نیمه
نِیمه‌خوانی گونه‌ای از آوازخوانیِ کار است که معمولاً در میان جاشوان و باربران تخلیهٔ لنجها و قایقها رواج دارد. این کارگران از نِیمه‌خوانی برای کاستن از خسته‌کننده بودنِ کارهای یک‌نواختی که به‌طور جمعی انجام می‌دهند استفاده می‌کنند. نیمه‌ها تنها سرگرم‌کننده نیست بلکه ماهیگیران و دریانوردان را به هیجان می‌آورد و نیرو و توان کارشان را افزون‌تر می‌کند.[1]
در نِیمه‌خوانی، یک نفر به نام سرخوان بیتی یا واژه‌هایی را ادا می‌کند و جمعِ دیگر کارگران با ترجیع‌بندی که معمولاً معنای خاصی ندارد (مانند هِلِه‌مالی) پاسخ او را می‌دهند.
واژهٔ «نیمه» دگرگون‌شدهٔ «نهمة» عربی در گویش فارسی استان بوشهر است. از انواع نِیمه‌خوانی می‌توان به نِیمه‌خوانی پاروزنی (نِیمه‌خوانی مِیداف)، نِیمه‌خوانی بادبان‌کشی (نِیمه‌خوانی شراع)، نِیمه‌خوانی لنگرکشی یا گرگورکشی، نِیمه‌خوانی راهی‌کردنِ لنج به دریا (نیمه‌خوانی اوشار)، و نِیمه‌خوانی فلک‌ناز اشاره کرد. نِیمه‌خوانی فلک‌ناز مرتبط است با داستان فلک‌ناز و خورشیدآفرین که از داستان‌های عامیانهٔ عاشقانهٔ فارسی است و در آن شخصیت اصلی داستان، یعنی فلک‌ناز، سفر دریایی هم دارد.
هر نِیمه‌خوانی، بنا به نوعی از انواعی که ذکر شد، ضرب‌آهنگ ویژه و جدایی دارد که به سبک یا سنگین بودن نوع کار یا مراسم مرتبط است.
انواع نیمه
- نیمه راگی کردن (به آب انداختن) و لحام کردن (به خشکی کشیدن) شناور یا بالا بردن فَرمَن (تیر افقی) بر دکل و بالا بردن خود دکل
- نیمه گرگور و کشیدن لنگر
- نیمه تور ریزی
- نیمه پاروزنی (میداف کشیدن)[2]
نمونه
نمونه‌ای از نِیمه‌های بوشهری:
- شاهان بارم شاهان بارم تو جهاز خالی - هله، هله مالی هله، هله مالی
- طیفون لیمرن و دوباره مهمون ساری - هله، هله مالی هله، هله مالی
- دریا واری واوید از موج شمالی - هله، هله مالی هله، هله مالی
- اینجا نه جبرین نه جُفرن و نه جلالی - هله، هله مالی هله، هله مالی
- اینجا پوزی مُطافن بمبکی خال‌خالی - هله، هله مالی هله، هله مالی
- اینجا که مرد می‌خوا غوص بکنه تو موجا - هله، هله مالی هله، هله مالی
- لنگر بکش بالا بلند بوگو - هله مالی هله، هله مالی هله، هله مالی
توضیحات: طیفون = طوفان؛ جهاز = لنج صیادی؛ جبری، جُفره و جلالی = نام محلات قدیمی در بوشهر؛ پوزی مطاف = دهنهٔ آبراه جزیرهٔ مُطاف که کم‌عمق و پرموج است؛ بمبِکِی خال‌خالی = کوسه‌های خالدار؛ غوص کردن = شنا کردن.
منابع
- نیمه خوانی: موسیقی دریا: در لیان‌شهر بایگانی‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۰۳ توسط Wayback Machine. برگرفته از: بوشهر، افسانه فراموش شده. بهمن ۱۳۹۳.
- غریبی، عبدالرسول (۱۳۹۲). جفره ماهینی. قم: صحیفه خرد. صص. ۲۳۳-۲۴۳. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۲۴-۵۴-۷.
- آپارات: شرحی بر نِیمه‌خوانی. بازدید: دسامبر ۲۰۱۳.