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران (جلد اول). تهران: صفی علیشاه. صص. صفحه ۲۲۷ و ۲۲۸ و ۲۲۹ و۲۳۰.
- «کتاب زنان موسیقی ایران - از اسطوره تا امروز/ مظفرالدین شاه». گوگل.
- «ارسلان‌خان ناصر همایون». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
- خالقی، روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران (جلد اول). تهران: صفی علیشاه. صص. صفحه ۲۵۲.
- «ارسلان ناصر همایون». راسخون. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.
- «ویژگی‌های رابطه‌ی موسیقی و برآمدن دولت-ملت مدرن در ایران (V)». گفتگوی هارمونیک. ۲۱ آذر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۷.
- خالقی، روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران (جلد اول). تهران: صفی علیشاه. صص. صفحه ۲۶۴.
- 2186 (۲۰۱۹-۰۷-۱۶). «رضا محجوبی؛ «بهلول» موسیقی ایرانی». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۶.