نظامی عروضی
نظامی عروضی سمرقندی نویسنده و شاعر ایرانی سده ششم هجری و نویسندهٔ کتاب چهار مقاله است
نظامی عروضی | |
|---|---|
| نام اصلی | احمد بن عمر بن علی نظامی سمرقندی |
| زاده | سمرقند |
| پیشه | نویسنده و شاعر |
| ملیت | ایرانی |
| کتاب‌ها | چهار مقاله |
احمد بن عمر بن علی سمرقندی، مکنی به ابوالحسن، ملقب به نظام‌الدین یا نجم‌الدین، و معروف به نظامی عروضی، از نویسندگان و شاعران قرن ششم هجری قمری است. در اواخر قرن پنجم در سمرقند زاده شد. هنگامی که در سمرقند زندگی می‌کرد، یک دهقان، به نظامی گفت که چگونه رودکی شاعر برای اشعار خود در ستایش فضایل امیر سامانی نصر بن احمد حقوق می‌گرفت.[1] وی پس از کسب علوم مقدماتی در سمرقند، در سالهای ۵۰۴ تا ۵۰۶ رهسپار خراسان شد. در سال ۵۰۶ در بلخ به خدمت عمر خیام، و در سال ۵۱۰ در طوس به خدمت امیر معزی رسید. وی به دربار ملوک آل شنسب پیوست و سالها مداحی شاهان آن سلسله را می‌کرد. کتاب معروف خویش مجمع‌النوادر مشهور به چهار مقاله را در حدود سالهای ۵۵۱–۵۵۲ ه.ق به نام ابوالحسن حسام‌الدین علی بن فخرالدوله مسعود برادرزاده ملک شمس‌الدین محمد، پادشاه غوری تألیف کرد. تمام آنچه از زندگی شخصی وی مشهود است، از خود چهار مقاله گرفته می شود.[2] کتاب چهار مقاله یا چهار گفتمان، کتابی است شامل چهار گفتمان در مورد چهار فن مختلف، که نظامی معتقد است که یک پادشاه باید در کاخ خود داشته باشد. در مقدمه کتاب، نظامی دربارهٔ ایدئولوژی فلسفی یا دینی آفرینش جهان و نظم امور بحث می‌کند. با اینکه او در وهله اول یک ندیم بود، در کتاب خود خاطرنشان کرده که او یک اخترشناس و پزشک نیز بوده‌است.[3]
چهار مقاله به انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی، ژاپنی[4] و سوئدی ترجمه شده‌است.
نمونه شعر
از نظامی عروضی است:
| ایا بدیع زمانه که در سخا و هنر | ترا نظیر ندانیم جز نیا و پدر | |
| چو هفت هشت حریفیم در یکی خانه | شناخته به خراسان به هفت هشت هنر | |
| دبیر و شاعر و درزی، طبیب و دانشمند | ادیب و نحوی و قوال و گازر، آهنگر | |
| سه چاره گنده نیکو در اوفتاده ستند | ز باده‌های گران مست گشته جای دگر | |
| شرابمان برسیده ست و ما ز اندیشه | بمانده‌ایم سرانگشتها به دندان در | |
| به یک دو دور دگر هر سه چار گاده شوند | به پنج شش من می‌هفت هشت بنده بخر |
منابع
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به نظامی عروضی در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- ʿĀBEDĪ, C.E. Bosworth, The Encyclopaedia Iranica
- Edward Granville Browne, A Literary History of Persia, 4 vols. (New York: Charles, Scribner and Sons, 1902-1906), vol. 2, p. 337.
- Nizami Aruzi, A Revised Translation of the Chahár maqála ("Four discourses"), xi, 74, 96.
- Perushia Itsuwashū (ペルシア逸話集, lit. Persian tales). Tōyō bunko (東洋文庫, lit. The Eastern Library). Heibonsha (平凡社). March 1969. ISBN 978-4-582-80134-7.
- ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، ص ۹۶۱
- لباب الالباب عوفی، چاپ سعید نفیسی ص ۶۹۵
- Ashk Dahlén, Kingship and Religion in a Mediaeval Fürstenspiegel: The Case of the Chahār Maqāla of Nizami Aruzi, Orientalia Suecana, vol. 58, Uppsala, 2009